چکیده
 
      نمایش؛ قالبی برای اندیشه، روندی برای شناخت و شیوه ای برای برگردانیدن مفاهیم انتزاعی به شرایط ملموس انسانی است. شیوه ای که به کمک آن می توان وضعیتی را بر روی صحنه تنظیم و طراحی کرد و پیامد و عواقب آن را آزمود. این هنر اجتماعی بنا بر ماهیت ذاتی خود، آفرینشی جمعی است. انسان به مثابه حیوانی اجتماعی؛ یعنی حیوانی که قادر نیست در انزوا بسر برد، ناگزیر از تشکیل واحدی از یک قبیله، طایفه، قوم و ملت است و عمیقاً به چنین تجارب جمعی متکی است تا قادر به تجربه نمودن هویت خویش باشد. با اینگونه مراسم و نمایشها در قالبهای آیینی و مردمی است که می توان در آنها این هویت را تجربه کرد. این تجربه منجر به رسیدن به مرحله آگاهی بالاتر، دریافت بصیرتی چشمگیر در مورد ماهیت هستی و بازسازی توان و توش روحی و جسمی انسان برای رو در رو شدن با جهان هستی خواهد انجامید. اینگونه مراسم جایگاه پیشین خود را از دست داده و بدلایل مختلف مهجور مانده اند. در سالهای اخیر تلاش هایی برای جبران این کاستی ها انجام شده که ناکافی است. از این رو در این پروژه این موضوع مورد مطالعه قرار گرفته و اهداف کلان زیر را دنبال می کند: ارتقاء سطح کیفی زندگی اجتماعی مردم در بستر محیطی مفرح و خاطره انگیز با زمینه های نمایشی و امکان تعامل گروه های مختلف اجتماعی؛ ایجاد محیطی جهت آشنا ساختن مردم با     ریشه های فرهنگی و ارزشی خود و تحقیق و پژوهش در آن با رویکردی ملی و جذب گردشگر؛ نمایش آثار هنرمندان جهت معرفی هرچه بیشتر این هنر به مردم.
 
فهرست مطالب
 
عنوان                                                                                     صفحه
 
فصل اوّل: مقدمه
 
1-1- طرح موضوع…………………………………………………………………………………. 2
 
1-2- ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………….. 3
 
1-3- هدف از پژوهش…………………………………………………………………………………. 4
 
1-4- روش پــژوهش………………………………………………………………………………………… 4
 
1-5- روش جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………….. 5
 
1-6- فرآیند پژوهش……………………………………………………………………………………….. 5
 
1-7- تعاریف و مفاهیم کلی پژوهش…………………………………………………………………… 6
 
      1-7-1- تعریف نمایش………………………………………………………………………………….. 6
 
      1-7-2- عوامل اصلی تشکیل دهنده نمایش……………………………………………………………… 7
 
             1-7-2-1- تعریف بازیگر…………………………………………………………………………………… 7
 
             1-7-2-2- تعریف تماشاگر……………………………………………………………………………….. 8
 
             1-7-2-3- تعریف صحنه و انواع آن………………………………………………………………… 8
 
             1-7-2-4- عوامل صحنه……………………………………………………………………….. 13
 
      1-7-3- مفهوم ارتباط………………………………………………………………………………… 13
 
             1-7-3-1- تعریــف ارتباط……………………………………………………………………………. 13
 
             1-7-3-2- معنی در ارتباط……………………………………………………………………………. 14
 
             1-7-3-3- پیـام در ارتباط…………………………………………………………………………….. 15
 
       1-7-4- مفهوم ارتباط نمایشی………………………………………………………………………. 16
 
       1-7-5- زمینه های ساختاری نمایش……………………………………………………………………. 18
 
            1-7-5-1- مفهوم آیین و نمایــش………………………………………………………………… 18
 
            1-7-5-2- مفهوم اسطوره و نمایش……………………………………………………………….. 19
 
            1-7-5-3- مفهوم ادبیات و نمایـش……………………………………………………………….. 21
 
عنوان                                                                                                                صفحه
 
فصل دوم: مطالعات پایه و بررسی دیدگاه های تاریخی
 
2-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………………….. 24
 
2-2- خاستگاه نمایش در ایران……………………………………………………………………………….. 24
 
     2-2-1- آیین های اقوام بومی…………………………………………………………………………………… 25
 
     2-2-2- آیین های آریایی………………………………………………………………………………………….. 25
 
     2-2-3- آیین های زرتشتی……………………………………………………………………………………….. 26
 
2-3- جایگاه شادی و جشن در ایران……………………………………………………………………………….. 27
 
2-4- نگاهی به گاهشمار ایران باستان……………………………………………………………………………… 28
 
2-5- انواع جشن ها در ایران باستان………………………………………………………………………………… 28
 
     2-5-1- جشن های آفرینش……………………………………………………………………………………… 28
 
     2-5-2- جشن های ماهانه…………………………………………………………………………………………. 29
 
     2-5-3- جشن های ویژه……………………………………………………………………………………………. 29
 
            2-5-3-1- جشن نوروز……………………………………………………………………………………. 29
 
            2-5-3-2- جشن تیرگان…………………………………………………………………………………. 32
 
            2-5-3-3- جشن مهرگان………………………………………………………………………………… 33
 
            2-5-3-4- جشن یلدا………………………………………………………………………………………. 34
 
            2-5-3-5- جشن سده…………………………………………………………………………………….. 35
 
2-6- تأثیر حمله اعراب بر نمایش در ایران……………………………………………………………………… 36
 
2-7- نمایش نقالی…………………………………………………………………………………………… 37
 
     2-7-1- جایگاه صحنه و دکور……………………………………………………………………………………. 39
 
     2-7-2- معماری قهوه خانه………………………………………………………………………………………… 40
 
2-8- ورزش باستانی……………………………………………………………………………………………….. 43
 
     2-8-1- جایگاه صحنه و دکور……………………………………………………………………………………. 44
 
     2-8-2- معماری زورخانه……………………………………………………………………………………………. 45
 
2-9- نمایش های شادی آور……………………………………………………………………………………………… 46
 
     2-9-1- انواع نمایش های شادی آور………………………………………………………………………… 47
 
           2-9-1-1- نمایش های منفرد………………………………………………………………………….. 47
 
           2-9-1-2- نمایش های جمعی………………………………………………………………………… 48
 
     2-9-2- جایگاه صحنه و دکور……………………………………………………………………………… 48
 
عنوان                                                                                                                صفحه
 
      2-9-3- معماری تماشاخانه……………………………………………………………………… 49
 
2-10- نمایش عروسکی……………………………………………………………………………………….50
 
      2-10-1- انواع نمایش های عروسکی……………………………………………………………………… 51
 
              2-10-1-1- نمایش سایه بازی…………………………………………………………………….. 51
 
              2-10-1-2- نمایش عروسک های دستکشی……………………………………………… 52
 
              2-10-1-3- نمایش عروسک های نخی………………………………………………………. 52
 
      2-10-2- جایگاه صحنه و دکور…………………………………………………………………. 53
 
2-11- نمایش تعزیه…………………………………………………………………………………………… 54
 
      2-11-1- جایگاه صحنه و دکور……………………………………………………………………………….. 55
 
      2-11-2- معماری تکایا…………………………………………………………………………………………….. 57
 
2-12- نمایش به شیوه اروپایی در ایران………………………………………………………………………….. 58
 
2-13- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………………… 61
 
فصل سوم: بررسی نمونه های مشابه
 
3-1- بررسی نمونه های خارجی…………………………………………………………………… 65
 
     3-1-1- مرکز فرهنگی ژان ماری تجیبائو………………………………………………………………… 65
 
     3-1-2- مرکز هنرهای نمایشی لینکلن…………………………………………………………………….. 68
 
     3-1-3- خانه اپرای اسلو…………………………………………………………………………………………….. 73
 
     3-1-4- تئاتر تی هال…………………………………………………………………………………………………. 79
 
     3-1-5- تئاتر د- اِکلات………………………………………………………………………………………………. 80
 
     3-1-6- تئاتر آرِنا…………………………………………………………………………………………………………. 81
 
3-2- بررسی نمونه های داخلی………………………………………………………………………………………… 83
 
     3-2-1- میدان امام (میدان نقش جهان)………………………………………………………………….. 83
 
     3-2-2- میدان امیر چخماق و میدان شاه طهماسب………………………………………………. 85
 
     3-2-3- تکیه دولت………………………………………………………………………………………… 87
 
     3-2-4- تالار شهر…………………………………………………………………………………………………. 90
 
فصل چهارم : شناخت بستر محیط
 
4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………… 96
 
عنوان                                                                                                                صفحه
 
4-2- گذران اوقات فراغت………………………………………………………………………………….. 96
 
     4-2-1- فراغت در شهر دیروز………………………………………………………………………….. 97
 
     4-2-2- فراغت در شهر امروز……………………………………………………………………………….. 97
 
4-3- علل انتخاب شهر شیراز………………………………………………………………………………… 98
 
4-4- اهمیت طرح در مقیاس شهر شیراز……………………………………………………………………. 99
 
4-5- شناخت کلان (استان فارس)………………………………………………………………………………… 100
 
     4-5-1- مشخصات جغرافیایی…………………………………………………………………………………. 100
 
     4-5-2- مشخصات جمعیتی و اقلیمی…………………………………………………………………… 100
 
4-6- شناخت خرد (شهر شیراز)…………………………………………………………………………………….. 101
 
     4-6-1- مشخصات جغرافیایی…………………………………………………………………………………. 101
 
     4-6-2- مشخصات جمعیتی……………………………………………………………………………………. 101
 
     4-6-3- مشخصات اقلیمی……………………………………………………………………………………….. 101
 
4-7- نگاهی به یافته های آماری فضاهای پیشنهادی طرح………………………………………….. 104
 
فصل پنجم : بررسی استانداردهای فضایی و تدوین برنامه ریزی فیزیکی
 
5-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………. 112
 
5-2- عرصه پژوهشی- نمایشی………………………………………………………………………………………. 112
 
     5-2-1- بخش پژوهشی…………………………………………………………………………………………… 113
 
     5-2-2- بخش آموزشی……………………………………………………………………………………………. 113
 
     5-2-3- بخش های مشترک……………………………………………………………………………………. 113
 
5-3- عرصه فرهنگی- نمایشی……………………………………………………………………………………….. 115
 
     5-3-1- موزه…………………………………………………………………………………………………………….. 116
 
5-4- عرصه رفاهی- نمایشی………………………………………………………………………………………….. 118
 
     5-4- 1- آمفی تئاتر…………………………………………………………………………………………………. 118
 
             5-4- 1-1- سالن…………………………………………………………………………………………. 118
 
             5-4-1-2- صحنه…………………………………………………………………………………………. 124
 
             5-4-1-3- پشت صحنه……………………………………………………………………………….. 126
 
             5-4-1-4- کارگاه های ساخت دکور…………………………………………………………… 129
 
     5-4-2- قهوه خانه…………………………………………………………………………………….. 131
 
     5-4-3- باغ کودک………………………………………………………………………………………132
 
عنوان                                                                                                                صفحه
 
5-5- عرصه اداری…………………………………………………………………………………………………… 133
 
5-6- عرصه خدماتی……………………………………………………………………………………………. 134
 
      5-6-1- فروش محصولات نمایشی………………………………………………………………………… 134
 
      5-6-2- پارکینگ…………………………………………………………………………………………….. 134
 
      5-6-3- تأسیسات………………………………………………………………………………………….. 135
 
5-7- عرصه فضای باز…………………………………………………………………………………… 135
 
فصل ششم : مکانیابی و تحلیل سایت
 
6-1- مقدمه………………………………………………………………………………………………….. 141
 
6-2- عوامل مؤثر در انتخاب بستر مناسب پروژه…………………………………………………………… 141
 
     6-2-1- وسعت و گشایش فضایی……………………………………………………………………………. 141
 
     6-2-2- دسترسی…………………………………………………………………………………………………….. 142
 
     6-2-3- همجواری……………………………………………………………………………………………………. 142
 
     6-2-4- ارزشمندی سایت به لحاظ بار فرهنگی……………………………………………………. 142
 
     6-2-5- چشم انداز…………………………………………………………………………………………………… 143
 
     6-2-6- پوشش گیاهی…………………………………………………………………………………………….. 143
 
6-3- انتخاب بستر مناسب طرح…………………………………………………………………………………….. 143
 
6-4- مقایسه و انتخاب بهترین گزینه…………………………………………………………………………….. 145
 
6-5- تحلیل سایت انتخابی……………………………………………………………………………………………… 146
 
فصل هفتم : از ایده تا طراحی
 
7-1- ایده طراحی و روند شکل گیری آن……………………………………………………………………… 187
 
7-2- ملاحظات سازه ای…………………………………………………………………………………………………. 162
 
7-3- ملاحظات تأسیساتی………………………………………………………………………………………………. 164
 
7-4- ارائه نقشه ها……………………………………………………………………………………………………. 168
 
فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………… 168
 
پیوست……………………………………………………………………………………………………………………. 171
 
 
 
مقدمه
 
1-1- طرح موضوع
 
 تحقیق و مطالعه در زمینه های اجتماعی با رویکردهای فرهنگی امری خطیر و بس دشوار است. این امر در جهت ارتقای سطح کیفی و کمی زندگی مردم جامعه، تأثیری بنیادین خواهد گذاشت. یادآوری مراسم، جشن ها و گردهمایی ها بعنوان ریشه های فرهنگی و ارزشی هر قوم و ملتی همواره مطرح بوده و هستند که زنده نگهداشتن آنها در محیط هایی می تواند در جهت جلب گردشگر و سرگرم نمودن مردم و ایجاد مکان هایی برای گردهمایی عمل نماید.
 
انسان به مثابه حیوانی اجتماعی یعنی حیوانی که قادر نیست در انزوا بسر برد و ناگزیر از تشکیل واحدی از یک قوم و یا ملت است، عمیقاً به چنین تجارب جمعی متکی است. زیرا هویت یک گروه اجتماعی عبارت است از مجموعه مشترک آداب و رسوم، اعتقادات، زبان، اساطیر، قوانین و مقررات رفتاری آنها. ولی از همه مهم تر آن است که این گروه می بایست قادر به تجربه نمودن هویت خویش باشند. مراسم آیینی یکی از روش هایی است که هم یک قبیله بدوی و هم یک جامعه بسیار پیشرفته می تواند این هویت را تجربه کند. بنابراین می توان به مراسم آیینی بعنوان رویدادی نمایشی و به نمایش بعنوان مراسمی آیینی نگریست.
 
در کشور ما، بسیاری از این مراسم ناخواسته فراموش شده اند و هیچ چیز جایگزین آنها نشده است. خلأ برگزاری مراسمی که مردم را در فضاهایی اجتماعی جمع می کند و بسیاری از نیازهای روانی و اجتماعی زیستن آنها را پاسخ می دهد، بی جواب مانده است. فراموش نکنیم که اینگونه مراسم به تجمعی عادی امکان تبدیل شدن به اجتماعی با هویت را می دهند که  می تواند سکویی باشد برای نیاز مردم به گفتن و شنیدن و داشتن اوقاتی خوش.
 
موضوع این پایان نامه برای بالا بردن سطح فرهنگی جامعه و بازگشت به بعضی از   سنت ها و عادت های فراموش شده مثبت در بطن جامعه (که مستقیماٌ با مردم و عادتهایشان درگیر می باشد) برنامه ریزی شده است. با توجه به اینکه این موضوع در دو سطح کلان (ملی) و خرد (محلی) مطرح می باشد، در نتیجه در این پروژه مردم در لایه های مختلف و کلیه موسسات و ادارت مربوط به آنها (شهرداری ها، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان میراث فرهنگی…) و همچنین توریست و کلیه موسسات مربوط به آن (فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان ایرانگردی و جهانگردی و …) به عنوان بهره وران مطرح می باشند.
 
1-2- ضرورت پژوهش
 
بطور کلی هدف از نمایش عبارت است از دست یافتن به مرحله آگاهی بالاتر، دریافت بصیرتی چشمگیر در مورد ماهیت هستی و بازسازی توش و توان انسان برای رودررو شدن با جهان. به اصطلاح نمایشی: تزکیه و پالایش و به اصطلاح مذهبی: ارتباط، روشنگری و اشراق. بدین ترتیب هنر نمایش، آیینه ای است که در آن جامعه به تماشای تصویر خود می نشیند و جامعه نیز بطور ناخودآگاه تمایل دارد که آنچه را مشاهده می کند در زندگی و شیوه نگرش خود منعکس سازد.
 
بررسی دیدگاه های مختلف در مورد زنده کردن هویت های اصیل گم شده با تاکید بر زمینه فرهنگی (نمایشی)که ضمن فراهم کردن محیطی فرهنگی، محیطی در جهت انجام فعالیت های روزمره مردمی و مسائل تفریحی را شامل شود. سخن از محیطی فرهنگی (تاکید بر نمایش) در معماری را می توان در ریشه های عمیق تاریخی در زندگی بشر جستجو کرد. درگذشته فضاهای شهری محل ملاقات و گفتگوی شهروندان بوده، افراد در این مکان گرد هم می آمدند و برمبنای سنت های کهن ( جشن ها، اعیاد، مراسم مذهبی و …) با یکدیگر ارتباط برقرار کرده، معاشرت می نمودند. محیط های شهری جایی بود که در آن انسان به ارضای نیازهای اجتماعی خود می پرداخت. به عبارت دیگر، محیط های شهری حوزه فرهنگی بود. در دوران معاصر فضاهای باز شهری اغلب برای اتومبیل طراحی شده اند، که نه تنها برای ارضای نیازهای اجتماعی مناسب نبوده، سبب قطع رابطه اجتماعی و نادیده گرفتن سنت ها و فرهنگ جوامع نیز شده است. به این ترتیب شکل ظاهری فضاهای بازِ شهری برای حرکت اتومبیل نقش اصلی را یافته و نقش مردمی که قرار است از فضاهای باز شهری به عنوان فضاهای اجتماعی- فرهنگی استفاده کنند، نادیده انگاشته شده است. مشکلاتی که این دیدگاه به وجود آورد و صدماتی را که بر جوامع و هویت شهرها وارد کرد، متفکرین را بر این داشت که فضاهای باز شهری را برای عملکردهای مختلف به وجود آورند. این موضوع را نه تنها در ابعاد قومی و محلی بلکه با دیدی بازتر در ابعاد ملی و فراملی می توان نگریست.
 
1-3- هدف از پژوهش
 
با توجه به موضوع پژوهش، توجه به دیدگاه های مختلف و جدید در برخورد با محیط های شهری در پژوهش مطرح خواهد بود. ایجاد محیط شهری مطلوب در جهت بهتر شدن زندگی مردم و مشارکت مردم در زمینه های تفریحی و نمایشی، همچنین بالا بردن سطح فرهنگی و ایجاد گفتگوی معنایی و بصری با آن در هر لایه اجتماعی و کاربردی کردن موضوع پروژه با در نظر گرفتن تمام مسائل طراحی آن، هدف از پژوهش است.
 
باتوجه به اهداف پژوهش و نتایج بدست آمده می توان به اصولی منطقی در جهت کاربردی کردن آن رسید. ایجاد محیطی در جهت گفتگوی معنایی با مردم در راستای بالا بردن و آشناکردن مردم با اصالت های فرهنگی خود و همچنین شناساندن اصالت های فرهنگی در حد ملی و فرا ملی در جهت تحقق اهداف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه از جمله اهداف کلان طرح هستند. همچنین ایجاد محیطی با استفاده از تکنولوژی مدرن (با توجه به بستر مکانی و زمانی) و دمیدن روح و معنای ریشه های هویتی و فرهنگی در آن با در نظر گرفتن کلیه شرایط مطلوب از نظر معماری، استفاده از دیدگاه های جدید و پذیرفته شده برای طراحی محیطی و فرهنگی و تفریحی با تاکید بر فعالیت های نمایشی در آن برای جذب مردم و هرچه بیشتر زنده شدن فضاهای شهری، به کارگیری شیوه های مبتکرانه در جهت پیوند مردم با نمایش، استفاده از معنا و مفهوم معماری گذشته در قالبی نو، و تبدیل آن فضا به فضای مطلوب و به یاد ماندنی، اهداف پروژه را میسر خواهد کرد.
 
با توجه به این اهداف، سوال اصلی پژوهش را می توان اینگونه بیان کرد: چگونه می توان یک فضای شهری را همساز با مردم و فعالیت هایشان بوجود آورد، بطوریکه پتانسیل های اصلی مطرح شده در آن رنگ و بوی فرهنگی و تفریحی داشته باشد؟
 
1-4- روش پژوهش
 
به وجود آوردن فضای شهری در بستری تفریحی، خدماتی و فرهنگی ریشه ای تاریخی در معماری دارد. انسان از زمانی که شهرنشینی را تجربه کرد و دارای تمدن شد با این فضاها و مسائل مربوط به آن درگیر بوده است. نتایج بدست آمده از این تحقیقات بوجود آمدن فضاهایی نظیر Balboupark و Puppet Theater در آمریکا یا مراکز شهری یونان و رم باستان و Cultural Tours-Kruger Park در آفریقا و  … می باشد. توجه به نگرش های جدید در این موضوع و دیدگاه های مختلف در برخورد با آن، چه از نظر عملکردی و چه از نظر محتوایی، در پروژه التزام خواهد داشت. بدین ترتیب اینگونه بنظر می رسد که می توان رمزگشایی اصول پژوهش را بر پایه روند تاریخی و تجربه های بدست آمده در بستر محیطی و تحلیل و توصیف تاثیر تمدن های مختلف بر روی هم جستجو کرد.
 
1-5- روش جمع آوری اطلاعات
 
مطالعات، اطلاعات و داده های لازم از تحقیقات کتابخانه ای شامل مراجعه به مجموعه منابع و مأخذ مرتبط با موضوع، تهیه پرسشنامه، مصاحبه با افراد صاحبنظر ، فیش نویسی و       بانک های اطلاعاتی داخلی و بین المللی می باشد. در مرحله طراحی، از نقشه ها و عکس های هوایی، تحقیقات میدانی شامل مجموعه مطالعات منتهی به انتخاب سایت جهت طراحی و بررسی های محیطی لازم از قبیل دسترسی ها، جانمایی ها در سایت، ارتباط این مجموعه با مجموعه های اطراف در جهت طراحی مطلوب، به منظور گردآوری اطلاعات استفاده می شود.
 
1-6- فرآیند پژوهش
 
پس از بررسی و مطالعات مقدماتی برای شناخت ابعاد مختلف موضوع به روش کتابخانه ای به منظور دست یافتن به تعاریف کلی و مفاهیم پایه ای و کلید واژه های اصلی پژوهش، با قیاس واستنتاج اطلاعات با یکدیگر و با بررسی نمونه های موردی مشابه داخلی و خارجی به برنامه ریزی فیزیکی و ابعاد و سرانه های مورد نیاز در طرح خواهیم رسید. با توجــه به اینکه این پژوهش در نهایت به کار طراحی منجر خواهد شد، لازم است بررسی انتخاب سایت طرح انجام گیرد. مراحل مقدماتی طراحی نیز همین مرحله انجام می شود که شامل ایده اولیه طرح، شناسایی فضاهای مورد نیاز، استانداردها و تحلیل اطلاعات، جمع بندی و نتیجه گیری انجام گرفته و درنهایت فاز اصلی طراحی در قالب نقشه های معماری، ماکت و انیمیشن های داخلی و خارجی می باشد.
 
1-7- تعاریف و مفاهیم کلی پژوهش
 
1-7-1- تعریف نمایش
 
   جوهره بنیادین و زیربنایی قالب نمایشی چیست و نمایش چه چیزی را می تواند رساتر از هر رسانه ارتباطی دیگری بیان کند؟ هزاران کتاب درباره نمایش نوشته شده و بنظر نمی رسد هنوز تعریف جامعی از این واژه بدست آمده باشد. فرهنگ آکسفورد نمایش را چنین معنا     می کند: «تألیفی به نثر یا نظم که داستانی را از طریق گفت و شنود و کنش بازگو می کند و برای آوردن به روی صحنه آماده شده و با صحنه پردازی، جامع آرایی و حرکتهای همراه آن، به مثابه زندگی واقعی عرضه می شود.» این تعریف نه تنها ناشیانه و پر طول و تفصیل است، بلکه مطلقاً نادرست نیز هست. از عبارت «تألیفی از نثر یا نظم» چنین استنباط می شود که متن نمایش می باید از قبل تدوین شده باشد، بنابراین تعریف مزبور را نمی توان برای نمایشهای    فی البداهه بکار گرفت. عبارت «داستانی را از راه گفت و شنود بیان می نماید» نیز قابل انطباق بر نمایشهای بی کلام(پانتومیم) نیست. «برای آوردن به روی صحنه آماده شده» نیز حق مطلب را در مورد نمایش های تلویزیونی، رادیویی و سینمایی ادا نمی کند و اما عبارت «با صحنه پردازی و جامه آرایی…» نیز همیشه صادق نیست. نمایشهای خوبی وجود دارند که بدون هیچگونه آرایه و پیرایه ای در جامه و صحنه، به اجرا در آمدند. در عبارت «به مثابه زندگی واقعی عرضه می شود» هم اندکی زیاده روی شده است چنین فرضی مستلزم آن است که تمام نمایشها به شیوه واقعگرایانه تهیه شوند. تعاریفی که در فرهنگ های دیگر وجود دارد نیز به همین اندازه نادرست وگمراه کننده است. واقعیت این است که هنر نمایش چنان در ژرفای تار و پود و سرشت انسان تنیده شده که تعیین حد و مرز قاطعی بین فعالیت های عام تر و نمایش بطور اخص تقریباً ناممکن است. بطور مثال، می توان نمایش را همان تجلی غریزه ی بازی دانست. کودکانی که نقش پدر و مادر و یا سرخپوست و کابوی را بازی می کنند به یک تعبیر در کار بداهه سازی نمایشی هستند یا می توان به نمایش بصورت مظهری از مراسم آیینی که یکی از ابتدایی ترین نیازهای اجتماعی بشریت است، نگریست. مراسم رقص های قبیله ای و مناسک مذهبی و رویدادهای ملی، همگی از عناصر نمایشی قوی برخوردار هستند. نمایش و آیین هر دو در  تجربه های جمعی همراه با پشتوانه سه جانبه بازخورد بازیگر به تماشاگر و تماشاگر به تماشاگر و بازیگر به بازیگر هستند. (مارتین، 1382، ص32-31)
 
همچنین می توان نمایش را پدیده ای دانست که برای دیدن عرضه می شود و انسان به قصد دیدن آن می رود، بعبارت دیگر تماشاواژه- Spectacle- (چیزی که باید دیده و یا شنیده شود) است. همان طور که در فرهنگ یونان نیز واژه تئاتر به معنای مکانی است که انسان برای تماشای چیزی می رود. ورود پیروزمندانه یک امپراطوری فاتح به روم و یا مبارزات گلادیاتورها و شیرهای وحشی، مراسم اعدام در ملاء عام، تمامی مسابقات ورزشی، همه و همه جنبه های نمایشی داشته و دارند. هیچ یک از این امور را نمی توان نمایش بطور اخص نامید، ولی        حد فاصل بین هر یک از آنها و نمایش بسیار مبهم است. پس نباید هیچگاه تعاریف را بصورت مطلق بکار برد، زیرا در این صورت، خودِ همین تعاریف مانعی در راه گسترش و پیوند اشکال نوین و نوآوری در نمایش می شوند. بطور کلی نمایش، کنشی تقلیدی است. کنشی برای تقلید و یا بازنمایی رفتار بشر. بنابراین نمایش یک قالب ادبی محض نیست. عنصری که نمایش را می سازد فراسوی واژه ها قرار دارد و عبارت است از کنش یا عملکردی که اندیشه و مفهوم مورد نظر پدید آورنده اثر را تحقق کامل می بخشد. بنابراین می توان گفت هنر نمایش ملموس ترین و عینی ترین شکل بازآفرینی موقعیت ها و روابط انسانی است و این امر ناشی از آن است که نمایش برخلاف قالب های روایی که به بازگویی رویدادهای گذشته گرایش دارند، در ابدیت زمان حال جاری است، در «اکنون» و«اینجا» نه در «آن وقت ها» و «آنجا». از طرفی نمایش، اجتماعی ترین نوع هنر است و همین از جمله امتیازات عمده تئاتر زنده بر انواع نمایش های ضبط شده ماشینی است. نمایش بنا به ماهیت ذاتی خود، آفرینشی جمعی است. برتولت برشت، نیز نمایش را شیوه ای عملی و تئاتر را آزمایشگاهی برای آزمون رفتار انسان تحت شرایط گوناگون می دانست. بدین ترتیب می توان شیوه ای دانست که به کمک آن می توان وضعیتی را بر روی صحنه طراحی کرد و پیامدهای آن را آزمود. (مارتین، 1382، ص27)
 
1-7-2- عوامل اصلی تشکیل دهنده نمایش
 
 نمایش در وسیع ترین مفهوم خود بر دو عامل حرکت و صدا استوار است. زمانی یکی بر دیگری برتری یافته و در شرایطی، عکس آن مصداق پیدا کرده است. در نهایت به ساختمانی پیچیده و متعادل دست یافتند. اجزاء و عناصر تشکیل دهنده این فرآیند عبارتند از: بازیگران، کارگردانان، طراحان لباس، گروه فنی نور و صدا، نمایشنامه، تماشاگران، محل واقعه یعنی محلی ثابت یا سیار برای اجرای نمایش.
 
1-7-2-1- تعریف بازیگر
 
 به گفته استلا آدلر، استاد بازیگری، بازیگر بعنوان تعبیرکننده نمایشنامه، مهمترین عنصر نمایش بوده و بدون آن نمی توان یک نمایش داشت. در حقیقت بازیگر کلامی است که در قالب جسمانیتی زنده درآمده است. بعبارتی دیگر او متن ارائه شده ازسوی نویسنده را تفسیر نموده و بدان جسمانیت می بخشد. برخی معانی فعل بازی کردن طبق آنچه در فرهنگ «وبستر» آمده، عبارت است از اجرا روی صحنه، بازآفریدن، تجسم بخشیدن، نقش بازی کردن، وانمود کردن و یا اجرای نقشی مشخص. اما بازی کردن چیزی بیشتر از معنای عام آن است. بازیگر نقش هایی را ایفا می کند که کس دیگری است. همه بازیگران صرفنظر از زمان و مکان اشتراکاتی دارند. آنها دو وظیفه اصلی دارند: یکی آنکه باید محور اصلی نقش را دریابند و دیگر آنکه، باید آن را به تماشاگر منتقل کنند. از این رهگذر می توان وظیفه بازیگر را در ابلاغ جوهر نقش به تماشاگر در سه نوع از رابطه مورد توجه قرارداد: 1- رابطه بازیگر و شخصیت نمایشی، 2- رابطه بازیگر و موضوع، 3- رابطه بازیگر و تماشاگر.
 
1-7-2-2-تعریف تماشاگر
 
نویسنده و گردانندگان نمایشنامه فقط نیمی از فرآیند کل را تشکیل می دهند. نیم دیگر متشکل است از تماشاگر و واکنش های او. بدون تماشاگر، نمایشی وجود نخواهد داشت و آن نمایشنامه ای در شمار ادبیات محض است. در اجرا، نمایشنامه یا مورد پذیرش تماشاگر قرار   می گیرد و یا مردود می شود. با توجه به برداشت تماشاگر نسبت به موضوع می توان مضمون نمایش را در چند قلمرو قرار داد: اگر تماشاگر کاراکترها را مانند خدایان و موجوداتی فراتر از خویش بیابد در قلمرو اسطوره واقع می شود، اگر تماشاگر به کاراکترها مانند انسانهایی بسیار برتر و بالاتر از خویش بنگرد در قلمرو حماسه قرار می گیرد، هرگاه تماشاگر کاراکترها را هم تراز خویش بداند با سبک واقعگرا روبرو است و بالاخره اگر تماشاگر کاراکترها را موجوداتی پست تر از خویش بیابد در حوزه طنز قرار دارد. (مارتین، 1382، ص47)