چکیده
ما در كشوري زندگي مي كنيم كه بخش وسيعي از آن را مناطق گرم و خشك در برگرفته است. اين مناطق كه با وجود اقليم خشن و محدوديت شديد منابع طبيعي، از زيبايي هاي منحصر به فردي برخوردار هستند. نظر به اينكه مناطق كويري با وجود محدوديت هاي طبيعي و ويژگي هاي خاص اقليمي آن، همواره به عنوان مناطق غير قابل دسترس شناخته شده اند، كه غالبا مانع از پردازش ويژگي هاي منحصر به فرد طبيعي آنها مي شود، در صورتي كه با شناخت پتانسيل ها و با بهره گيري از علوم و تكنولوژي، مي توان از اين مناظر بكر و پر رمز و راز به صورت بهينه بهره برداري كرد. از طرفي كوير هاي ايران با چشم انداز ها و منابع موجود در آن مي تواند پذيراي گردشگران و پژوهشگران باشد. بنابراين استقرار در كوير و تماشاي بسياري از زيبايي ها و طبيعت ناب آن براي محققين و گردشگران مستلزم فرصت ويژه اي است كه با يك گذر و عبور كوتاه فراهم نمي شود. از اين رو طرح پيشنهادي حاضر تجربه ي مكاني براي ارائه خدمات فرهنگي، علمي و تفريحي به گردشگران و پايگاهي براي تحقيق و پژوهش بر روي منابع كوير و چگونگي بهره برداري از آن مي باشد.
هدف اين رساله طراحي مجموعه تفريحي توريستي با رويکرد پايداري با توجه به ويژگي هاي اقليم کوير است که در طي آن شناخت اصول و مباني مهم در طراحي و روند دستيابي به طرحي پايدار و تحليل عوامل بوم شناسانه و زيباشناسانه در جهت تطبيق نياز هاي معماري با ويژگي هاي محيط در اين مناطق را در پي دارد.
در واقع اين رساله در پي شناخت روند طراحي در مناطق خشك و بررسي پتانسيل ها و محدوديت هاي موثر بر طرح بوده است. در طرح مذكور سعي بر آن بوده كه نمونه كاملي از معماري همساز با اقليم كويري و با حداقل مصرف انرژي، ارائه گردد. به صورتي كه كل مجموعه با در نظر گرفتن شرايط حاضر و تنوع در طراحي حال و هواي بومي و معماري كويري به طور شاخص در سايت پديدار باشد و از اين عناصر به صورت سمبليك و عملكردي استفاده گرديده است.
كليد واژه: كوير، معماري كوير، توريست، معماري پايدار
Contents
تقديم به : 1
سپاسگزاري : 2
فهرست مطالب 2
چکیده 13
مقدمه 13
ضرورت طرح پروژه 15
روشهای مطالعه وتحقیق 16
تجزیه و تحلیل امکانسنجی پروژه 16
مناطق گردشگری طبیعی و تاریخی 16
عروسی در دل کویر 17
دریاچه نمک، نگین درخشان کویرهای ایران 18
دهکده سرگردان کویری 18
تعریف پروژه 19
طبيعت گردي کویر 21
بیان موضوع 22
اهمیت کویر 22
توریسم کویر 22
کویر نوردی 23
مشخصات یک راهنمای خوب 23
کویرها نقاط درآمد 26
رونق تورهای کویرنوردی 26
امتیازات سرمایه گذاری در کویر 27
مشکلات و موانع 27
ضرورت و اهمیت طرح ساماندهی کویر اهداف مطالعه و برنامهریزی کویرها 28
مکانیابی مناسب مجتمع توریستی تفریحی کویری ( کویرنوردی ) 31
هنر معماری در کویر 33
استنتاج احکام و ضوابط اقلیمی حاصل برای طراحی 35
الگوهاي پايداري در معماري كويري ايران 36
اصول و مبانی برنامهریزی و طراحی مجتمع توریستی تفریحی کویری ( کویرنوردی ) 36
سازمان مناطق گردشگری و دهکده کویر 37
اهداف تاسیس دهکده گردشگری کویر 37
افزایش شمار گردشگران استان اصفهان، 37
افزایش در آمد و رفاه عمومی از محل توسعه گردشگری، 37
افزایش فرصت های شغلی و کاهش نرخ بیکاری ، 37
بالفعل کردن ظرفیت های بالقوه گردشگری منطقه، 38
جذب مشارکت بیشتر بخش خصوصی در توسعه گردشگری، 38
تسریع عمران و آبادانی استان ،در نتیجه جذب سرمایه گذاری، 38
ارتقای سطح خدمات عمومی به گردشگران در منطقه، 38
توسعه فرهنگی بومیان، از طریق گسترش ارتباطات حاصل از مراودت گردشگری. 38
تنظیم شرایط محیطی و صرفه جویی انرژی در کویر 38
نتیجه گیری و احکام بخش 40
تنوع زیست محیطی و گردشگری طبیعی 41
جنگل های استان یزد 42
مطالعه وضعیت مکانیک خاک 43
تشریح تیپهای گیاهی منطقه: 43
تیپهای گیاهی گروه درمنه Artemisia sieberti 44
1-1 تیپ گیاهیArtemisia sieberi 44
نشانه روی نقشه Ar.si 44
تیپ گیاهی Artemisia sieberi-Astragalus arbusculinus 44
نشانه روی نقشه Ar.si-As.ar 44
گونههای همراه این تیپ عبارتند از: 45
تیپ گیاهی Artemisia sieberi-Astragalus arbusculinus-Cymbopogon olivieri 45
نشانه روی نقشه Ar.si-As.ar-Cy.ol 45
گونههای همراه این تیپ عبارتند از: 37
تیپ گیاهی Artemisia sieberi-Gymnocarpus decander-amygdalus scoparia 37
تیپ گیاهیArtemisia sieberi-Seidlitzia rosmarinus 38
نشانه روی نقشهAr.si-Se.ro 38
تیپ گیاهی Artemisia sieberi – Zygophyllum atriplicoides – Amygdalus scoparia 40
نشانه روی نقشه Ar.Si- at- Am.sc 40
گیاهان همراه تیپ عبارتند از : 41
تیپ گیاهی Artemisia sieberi – Zygophyllum atriplicoides- salsola arbuscula 42
نشانه روی نقشه Ar.si-Zy.at-Sa.ar 42
تیپ گیاهی Artemisia sieberi – Zygophyllum atriplicoides- Seidlitzia rosmarinus 43
نشانه روی نقشه Ar.si-Zy.at-Se.ro 43
تیپهای گیاهی گروه رمس Hammada salicornica 44
- تیپ گیاهی Hammada salicornica 44
تیپ گیاهی Hammada salicornica- Artemisia sieberi 46
نشانه روی نقشه Ha.sa-Ar.si 46
تیپ گیاهی Hammada salicornica- Artemisia sieberi- zygophyllum atriplicoides 46
تیپ گیاهی Hammada salicornica- Haloxylon sp. 48
نشانه روی نقشه Ha.sa-Ha.sp. 48
تیپ های گیاهی گروه Haloxylon 49
تیپ گیاهی Haloxylon ammodendron 49
نشانه روی نقشه Ha.am 49
گونههای همراه این تیپ عبارتند از: 50
گروه گیاهی اشنان Seidlitzia rosmarinus 52
تیپ گیاهی seidlitzia rosmarinus 53
تیپ گیاهی Seidlitzia rosmarinus – Haloxylon ammadendron 53
نشانه روی نقشه Se.ro-Ha.am 53
تیپ گیاهی Alhagi Camelorum- Prosopis farcuta 54
نشانه روی نقشه Al.ca-Pr.fa 54
درختان قابل رشد در منطقه 55
درختان میوه 55
درختان بدون میوه 56
نگاهی نو به طراحی و ساماندهی طبیعت کویر 56
نگرشهای اساسی در مورد رابطه انسان و طبیعت در مورد منظر 56
اقامت 57
بررسي تاريخ اقامت : 57
تعریف اماکن اقامتی (موقت) : 57
بررسی در سطح ایران : 58
نمونه هایی از بناهای قدیمی در کویر 58
ساباط : 58
کاربات : 59
کاروانسرا : 59
دسکره یا مهمانخانه : 59
انواع طبقه بندی فضای باز و سبز شهری 60
طبقه بندی منابع تفرجگاهی کویری: 60
طبقه بندی کلاوسون : 60
مناطقی که اساساً روی منابع طبیعی اتکاء دارند: 60
مناطقی که بر پایه دسترسی شکل گرفته اند : 61
خصوصیات مناطق سه گانه تفرجگاهی در طبقه بندی کلاوسون 61
مناطق حد وسط : 61
سیر تحول معماری منظر 62
باغهای دوران باستان 63
باغسازی در قرون میانی (قرن 5 تا 15) 64
باغسازي کویری 66
تعريف باغ 66
باغ هندسي 66
باغ منظري 67
باغ ترکيبي 67
باغ ايراني تاثير آن بر ديگر هنرها : 67
قالي 68
نقاشي 68
معرفی باغهایی با ارزش معماری : 69
باغ تاج محل 69
باغ شالامار – کشمير 70
باغ شالامار – کشمير 71
خاور دور 72
الف) سنگ 73
ج) گياه 73
نمونه های باغهای ایران 74
باغهاي اصفهان 74
باغ فردوس 76
باغ فين کاشان 76
باغهاي شيراز 78
الف) باغهاي هفت تن و چهل تن 78
باغ دولت آباد يزد 81
باغ شاهزاده ماهان کرمان 81
باغ شاهزاده ماهان کرمان 82
کاخ صاحبقرانيه 82
هندسه باغ ايراني 84
آب در باغ 85
الگوی بهینه بررسی مسائل تفرجگاهی 88
توریسم و جهانگرد : 88
تعاریف و مفاهیم واژه ها واصطلاحات جهانگردی (گردشگری) 88
توسعه فرهنگ گردشگری و گذران اوقات فراغت : 90
تئوریهای جهانگردی 90
اهمیت جهانگردی و توریسم در جهان : 90
ارزشهای فرهنگی و جهانگردی: 91
ارزشهای اقتصادی و جهانگردی : 91
بررسي تاثير جهانگردی بر عوامل مختلف : 92
اهداف توسعه جهانگردی کویر عبارتند از : 92
موانع توسعه جهانگردی کویر: 93
جهانگردی پایداری و توسعه آن : 93
سه اصل اساسی پایداری 94
فصل سوم مطالعات پايه 94
بررسی استان یزد 94
درباره يزد 96
بادهای استان یزد 96
جغرافياي استان يزد 97
پيشينه تاريخي. 98
نقش شهر یزد وضعيت فرهنگي 100
پوشش گياهي 101
بررسیهای جمعیت شهر یزد. 102
درباره يزد 102
فرهنگ بومي حاکم بر استان يزد 111
جمعیت 113
مطالعات مکانیابی مکانهای تفریحی کویری یزد 114
کویر بشرویه 114
دره گاهان تفرجگاهی خوش آب وهوا در دل کویر 120
پیشبینی توریسم ویژه مناطق تفریحی و گردشگری 121
بررسی خطوط کلی توسعه آینده شهر یزد 122
کانونهای مهم توریستی تفریح اطراف یزد. 123
معرفی جاذبههای طبیعی واقع در منطقه ییلاقات یزد 123
فصل چهارم مطالعات تکمیلی 124
1-تعاریف مربوط به گردشگر و گردشگری ( دیدگاه ساختاری به صنعت توریسم ) 125
2- شاخصهای کیفی طراحی منظر (انواع جاذبه ها گردشگري ) 125
گردشگري به عنوان يک سيستم 125
عناصر اصلی سيستم گردشگري 126
اصول بین المللی گردشگری 127
بررسي و نقد طرح « برنامه ملي توسعه گردشگري ايران» 131
طرح توسعه ملي گردشگري ايران 131
انواع گردشگری 132
گردشگری روستايی 133
گردشگري شهري 134
گردشگري در طبيعت (طبيعت گردي) 136
گردشگری پايدار 138
اصول گردشگری پايدار : 139
اکوتوريسم 142
گردشگري و تكنولوژي 142
انواع جاذبه ها گردشگري 145
جاذبه هاي طبيعي 145
جاذبه هاي تجاري 145
جاذبه هاي تاريخي 145
جاذبه هاي قومي و فرهنگي 146
جاذبه هاي پزشکي 146
رويدادهاي خاص 146
پارکها 146
مذهبي 146
شاخصهای کیفی طراحی منظر 147
طراحی محیط و منظر: 147
برنامهریزی تفرجی: 147
بستر طراحی و امکان سنجی و محدودیتها 148
پوشش گیاهی 149
پوشش گیاهی منطقه 150
ارزیابی پوشش گیاهی: 150
انتخاب گیاهان برای استقرار در طراحی (الف): 151
انتخاب گیاهان برای استقرار در طراحی (ب): 152
بافت: 153
معرفی و انتخاب گیاهان قابل رشد در سایت: 153
ترکیب عملکردی درختان: 154
گذرها در طراحی سایت: 154
«آب» در طراحی فضای سبز: 155
اشکال استفاده از آب در معماری و شهرسازی کویر: 156
عناصر طراحی بصری: 157
تکنیکهای استفاده از آب: 158
مبلمان و المانهای سایت 159
نگهداری و کنترل ترافیک 160
المانهای کاربردی سطح 161
المانهای فصلی 161
المانهای تندیس گونه 161
نتیجهگیری: 162
فصل پنجم ضوابط طراحی برنامه فیزیکی 162
ضوابط مربوط به شهرسازی 162
سرانه فضای سبز 162
تعیین ابعاد و اندازه فضاها 163
ضوابط کفسازی 164
سایبانها و سرپناهها 172
تجهیزات فضاهای بازی کودکان و نوجوانان 172
گردشگري : 175
بخش خدماتي : 175
رستوران مجموعه : 175
استاندارد فضاهاي لازم در رستوران : 175
- اغذيه : 175
تريا : 175
چايخانه : 176
فضاهاي لازم چايخانه سنتي : 176
رستوران سنتي : 176
كيوسكهاي فروش تنقلات 178
نگهباني و اطلاعات 178
-سرويسها 178
پاركينگ 178
اداري 178
بخش فرهنگي 179
آمفي تئاتر روباز : تاريخچه تئاتر و نمايش 179
حداقل مساحت مورد نياز فضاهاي رفاهي خدماتي 179
درك ارزشهاي بصري مناظر: 183
پوشش گياهي مجموعه 183
بخش فضاي سبز و باز مجموعه : 183
زمينهاي بازي كودكان 185
پوشش گياهي 185
ارزيابي پوشش گياهي 185
سكوهاي نشيمن در فضاي سبز 187
تدوین برنامه فیزیکی 188
معیارهای تدوین برنامه فیزیکی : 188
حوزه اقامتی 189
حوزه تجاری ، رفاهی 189
حوزه تفرجگاهی 190
رستوران : کافی شاپ ، چاپخانه 190
فصل ششم مطالعات تطببقی 190
پارك آبي وایلد وادی 190
نمایی از محل از احداث کمپ گردشگری منشاد 198
فصل هفتم مطالعات کالبدی 201
موقعیت و حدود جغرافیایی شهر عقدا 201
منابع و مآخذ: 203
موقعیت جغرافیایی سایت مورد نظرنسبت به شهر عقدا 203
محل قرار گیری سایت 203
موقعیت شهر عقدا نسبت به شهر یزد 204
موقعیت شهر عقدا نسبت به شهر اردکان و نایین 205
ابعاد سایت 206
بررسی سایت و تجزیه و تحلیل آن . مشخصات سایت 206
دلایل انتخاب محور و سایت مورد نظر 207
مهترين اهداف ساخت اين چنين مجتمع هايى به شرح ذيل مى باشد: 208
عوارض طبیعی و مصنوعی همجوار سایت: 209
عکس از دکل های اطراف سایت به عنوان عکس از آب انبار روبروی سایت به عنوان عوارض طبیعی 209
عوارض مصنوعی 209
کاربری ها ی همجوار سایت: 209
مسیر های دسترسی به سایت 212
عکس از مسیر های دسترسی به سایت 213
عکس هوایی از محور های رفت و برگشت یزد به نایین 213
شیب سایت 213
موقعیت خورشید در سایت 213
جریان هوا ( بادغالب ) 216
بررسی باد غالب نسبت به سایت 218
تدابیر ایمنی و ایجاد منطقه آسایش در این مورد برای پروژه چنین پیشنهاد می شود: 218
ایجاد حیاط مرکزی های متعدد برای : 218
منابع و مآخذ: 219
اصول ساختار فضایی در طرح و برنامهریزی پیش از طرح 220
تعریف فضا و درک فضایی: 220
زبان الگوهای رفتاری (دستیابی به الگوهای رفتاری برای طراحی): 221
شناسایی تمایلات رفتاری مخاطبین سایت کویری: 224
ناحیه الگوهای طبیعی: 225
ناحیه الگوهای رفتاری: 225
ناحیه الگوهای زیباییشناسی: 225
ناحیه الگوهای نمونهای (سرمشقها): 226
نقش ایده در طراحی: 227
نقش ایده در طراحی تفرجگاه: 228
در جستجوی ایده: 229
شناسایی استفاده کنندگان از منبع تفرجگاه کویری 230
نتیجه گیری 231
اصول و مباني نظري پروژه 231
اصول و مباني نظري پروژه 233
تپههای شنی 233
نحوه تشکیل تپههای شنی 234
حرکت تپههای شنی 234
ارتفاع تپههای شنی 234
جنس تپههای شنی 234
انواع تپههای شنی 234
• برخان (Barchan) : 235
• تپههای شنی سهمی شکل (Parabolic) : 235
• سیف (Sief dune) : 235
• تپههای شنی طولی (Longitudinal dune) 235
• تپههای شنی عرضی (Transverse dune) 235
• تپههای شنی درهم (Interfrence dune) 235
ايده اوليه طراحي پایدار در مناطق کویری 236
جزئيات سيستم هاي خورشيدي (معماري سبز) 237
پايداري محيطي 237
توسعه پايدار و انرژي 238
مصرف انرزي و گرماي جهاني 239
اهميت انرژي 239
انرژي تجديد پذير 240
انرژي خورشيد 240
راهکارهاي استفاده از انرژي تجديد پذير 241
آبگرمکن خورشيدي 241
سيستم هاي غير فعال 241
استراتژي هاي استفاده از سيستم غير فعال 242
دريافت حرارت خورشيدي در سيستم غير فعال 242
شرايط بازدهي بالا در سيستم غير فعال 243
سيستم هاي فعال خورشيدي 243
تعريف باد 245
توربين بادي 245
در طراحي مجتمع مسکوني رعايت نکات زير مد نظر بوده است : 246
الف : استفاده از عايق هاي حرارتي (يونوليت) جهت کاهش تلفات حرارتي و برودتي ساختمان 246
ب: استفاده از شيشه هاي دو جداره در باز شوها جهت جلوگيري از اتلاف انرژي 248
ج: طراحي و تعبيه باز شوهاي روبروي هم جهت ايجاد کوران و تهويه مطبوع در ساختمان 248
تاريخچه آفتاب شکن 249
تعريف آفتاب شکن 249
آفتاب شکن در معماري ايران 249
برايس سوليل چيست ؟ 250
انواع سايبان برايس سوليل که در در مناطق کویری 250
تصوير 1: نوع B2 ماخذ: www.weavingeas.com) ( تصوير 2: نوع D1 (ماخذ: www. Gitterroste) 251
اصول تهويه طبيعي 252
تهويه از يک سمت 252
تهويه عبوري 252
عوامل تهويه طبيعي 253
تهويه مکشي 253
هدف از تهويه 253
فضاي سبز 254
استفاده از عناصرالحاقي چون ايوان ها و سايبانها 254
عايق كاري در معماري سنتي 255
تعاريف و مفاهيم معماري پايدار 255
همه چيز در مورد معماري سبز(معماري پايدار) 256
همه چيز در مورد معماري سبز(معماري پايدار) 256
اصول معماري پايدار در مناطق کویری 256
تاريخچه استفاده از گياهان در نماي ساختمان 256
دسته بندي نماهاي سبز 257
ساختار استاندارد يک باغ عمودي 258
بام سبز در مناطق کویری 258
پوسته هاي سبز و انواع آنها 259
بام هاي سبز عمقي در مناطق کویری ( Intensive Green Roof ( 260
بام هاي سبز سطحي ( Extensive Green Roof) 261
بام هايي با پوشش گياهي گل ناز( Sedum Roof ) : 262
بام هايي با پوشش چمني (Meadow Roofs ) : 262
بام هاي قهوه اي يا بام هاي تنوع زيستي در مناطق کویری ( Brown or Biodiversity Roofs ) : 263
بام هاي سبز نيمه سطحي در مناطق کویری (Semi-Extensive Green Roofs ) : 263
ديوارهاي سبز (Living Walls, Vertical Gardens ) 263
منابع و ماخذ : 265
مقالات : 266
- مجلات : 266
سايت هاي اينترنتي : 267