بررسی و تحلیل کارایی و تکنولوژی و خواص آجر و آجرکاری
باغهای معلق بابل یکی از عجایب هفتگانه جهان، دیوار چین تنها بنای قابل رویت از کره ماه، مسجد ایا صوفیه از زیباترین بناهای مذهبی، تاج محل، قلعه قرون وسطایی مالبورگ در لهستان، ۲۰۰۰ معبد در پاگن برمه که بیش از نهصد سال دست نخورده باقی مانده اند، گنبد کلیسای فلورانس، ۸۰۰ کیلومتر سیستم فاضلاب زیر زمینی لندن، در یک نکته مشترک هستند: همه این بناها از خشت پخته( آجر) ساخته شده اند.
زیگورات چغا زنبیل
جیمز کمپل در کتاب تاریخ جهانی آجر بسیاری از این بناهای تاریخی و همچنین ساختمانهای مدرن را هم از لحاظ تکنیکی و هم از لحاظ معماری به نحو شایسته ای بررسی کرده است.
به نظر وی آجر در عین پیچیدگی از ساده ترین مصالح ساختمانی است که به اندازه کافی مورد توجه مردم عادی و حتی معماران نیز قرار نگرفته است.
این کتاب در ۷ بخش مختلف به صورت مقالات مستقل نوشته شده است.
 
در بخش اول کتاب، تمدن های بین النهرین و ایران قدیم بررسی می شود. تاریخ استفاده بشر از خشت برای ساختمان سازی به ۱۰۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. اما اولین بناهای آجری در حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در منطقه بین النهرین ساخته شده اند.
کمپبل با گذری به تاریخ این دوره نه تنها به معرفی معماری، بلکه به فن آجرپزی و انواع مختلف استفاده از آجر می پردازد. از جمله بناهای باقی مانده از این دوران شهر شوش و زیگورات چغا زنبیل در نزدیکی آن است
شوش و تیسفون مراکز معماری جهان باستان
قطعه ای از یکی از دیوارهای قصر داریوش اول در شوش که در موزه لوور پاریس نگهداری می شود
شوش پایتخت ایلام حدود ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح ساخته شد و دارای مهمترین بناهای آجری تمدن های اولیه بشری است. شکوه و عظمت شوش در زمان داریوش کبیر به اوج خود رسید
خرابه های شوش در دهه پنجم قرن ۱۹ میلادی توسط باستان شناسان بریتانیائی کشف شد. اما مهمترین کشفیات در شوش، از جمله حفاری و کشف تپه های آپادانا توسط باستان شناسان فرانسوی انجام گرفت.
 
قسمتی از قصر داریوش و تالار معروف آن را در موزه لوور پاریس می توان بازدید کرد. تا انقلاب ایران در بهمن 1357 انحصار تحقیقات باستان شناسی و حفاری در جنوب ایران همچنان در اختیار فرانسوی ها بود.
اهمیت شوش از نظر باستان شناسی و تاریخ معماری از آن جهت است که تمامی سبک های مختلف ساختمان سازی از مناطق مختلف جهان باستان به نحوی دوباره در شوش یافت شدند.
داریوش با به کار گرفتن هنرمندان مناطق مختلف تحت سلطه خویش یکی از زیباترین شهرهای جهان آن روز را بنا کرده بود.
استفاده از آجرهای رنگی در ترکیبی زیبا که نمایگر توانایی هنری معماران آن زمان بود، در ساخت این قصر به اوج خود رسید. قصر داریوش حتی سالها پس از انقراض سلسله هخامنشیان الگوی معماری بود.
بعد از شوش، تیسفون پایتخت ساسانیان به مرکز معماری با آجر تبدیل شد. قصر تیسفون با حدود ۲۵ متر دهانه بدون ستون های باربر و سقف گنبدی آن بزرگترین بنای آجری جهان بود.
مسجد ایا صوفیه در استانبول
بدون اغراق این اثر بزرگ نمایانگر تکنیک والای معماری آن زمان بوده است. تحقیقات کمپل نشان می دهد که حتی تا چند قرن پس از انقراض سلسله ساسانیان در بسیاری از مناطقی که سنگهای طبیعی برای ساختمان در دسترس نبوده است از این تکنیک برای ساخت بناهای آجری استفاده می شده است. این روش ساختمان سازی بعد ها توسط مسلمانان به اقصی نقاط امپراتوری اسلامی صادر شد.
نویسنده در قسمتی از بخش دوم به بررسی معماری دوران ساسانیان و سامانیان می پردازد. از زمان سامانیان و اولین خاقان چین در جهان باستان بناهای آجری بزرگتر و بلندتری به جا مانده اند، که این حاکی از پیشرفت های تکنیکی آن زمان و بوجود آمدن ابزار کار مناسب است. از شاهکارهای معماری این زمان مسجد ایا صوفیه در استانبول است، که در اصل به عنوان کلیسا ساخته شده بود
 
فهرست مطالب
تعریف آجر
تاریخچه آجر
ساخت اولیه آجر
تهیه‌ی خشت
انواع آجر در ایران قدیم
طبقه‌بندی آجرها
طبقه‌بندی از لحاظ رنگ
طبقه‌بندی آجر از لحاظ تقسیم بندی
عکس انواع آجر
انواع آجر تزئینی
آجر واکوب و آبمال
آجر مهری
آجر پیش بر
آجر تراش
آجرهای تزئینی قالبی و تراش
آجر آبساب
آجر کاری در دوران‌های مختلف تاریخی
دوران اول، از قرن دوم تا اوایل قرن پنجم
دوران دوم، از آغاز قرن پنجم تا نیمه قرن هفتم
نکات تزیینی درآجرکاری عصر سلجوقی
دوران سوم، از نیمه‌ی قرن هفتم تا قرن دهم
دوران چهارم، از آغاز قرن دهم تا قرن دوازدهم
دوران پنجم، از قرن دوازدهم تا پایان قرن سیزدهم
اسامی طرز قرارگیری آجر
آجر چینی در نما
انواع شیوه‌های آجر کاری
رگ چینی
گل اندازی
گره سازی
آجر کاری رنگی یا ((گره‌سازی رنگی))
هشت و گیر
آجر کاری با آجرهای تزئینی نقش‌دار ((مهری))
خوون چینی
فخرو مدین
بادبزنی
آجر معقلی
آبشاری
نقش آجر و کاشی در نمای مدارس
قوس‌های لارومی
ساختن قوس تیز
بستن تیزه قوس
قوس باربر مخفی
نحوه اجرای قوس تزیینی و قوس مخفی باربر
پوشش گلو درهم تزیینی
نقش‌دهی در دهانه‌های طاق گلو درهم
قوس معلق
سرچهارکه کشی
گلچین‌های آجری
خفته راسته
معرفی چند نمونه بنای آجری
کاروانسرای رباط شرف
حمام شاه رکن‌الدین
مسجد جامع اردستان
بُرج های خرقان
مسجد جامع اصفهان