قبل از ورود به بحث اصلی, یعنی بازار اسلامی, تعاریف مختلفی را که از واژة بازار شده است, بیان می کنیم:
الف- پروفسور هاردی در دایره المعارف علوم اجتماعی آمریکا, جلد دهم, بازار را به شرح زیر تعریف کرده است:
«بازار عبارت است از محل یا مکانی که در آن عرضه و تقاضا به منظور تعیین قیمت واحد با هم تلاقی می کنند. بازار ممکن است محل جغرافیایی باشد و همچنین ممکن است عده ای از افراد را که دادو ستد آنها منجر به ایجاد عرضه و تقاضا و قیمت واحدی می شود نیز بازار نامید»
ب- بازار مکانی است که در آن فروشندگان و خریداران یکدیگر را ملاقات می کنند. این تماس ممکن است رودررو صورت گیرد که در این وضع, بازار ناحیه ای محدود و معین است؛ و یا به وسیلة تلفن, تلگراف و دیگر وسایل ارتباط جمعی واقع شود که در این حالت بازار جنبة جهانی پیدا می نماید. در موردکالا, بازار محوطه ای است که در آن خریداران و فروشندگان کالا با یکدیگر تماس می گیرند و مبادله واقع می شود.(منوچهر فرهنگ, 1363, ص733)
ج- از نظر اقتصادی, بازار به شرایطی گفته می شود که برای یک کالا و یا عامل تولیدی, تقاضا و عرضه وجود داشته باشد و کالا یا عامل خاص در یک قیمت متناسب با عرضه و تقاضا مبادله شود. بنابراین به طور کلی هنگامی که برای یک کالا و یا یک نهادة تولید, تابع عرضه و تقاضا وجود داشته باشد و مقدار مبادله شده کالا و یا عامل تولید و قیمت مبادلاتی آن توسط توابع عرضه و تقاضا مشخص شود, از نظر تئوری اقتصادی یک بازار وجود دارد
بازار کاشان
يكي از اهم آثار تاريخي و ديدني كاشان، مجموعه تاريخي بازار است كه از تقاطع خيابان باباافضل و ميدان كمال الملك تا حدود دروازه دولت ادامه دارد قدمت بازار را مربوط به دوران سلجوقي ميدانند، لكن دوران اوج رواج بازار مربوط به زمان صفويه و به خصوص دوران شاه عباس اول است. غالب سياحان جهانگرداني كه در عصر صفويه و همچنين قاجاريه به ايران آمده و از كاشان هم ديدار كرده اند عظمت و شكوه و روايي بازار كاشان را ستايش كرده اند. در مجموعه تاريخي بازار علاوه بر راسته بازارهاي اصلي نظير: مسگرها، زرگرها، كفاشها، بزازها و بازارچه هاي ميانچال، ملك، ضرابخانه و رنگرزها، مساجد، بقاع، كاروانسراها، تيمچه ها، حمام ها و آب ابنارهاي متعدد و مختلفي وجود دارد كه هر يك از آنها در دوره خاص ساخته شده است
چنانچه از طرف ميدان تاريخي فيض و از جلو خان مسجد زيبا و تاريخي ميرعماد وارد بازار شويم در سمت شرقي، بازار مسگرها مشتمل بر كاروانسراي ذغالي ها (888 ه.ق) و كاروانسراي ميرپنج و سراي غفارپور و مسجد و حسينيه و رباط قرار گرفته است. تا چندين سال قبل با ورود به بازار مسگرها، صداي آهنگين پتك هاي مسگران گوشها را نوازش ميكرد ولي با جايگزين شدن فلزات سبك در ساخت ظروف خانگي و بي رونق شدن صنعت مسگري سنتي، اين بازار چهره اي متفاوت يافته است
از سمت غرب كه به بازار وارد شويم از ابتداي بازار تا انتهاي آن كه بازارچه پانخل ناميده ميشود. بناهاي زيبا و تاريخي زير را در مجموعه بازار ديدن خواهيم نمود:
كاروانسراي گمرك، كاروانسراي نو، سراي نراقي ها، سراي بروجردي ها، آب انبار بالابازار، مسجد بالابازار، حمام خان، سراي زركش ها، سراي قمي ها، قيصريه، سرای آب انبار، سراي چهارگوش، تيمچه حاج محمد صادق، تيمچه معروف امين الدوله، مدرسه و مسجد ميانچال (آيت ا… العظمي مدني (ره)، مسجد تبريزيها، سراي ملك، تيمجه سيدآقا (برقي)، مسجد كفش دوزها، زيارت درب زنجير، آب ابنار درب زنجير، مدرسه و مسجد امام خميني ـ ره ـ (سلطاني سابق)، زيارت شاه سليمان، آب ابنار گذرنو، مسجد گذرنو، حمام گذرنو، حسينيه پانخل و بقعه امامزاده قاسم.