دیباچه : 
 با آنکه معماری این سرزمین چند هزار ساله دارد، تلاشهایی که برای شناسایی و معرفی آثار آن صورت گرفته است ساقه چندانی ندارد. تنها از چند دهه پیش محققان و پژوهشگران به بازنگری این آثار هنری پرداخته و کوشیده اند گرد و غبار گذشتِ قرون را از این گوهرهای تابناک بزدایند و تلألو چشم نواز آنها را دوباره آشکار سازند. 
 علل و عوامل آن بی توجهی طولانی و نیز این التفات ناگهانی به آثار تاریخی معماری بحثی مفصل می طلبد که حوصله این مختصر نمی گنجد. همین قدر باید اشاره کرد آن بی توجهی در واقع محصول توجه کامل و این التفات نتیجه بی التفاتی است؛ چه آن زمان که این آثار جزئی از زندگی مردم ما بود، لزومی به شناخت و معرفی آنها احساس نمی شد؛ اما آن گاه که بر اثر انقطاع فرهنگی رشته های اصالت دیرین گسسته شد و نشانه های بی ریشگی در همه چیز ظاهر گشت، تمایل به بازگشت به خود و یافتن هویت خودی نیز فزونی گرفت؛ و به این ترتیب، آثار معماری گذشته هم – مانند هر آنچه از اصالت گذشته نشانی داشت – محتاج بازشناسی و معرفی شد. ناگفته پیداست که راه این بازشناسی و ادارکِ دوباره سخت ناهموار و پرمخاطره است؛ و بزرگترین سنگ این راه نیز همان بریدگی فرهنگی و بیگانگی از خود است که راستها را کج می نمایاند و بیراهه ها را راه. به هر حال، امروز در وضعی قرار گرفته ایک که لزوم شناسایی و درکِ آثارِ معماریِ گذشته بر هیچ کس پوشیده نیست. این حقیقت این امید را پدید می آورد که ان شاء الله روزی، تک تک این آثار گران بها و میراث غنی گذشتگانِ ما، که در سرتاسر این سرزمین پهناور پراکنده است، به نحوی شایسته و صحیح بازشناخته شود تا برای رسیدن هنرمندان و معماران آینده به استقلالِ شخصیت هنری و فرهنگی چراغ راهی فراهم آید. 
 مجموعه حاضر را باید یکی از بلندترین گامهایی دانست که تاکنون در راه معرفی آثار ناشناخته این معماری برداشته شده است. این مجموعه را گنجنامه نامیده ایم؛ چون بر این باوریم که نشانه های گنجی را ارائه می دهد – گنجی که دست یابی به آن سرافرازی و استقلال در پی دارد. اهمیت این مجموعه از آنجا آشکار می شود که بدانیم نقشه هایی که تاکنون از بناهای ما، و اغلب به همت خارجیان، منتشر شده است از چند ده عدد تجاوز نمی کند و عکسهایی که تاکنون از این بناها انتشار یافته فقط تعداد اندکی از آنها را دربر می گیرد. به علاوه، کیفیتِ نازل اغلب این مدارکِ محدود از ارزش و کارایی آنها بسیار کاسته است. گذشته از اینها، پراکندگی مدارک منتشر شده در کتب و مقالات مختلف خود از موانع استفاده کامل از آنهاست. در مطالعه تاریخچه بناها نیز برای دست یابی به اطلاعاتی اندک باید راههای طولانی پیمود. به این ترتیب، بی سبب نیست که شناسایی و بررسی آثار تاریخی و تحقیق و تتبع در این زمینه سخت دشوار و حتی گاه ناممکن می نماید. 
*****
 Preface 
 Although a past of several millennia lies behind the architecture of this land, it was only quite recently that efforts aimed at identifying and introducing its extant achievements were undertaken. Only a few decades have passed since scholars and researchers first began reviewing these works in order to wipe the dust from the face of these resplendent jewels and once again reveal their charming, familiar radiance. 
 The factors involved in this long – standing neglect and the sudden interest in historic relics call for a more thorough discussion that falls beyond the scope of this brief exposition. It suffices to note that the neglect in question in fact resulted from total interest and that the newly emerged interest was the outcome of utter neglect, because, as long at these works were part of our people's life, no need for introducing them was felt, but when, owing to a cultural rift, time