ضوابط طراحی بیمارستان کودکان 
 
بخشی از مطلب 
عواملی نظیر تعداد بیماران مراجعه کننده به بخش اورژانس ، طرح های توسعه بخش، پیش بینی پیشرفت 
فناوری و تغییرات در نوع بیماری ها، میزان توقف بیماران در اورژانس و تعداد و ترکیب نوع پرسنل آن 
در طراحی و انتخاب مقیاس بخش اورژانس مؤثر است. با توجه به بررسی های به عمل آمده کل فضای 
بخش اورژانس باید به ازای هر هزار نفری که سالیانه در این بخش ارائه خدمت می بینند ٥٠ متر مربع و 
یا به ازای هر هزار نفر مراجعه کننده به این بخش (خواه ارائه خدمت شوند یا خیر) ١٤٥ متر مربع 
برآورد شود. در صورتی که احتساب این دو مقیاس اختلاف داشته باشد باید مقیاس بزرگتر جهت طراحی 
بخش در نظر گرفته شود. حداقل فضای مورد نیاز این بخش به طوری که وظایفش در بخش های اصلی 
آن خلاصه شود ٧٠٠ متر مربع می باشد . 
موقعیت مکانی و جغرافیایی 
بهترین مکان برای استقرار بخش اورژانس، محدوده جلوی بیمارستان می باشد. محل استقرار باید به گونه 
ای باشد که از هرگونه رفت و آمد و ترافیک بیهوده و متقاطع خودداری گردد و دسترسی به آن از اطراف 
و راه های مختلف به سهولت امکان پذیر باشد. یکی از موارد مهم در سهولت دسترسی به بخش اورژانس 
که باید به آن توجه خاص داشت مسیر ویژه منتهی به این بخش است که تردد وسایل نقلیه عمومی در آن 
غیر مجاز شناخته شده و تابلوهای راهنما در آن به حد کافی وجود داشته باشد.در ضمن از اتاق های 
بستری نباید به اورژانس و مسیر آن دید داشت . 
موقعیت بخش اورژانس باید به گونه ای باشد که بطور شبانه روزی ارتباط مؤثری با بخش های ویژه، 
اتاق های عمل، آزمایشگاه، بانک خون، رادیولوژی، بخش های بستری، دارو خانه، بایگانی مدارک 
پزشکی اورژانس و دیگر بخش های سرپایی و قسمت سرد خانه جسد برقرار نماید . 
پارکینگ بخش 
پارکینگ بخش اورژانس باید منحصراً به بیماران و کسانی که در انتقال بیماران دخالت دارند و همچنین 
کارکنان این بخش به ویژه کادر درمانی اختصاص یابد. موقعیت مکانی آن باید به گونه ای باشد که در 
مواقع فوری بتوان ارتباط سریع کارکنان را با داخل بخش فراهم نمود . برای ایجاد نظم و جلوگیری از 
هرج و مرج باید فضای داخلی پارکینگ را به قسمت های مختلف به ترتیب زیر تقسیم نمود و هر قسمت 
را با استفاده از تابلو های راهنما مشخص نمود 
محل پارک آمبولانس ها : در این قسمت باید تعدادی آمبولانس قرار گیرند که فقط در موارد اورژانسی 
استفاده شود . در واقع آمبولانس های این قسمت باید از آمبولانس های دیگر بخش ها مجزا باشد . 
محل پارک وسایل نقلیه خصوصی یا تاکسی که در انتقال بیمار به بخش اورژنس دخالت داشته اند . 
محل پارک اتومبیل پلیس و مأموران آتش نشانی 
محل پارک وسایل نقلیه متخصصین و کادر تخصصی اورژانس 
علائم راهنما 
تابلوی راهنمای ورودی این بخش باید در تمامی ساعات شبانه روز خوانا و قابل دیدن باشد بهتر است در 
این تابلو علاوه بر نوشته از علائم درج شده در تابلو باید در صفحه سفید نورانی و به رنگ قرمز به 
وضوح مشخص شده باشد . 
آدرس و شماره تلفن های تماس با بیمارستان و اورژانس به طور خوانا و در معرض دید نصب گردد . 
-همه قسمت های داخلی و خارجی بخش اورژانس باید دارای تابلو های راهنما باشد. -نوع خدمات 
تخصصی قابل ارائه در این بخش باید به وضوح در ابتدای در ورودی نصب شده باشد . 
آخرین درجه ارزشیابی بخش اورژانس و بیمارستان در معرض دید قرار گیرد . 
ورودی بخش 
]درب ورودی باید به اندازه کافی عریض بوده به نحوی که دوتخت و یا برانکارد به راحتی و بدون هیچ 
برخوردی از آن به طور همزمان عبور نمایند. درهایی که اتوماتیک باز و بسته می شوند مناسب می باشند 
در غیر این صورت حتماً باید حالت باد بزنی درها رعایت گردد. باید با در نظر گرفتن سطح شیبدار 
مناسب، اختلاف سطح آمبولانس با زمین را جبران و با تدوین سقفف، ورودی را از عواملی نظیر باران، 
برف، باد،و آفتاب و ...محافظت کرد. ضروری است که ورودی جداگانه ای برای بیمارانی که با آمبولانس 
آورده می شوند با سایر بیماران مراجعه کننده به بخش اورژانس در نظر گرفته شود و فضای کافی برای 
حرکت و پارک سه آمبولانس در یک زمان پیش بینی گردد . 
قسمت تریاژ 
بیمارانی که به بخش فوریت های پزشکی مراجعه می کنند بر حسب نوع بیماری و شدت آن به دسته های 
مختلفی تقسیم می شوند. این عمل در قسمتی به نام تریاژ (جهت تسریع در ارایه مراقبت های فوری و 
جلوگیری از اتلاف وقت در موارد تهدید کننده (صورت می گیرد. حداقل مساحت مورد نیاز این قسمت ٩ 
متر مربع و بهترین موقعیت مکانی آن بعد از درب ورودی و قبل از پذیرش می باشد . تجهیزات مورد 
نیاز در این قسمت عبارتند از: تخت معاینه ، سینی معاینه ، فشار سنج دیواری (نصب شده بر دیوار) 
اتوسکوپ ، آفتالموسکوپ ، ترالی حمل بیماران ، تلفن و زنگ اخبار ، سطل ها و جعبه های دفع مواد زائد 
و باطله ، دستشویی ، و یک عدد توالت فرنگی . 
پذیرش 
بعد از اینکه بیماران در واحد تریاژ دسته بندی شدند، در صورتی که بیمار قادر به مراجعه به پذیرش باشد 
باید به این بخش هدایت شود تا جهت تشکیل پرونده و یا اخذ سوابق قبلی ایشان اقدام گردد. این اتاق به ابعاد 
٨ متر مربع به ازای هر هزار فردی که سالیانه خدمت دریافت می کنند با تجهیزات / ٦ متر و یا ١ *٢/٤ 
لازم(مثل میز، صندلی، لوازم التحریر، تلفن، نمابر،رایانه، دستگاه چاپ، و سایر وسایل اداری) جهت 
ارایه خدمت به دو بیمار به طور هم زمان در کنار سالن انتظار قرار می گیرد. بیماران بعد از تریاژ و 
پذیرش جهت ادامه فعالیت و شروع درمان به یکی از قسمت های احیاء ، مراقبت از بیماران حاد(قسمت 
بیماران تحت نظر) ، اتاق مشاوره و معاینه پزشک، اتاق اخذ شرح حال بیشتر از بیماران(که در فرهنگ 
اورژانس ایران از آن به عنوان ادمیت نام برده می شود .( 
اتاق احیا 
این اتاق جهت ارایه خدمات به بیمارانی که دچار اختلال در دستگاه های تنفسی و قلبی شده اند و زندگی 
آنها در معرض تهدید است تجهیز گردد. حداقل مساحت مورد نیاز برای اتاق احیاء ٢٥ تا ٣٥ متر مربع 
می باشد. در صورتی که در این اتاق بیشتر از یک تخت احیا برای هر تخت فضای متناسب با متراژ فوق 
منظور گردد.موقعیت مکانی فضای احیاء باید به گونه ای باشد که دسترسی سریع از ورودی بخش 
اورژانس و سایر قسمت های آن فراهم و قدرت چرخش و حرکت را بدون ترافیک کاذب برای نیروی 
مربوطه ایجاد نماید، در واقع دسترسی ایستگاه پرستاری نیز به این اتاق باید به سهولت انجام گیرد . 
اتاق بیماران تحت نظر 
بیمارانی که دارای بیماری های جدی و خطرناک هستند که در صورت عدم رسیدگی به موقع ، در 
معرض خطر جدی بوده و یا احتمال وارد شدن به وضعیت حاد دارند در این قسمت مراقبت می شوند. 
٢ متر و برای طول اتاق ٣ متر می باشد؛ به / حداقل فضای لازم بین هر تخت و یا بین تخت و پارتیشن ٤ 
طور کلی حداقل فضای لازم برای هر تخت تقریباً ١٠ متر مربع می باشد. همه تخت ها به وسیله پارتیشن 
از یکدیگر مجزا شده و ورودی هر یک در مواقع ارائه مراقبت با پارتیشن و یا پرده متحرک پوشانده می 
شود. روشنایی این قسمت باید به اندازه ٣٠٠٠٠ لوکس تأمین گردد .ایستگاه پرستاری باید تسلط کافی بر 
همه تخت های این اتاق داشته و دسترسی مناسبی جهت برقراری ارتباط سریع با اتاق عمل سرپایی ، 
داروخانه و یا استوک دارویی بخش اورژانس داشته باشد. همچنین ارتباط با محل جمع آوری البسه تمیز و 
کثیف و سرویس های بهداشتی را فراهم نماید . 
اتاق معاینه و مشاوره بیماران سرپایی 
بعد از پذیرش بیمارانی که وضعیت حاد و فوری ندارند و خطر جدی آنها را تهدید نمی کند جهت معاینه و 
تصمیم نهایی به این قسمت هدایت می شوند. حداقل فضای فیزیکی مورد نیاز برای هر یک از اتاق های 
معاینه و مشاوره ١٠ متر مربع می باشد . 
اتاق ایزول 
این اتاق برای ارائه خدمات و مراقبت از بیماران عفونی و یا مشکوک به عفونت طراحی می شود و مجهز 
به سرویس بهداشتی ، رختکن و حمام مجزا با کف و دیوار های کاملاً قابل شست و شو می باشد و دارای 
یک پیش ورودی نیز می باشد. هر بخش اورژانس باید حداقل دارای دو اتاق ایزوله باشدو یا به ازای هر 
١٠٠٠ نفری که سالیانه خدمت دریافت می کنند یک اتاق طراحی شود. فشار داخلی هر اتاق باید منفی باشد 
تا محیط بخش را دچار آلودگی ننماید. تجهیزات مورد نیاز در این اتاق مانند تجهیزات اتاق بیماران تحت 
نظر است . 
اتاق گچ گیری 
بیماران دچار شکستگی، ترک خوردگی و یا در رفتگی استخوان و مفاصل ، جهت دریافت خدمت با بی 
حسی موضعی و یا سایر روش های کاهش درد به اتاق گچ گیری منتقل می شوند. مساحت مورد نیاز این 
قسمت به جز انبار نگه داری آتل ها، چوب های زیر بغلو..+کمد حداقل ١٦ متر مربع می باشد . 
اتاق عمل سر پایی 
بیمارانی که نیاز به اعمال جراحی سرپایی نظیر کشیدن مایع نخاع و... به اتاق عمل سر پایی هدایت می 
شوند. مساحت لازم برای این اتاق حداقل ١٦ الی ٢٠ متر مربع می باشد.میزان نور و روشناییاتاق عمل باید 
نوری به اندازه ٨٠٠٠٠ لوکس داشته باشد . 
ایستگاه پرستاری 
محل استقرار این ایستگاه جهت کنترل و نظارت دائم بیماران از اهمیت خاصی برخوردار است. مراقبت 
دائم از بیماران حاد ضرورت مجاورت و تسلط کافی ایستگاه پرستاری را برای این بخش اجتناب نا پذیر 
کرده است. البته ایستگاه باید به صورتی طراحی شود که علاوه بر کنترل بیماران تحت نظر (حاد) به 
سایر قسمت ها مانند اتاق احیاء و تریاژ نیز احاطه داشته باشدهمچنین رابطه ی مستقیم با استراحت 
کارکنان و در صورت لزوم طراحی فضایی برای استراحت+آبدارخانه و سرویسبهداشتی . 
فضای مورد نیاز برای ایستگاه پرستاری بخش اورژانس ١٠ متر مربع و یا به ازای هر هزار نفری که 
سالیانه خدمت دریافت می کنند یک متر مربع می باشد . 
اتاق انتظار بیماران 
این اتاق باید فضای کافی جهت پذیرش و انتظار بیماران و همراهان ایشان داشته باشد و به راحتی با 
پذیرش و تریاژ ارتباط برقرار نماید. صندلی هایی که در این قسمت مستقر می شود باید کاملاً راحت بوده 
و فضای بین آنها به گونه ای طراحی شود که اجازه پارک و توقف ویلچر، کالسکه نوزاد و... را فراهم 
نماید به نحوی که مانع عبور و مرور سایر افراد نشود. در این فضا باید امکانات رفاهی مانند تلویزیون، 
وسایل بازی و سرگرمی کودکان فراهم باشد.دسترسی اتاق انتظار بیماران به قسمت های تریاژ ، پذیرش، 
تلفن های عمومی و پارکینگ وسایل نقلیه از اهمیت خاصی برخوردار است. در برخی از بیمارستان ها ، 
فضای انتظارکودکان با تمام امکانات تفریحی و رفاهی آنها از محل انتظار اصلی (که باید به تریاژ و 
پذیرش دسترسی سریع داشته باشد) مجزا شده است؛ این کار گردش سریع کار ها را بدون ایجاد آلودگی 
صوتی و ترافیک نامناسب فراهم می آورد . فضای مورد نیاز برای اتاق انتظار بیماران طبق برآوردهای 
٤ متر مربع به ازای هر ١٠٠٠ نفری که سالیانه خدمات دریافت می کنند می باشد و به / به عمل آمده ٤ 
ازای هر ١٠٠٠ نفری که سالیانه خدمات دریافت می کنند یک عدد صندلی انتظار مورد نیاز است . 
اتاق سوپر وایزر و مدیر 
این اتاق برای مدیر بخش اورژانس جهت برنامه ریزی، نظارت و کنترل کیفیت، تنظیم برنامه های 
آموزشی و هدایت پرسنل منظور می شود . مساحت مورد نیاز آن ٤ متر مربع به ازای هر ١٠٠٠ نفر 
خدمت می گیرند در سال می باشد. به عبارت دیگر می توان گفت هر پرسنل در این قسمت نیاز به ٩ متر 
مربع فضا به انضمام تلفن، رایانه و... دارد 
عناصر طراحي 
مسیر حركت بیمار را باید در نظر گرفت، بیمار ممكن است در ورودي، اتاق كنترل، اتاق قبل از بیهوشي، 
اتاق عمل و اتاق بهبودي توقف نماید. كاركنان به دو گونه كنترل كننده یا تمیز كننده هستند. تجهیزات به 
ویژه وسایل و كالاهایي را كه باید در فاصله میان دو كاربرد استریلیزه شوند در نظر بگیرند. اتاقهایي كه 
براي اعمال مشابهي اختصاص دارند ميتوانند از وسایل و امكانات مشتركي استفاده كنند. 
فضاي مورد نیاز براي تخت بیمار بستري تغییرات زیادي دارد. بستگي به این دارد كه آیا عمل جراحي بر 
روي بیمار قادر به حركت انجام ميگیرد یا اینكه آیا بیمارستان مورد نظر داراي برنامه آموزشي است یا 
نه و... 
فضاي لازم براي سیركولاسیون یا پرستاري و كاركنان پزشكي و عناصر غیر فونكسیوني ساختمان مانند 
تجهیزات تهویه مطبوع معمولاً قسمت اعظم بنا را به خود اختصاص ميدهد. 
ميباشد. recovery ملحقات اتاق عمل شامل قبل از عمل، در حین عمل و بعد از عمل در بخش 
هستند كه از رختكن پرسنل جداست. shon , gon رختكني پزشكان و كفشكني قبل از عمل 
تیپ اتاقهاي عمل بستگي به نوع جراحي دارد (زنان و زایمان، جراحي، عفوني و ...) اطاق عمل بر 
حسب سایز طبقهبندي ميشود. 
ورودي اتاق عمل براي بیمار و پزشك جداست. 
اسكراب) scrub) . پشت اتاق عمل سینك دستشویي براي شستشوي دست پزشكان قرار دارد 
دیوارهاي اتاق عمل بهتر است كاشيكاري شود. 
بعد از جراحي لباس آلوده و لوازم آلوده در اتاقهاي جداگانه شستشو ميشود. 
پرستاري وجود دارد. station پذیرش این بخش در جاي دیگر ميباشد، در بخش جراحي یك 
بخش جراحي خود داراي یك بخش آلوده و بخش تمیز است كه تمام لوازم آنها استریل شدهاند و....