پاورپوینت بررسی مباني نظري و روانشناسي محيط در محیطهای آموزشی
بخشی از مطلب
روانشناسي محيط يكي از رشتههاي تخصصي نسبتا نوپايي است كه روي تاثير متقابل رفتار و عوامل و شرايط (فيزيكي– معماري) و فضاي محيط بيش از ديگر جنبه ها تاكيد دارد.
انسان با توجه به نيازها و هدفهاي خود، محيط را دگرگون ميكند و به طور متقابل تحت تاثير محيط دگرگون شده قرار ميگيرد. دگرگوني سريع محيط يكي از ويژگي هاي بنيادي زمان ماست.
بين هر موجود زنده و پيرامون او روابطي وجود دارد كه مادرزادي شكل گرفتهاند. اين روابط بيشتر اكتسابي هستند و تنها در برخي موارد كه واكنش انسان غريزي ميباشد به اين معني كه انسان بايستي در ارتباط با محيط خود مفهوم اشياء را ياد بگيرد جايگاه هر چيز كجاست و اينكه او در مقابل هر امري چه رفتاري بايد داشته باشد. به مرور زمان و افزايش تجربيات شبكه عظيمي از اطلاعات ياد اندوزي شده در ذهن ما به وجود ميآيد و نهايتا قادر به شناخت تمامي اشياء ميشويم اين شناخت به ما قدرت كنترل محيط خود را مي دهد حتي بدون آنكه در هر لحظه همه مستقيما در معرض ادراك ما باشند.
در تصورات ما نيز هر شيء هميشه در ارتباط با محيطي خاص مطرح است مثلا يك كتاب را هميشه در يك كتابخانه يا روي يك ميز ميبينيم و نه در يك وان پر از آب يا در يك يخچال در مورد ساختمان هاي اين خاصيت حالت قويتري به خود ميگيرد ما هميشه برج ايفل را در كنار سن در پاريس و نه بر فراز قله اي در سوئيس يا در يك ظرف سوپ ميبينيم.
معماري نه تنها در واقعيت متصل به محيط است بلكه در دنياي خاطرات ما نيز چنين است.
به اين ترتيب روشن مي شود كه نقش محيط در ادراك معماري تا چه حد موثر است و چرا در نظر داشتن محيط هنگام طرح يك ساختمان اجتناب ناپذير است . ماريويوتا ارتباط بين يك ساختمان با پيرامون خود را چنين شرح ميدهد. هر اثر معماري داراي محيط ويژه مربوط به خود است. به بياني سادهتر پيرامون اين محيط ويژه را ميتوان بستر ساختمان ناميد. ارتباط بين معماري و بستر آن ارتباطي نقش گرفته از يك تاثير پذيري متقابل است ميتوان گفت كه اين بستر و معماري آن در تماس دو جانبه و هميشگي هستند و همواره با هم در ارتباطاند.
الف : محيط بر تجربه ادراك يك ساختمان اثري چشمگير دارد ادارك بيننده از دو ساختمان كاملا مشابه در دو محيط متفاوت تغيير ميكند پس نتيجه گرفته ميشود كه تجربه درك يك ساختمان را نميتوان منحصرا در ارتباط با نقش ساختمان بلكه بايستي محيط را نيز جزئي از آن به حساب آورد.
ب: هرچه يك ساختمان متعارفتر باشد اثر محيط در ادارك آن كمتر ميباشد و عكس آن نيز صادق است.
در اينجا متعارف به مفهوم جا افتاده و منظور از غير متعارف جديد يا غير منتظره است . اين امر به اين معني نيست كه تقابل بين ساختمان غير متعارف و محيط بيشتر است. بلكه اين عامل موجب ميگردد كه اثر محيط بر آنچه ادراك شده بيشتر شود.
اشتباه خواهد بود اگر محيطي كه يك ساختمان را در برگرفته و بر ادراك اثر مي گذارد را تنها به عنوان يك محرك بصري تلقي كنيم. براي نمونه ريچارد دنويترا به هيچ وجه معتقد نبود كه محيط تنها يك زمينه بصري براي ساختمان است بلكه از اينكه محيط مي تواند اثر مستقيمي بر روان انسانها داشته باشد اعتقادي راسخ داشت. ريچارد از اولين معماراني بود كه در سال 1927 در لوس انجلس با احداث ساختمان سلامتي براي دكتر كرول سعي در امكان پذير ساختن سكونت بيولوژيك كرد.
در آن زمان منظور از لفظ بيولوژيك به معني امروزي كه تنها در ارتباط با مصالح و سيستم حرارتي و غيره به كار ميرود نبوده بلكه هدف دخالت دادن محيط در اين نوع زندگي بوده است پيشاتر نويترا اطمينان داشت كه اين دخالت بر روي سيستم اعصاب تاثيري شفابخش دارد.
محيط به سه نوع تقسيم مي شود :
1-محيط طبيعي (خاک و هوا و نور و ....)
2-محيط اجتماعي
3-محيط فرهنگي
که انسان و محيط پيرامون بر هم تاثير متقابل مي گذارند تاثير برخي جنبه هاي فيزيکي ـ مادي محيط در رفتار بسيار آشکار است. مانند حرارت و برودت شديد و نور کم يا زياد در يک کلاس درس که موجب مي شود دانش آموزان آن طور شايد و بايد متوجه آموزش باشند.
انسان طي اجتماعي شدن، علاوه بر اکتساب برخي صفات ديگر در مورد نحوه استفاده از برخي فضاها و از نظر پاسخگويي به معاني نمادي محرک هاي محيط و الگوهاي رفتاري شخص ياد ميگيرد به عنوان مثال رفتار را در يک اتاق کار يا نشيمن در نظر بگيريد اگر فردي غريبه يا زير دست از نظر سلسله مراتب اجتماعي وارد چنين اتاقي شود معمولا متناسب با ارزش هاي نمادي حاکم بر جامعه خود رفتار مي کند و يا همه موجودات به گونه اي رفتار دفاع از محدوده يا قلمرو دارند و محيط پيرامون نيز با توجه به نوع اقليم نيز مي تواند در پرورش آدمهايي خشن يا خونسرد و ملايم و... موثر باشد.
يکي از عوامل موثر محيط بر انسان اثر رواني خطوط و قومها مي باشد که در کنار موسيقي و آواي حاکم بر فضا مي تواند تاثير ژرفي بر انسان بگذارد و احساسات مختلف دروني انسان را برانگيزد. انسان ميتواند محيطي آرام، يا شلوغ يا خطوطي درهم و موسيقي جنجال انگيز خلق کند و اين محيط نيز مي تواند بر انسان اثر گذاشته و او را خموده يا بر عکس با نشاط کرده و حتي گاهي به رقص وا دارد.
ـ توصيف فضاهاي آموزشي از ديدگاه روانشناسي محيط
بارکر موسس «روانشناسي اکولوژيک» عقيده دارد، بين ابعاد فيزيکي معماري و رفتاري «قرارگاههاي فيزيکي ـ رفتاري» رابطه خاصي وجود دارد.
فضاهاي آموزشي مانند ، کلاسهاي درس، کارگاه ها و... و يا کل فضاي آموزشگاه قرارگاه محسوب مي شوند. نيمکت هاي يک کلاس درس و طرز چيده شدن آنها در فضا و يا معماري فضاي مدرسه، ابعاد «فيزيکي ـ معماري» و آموزش و مجموع اقدامات تربيتي در سطح کلاس درس و در سطح آموزشگاه ، بعد رفتاري ناميده مي شود.
و....