چکیده:
هر جامعه اصول و اهداف مشخصي براي محيط هاي آموزشي و پرورشي خود پيش بيني مي كند. به عنوان مثال: نويد ادهم (1374) توصيه مي كند: ( مدرسه بايد بتواند انسان هايي سالم ، آگاه ، متفكر ، خلاق و صالح بپروراند تا اين افراد ، سنگ بناي جامعه مطلوب را تشكيل دهند و زمينه توسعه اقتصادي و رشد اجتماعي را فراهم آورند . ) اگر سيستم آموزشي كشور ( خلاقيت ) را به توصيه آقاي نويد ، ملاك رشد و پيشرفت قرار دهد لازم است شرايط تمرين ( خلاقيت ) از زمان كودكي مهيا گردد . لازمه ( خلاقيت ) استفاده از (فضاهاي باز ) از نظر معماري و ( شيوه تربيتي حمايت كننده و ملايم ) به عنوان روش تربيتي است . زيرا فضاهاي سنتي ( با نيمكت هاي ثابت و .... ) كودكان را به طوري كه متخصصين علوم رفتاري توصيف مي كنند به سوي ( تابعيت ) سوق مي دهد و به ( خلاقي) و اعمال تنبيه ( قوانين غير رسمي حاكم بر محيط هاي آموزشي) ترس از اشتباه  را در كودكان افزايش داده ، مانع از جسارت كه لازمه نوآوري است ،‌مي شود اين مثال نشان مي دهد ، شرايط فيزيكي معماري محيط ،‌ نه به تنهائي بلكه در تأثير متقابل با ارزش ها و معيارهاي تربيتي مطلوب مي تواند جامعه را در جهت رشد و توسعه سوق دهد . به منظور توصيف رابطه ويژگي هاي فضاها با اهداف آموزشي ،‌به تحولي كه در تهيه نقشه هاي فضا هاي آموزشي جوامع صنعتي به وجود آمده است اشاره مي شود .
در اينگونه جوامع از چند دهه پيش به اين سو كوشش مي شود ( فضاهاي باز ) جايگزين فضاهاي آموزشي سنتي شود . فورست كونر (1971) در مقدمه كتاب ( مدرسه با فضاي باز ) علت وجودي اينگونه مدارس را لزوم ( توجه و تأكيد بر توانائي هاي فردي ) ( به دليل فرد گرائي فرهنگي ) توجيه مي كند . وي مي نويسد در اينگونه فضاهاي باز و انعطاف پذير ، ديواري براي نصب تخته سياه به آن وجود ندارد و (درس جواب دادن) جاي خود را به ( بحث گروهي ) داده است ( زيرا كوشش بر اين است كه ياديگري ( بينشي ) و كسب مهارت ( حل مسئله ) جايگزين ( يادگيري هاي حفظي ) شود . در نگارش فوق گفته مي شود ، نظر به اينكه يكي از اهداف بلند مدت تعليم و تربيت آمريكائي دادن امكان رشد و شكوفائي استعدادها .... و مسئوليت به تك تك افراد است و نظر به اينكه در هر كلاس همزمان دانش آموزان با هوش ، متوسط و كمتر از متوسط حضور دارند . فقط فضاهاي باز و انعطاف پذير و نظامي پويا مي تواند امكانات آموزشي و پرورشي خاص آن ، امكان ايجاد ارتباط همه جانبه ( بين معلمين ، شاگردان ، مدير و مشاور و .... ) از اهميت بسيار برخوردار است . در اينگونه فضاهاي آموزشي روي اصول و ارزش هاي دمكراتيك تأكيد مي شود و با دادن مسئوليت و آزادي به دانش آموزان كوشش مي شود . دانش آموزان نيز به طور متقابل نسبت به مسئولين احساس اعتماد متقابل نموده ، اعتماد به نفس و جسارت لازم را براي نوآوري و خلاقيت كه از مهم ترين شرايط توسعه ناميده مي شود ، كسب كنند . در اينگونه مدارس نظام آموزش و پرورش پويا است و مي توان فضاها را به طور گذرا ، متناسب با اهداف تقسيم بندي كرد و هيچ وسيله و ابزاري مختص درس خاص نيست .
اقداماتي كه در غرب براي تعريف ( مدرسه مطلوب ) به عمل آمده و هم اكنون در حال تغيير و تحول است ،‌ بسيار آموزنده مي باشد ولي نمي تواند بدون بررسي و تجديد نظر ،‌ در جامعه كنوني كه اهداف تربيتي متفاوتي را دنبال مي كند ، به عنوان الگو مورد استفاه قرار گيرد با توجه به تفاوت هاي ياد شده ، براي تعريف ( مدرسه مطلوب ) در ايران لازم است به اهداف رسمي آموزش و پرورش كشور توجه شود و...

فهرست مطالب

مقدمه
* طرح مسئله (تعریف طرح)     3
* ضرورت و اهمیت موضوع      3
* هدف از انتخاب موضوع     4
* پیشینه تحقیق     5
* فرضیات تحقیق     6
* روش تحقیق     6
* معرفی سایت     6

1-    فصل اول: مبانی نظری طراحی  8
1-1  تئوری¬های مرتبط با موضوع     9
1-1-1 دیدگاه ها و نظریه های روانشناسان محیط در رابطه با فضاهای آموزشی      9
1-1-2 بررسی پژوهشهای انجام شده در حیطه فضاهای آموزشی از دیدگاه روانشناسی محیط     11
1-1-3 تأثير متغيرهاي سازماني در عملكرد قرارگاه هاي تربيتي    16
1-1-4 تأثير نقش هاي اجتماعي در عملكرد قرارگاه هاي تربيتي     17
1-2  مطالعات روان شناختی و علوم رفتاری     17
1-2-1  خانواده و فرزندان در دوره دبيرستان     17
1-2-2  رشد اجتماعى نوجوان     17
1-2-3  نيازهاى نوجوان     18
1-2-4  هدفمند بودن    18
1-2-5  نياز به سازگارى با بزرگسالان    18
1-2-6  نياز به سازگارى با همسالان    18
1-2-7  نوجوان چه کمکهايى نياز دارد    19
1-2-8  روابط اجتماعى    19
1-2-9  مشکلات تحصيلى     19
1-2-10  راهنمايیهاى مذهبى و اخلاقى    19
1-2-11  علل سازش نايافتگى نوجوان    20
1-2-12  اثر تغييرات جسمانى بر نوجوان   20
1-3  روان شناسی محیطهای آموزشی    21
1-3-1  طراحی محیط(بوم‌شناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، روان‌شناسی)    21
1-3-2  راههاى کاهش مشکلات تحصيلى دانش آموزان دوره متوسطه   22
1-4  احکام و معیارهای نظری طراحی (تعریف مفاهیم و)      23
1-4-1  آموزش    23
1-4-2  تکنولوژى آموزشى     23
1-4-3  جايگاه دانش آموزان در سيستم هاي مختلف آموزشي     24
1-4-3-1  سيستم آموزشي حلقه ( گروه سالار )    25
1-4-3-2  سيستم رايج ( معلم سالار )    25
1-4-3-3  سيستم مدرن ( دانش آموز سالاري )    26
1-4-4  مبانی فرم    27
1-4-5  فرم و عملكرد   28
1-4-6  ارگانيك و ارگانيسم    28
1-4-7  فرم و زمينه    29
1-4-8  معماري ايده آل    29
1-4-9  تحول نگرش به مدرسه    29
1-4-9-1  مدرسه به عنوان مرکزی برای انتقال فرهنگ    30
1-4-9-2  مدرسه به عنوان موسسه ای برای آماده سازی حرفه ای   30
1-4-9-3  مدرسه به عنوان دانشگاهی در مقیاس کوچک   30
1-4-9-4  مدرسه به عنوان مرکزی برای پرورش همه جانبه   31
1-4-9-5  نگرش صاحب نظران معاصر تعلیم و تربیت به مدرسه     31
1-4-10  مدرسه یک نظام اجتماعی    31
1-4-10-1  مفهوم نظام ( سیستم ) تعریف و انواع سیستم    32
1-4-11  تأثیرات آشکار و پنهان مدرسه   34
1-4-12  روابط انسانی و اهداف تربیتی   34
1-4-12-1  کشمکش نقش و شخصیت   36
1-4-12-2  کشمکش های نقش    36
1-4-12-3  کشمکش های شخصیت    36
1-4-13  برخی کارکردهای امور تربیتی    36
1-4-14  عوامل فیزیکی مدرسه و آثار تربیتی آن    39
1-4-15  مربی تربیتی و فرصتهای تربیتی    42
1-4-16  رابطه خانه و مدرسه    42
1-4-16-1  ضرورت ارتباط خانه و مدرسه    43
1-4-16-2  شناخت نگرش خانواده به مدرسه     43
1-4-16-3  لزوم برقراری روابط منسجم و یکپارچه با خانواده    43
1-4-16-4  نقش انجمن اولیا و مربیان در هماهنگی بین خانه و مدرسه    44
1-4-16-5  وظایف انجمن اولیا و مربیان مدرسه    44
1-4-16-6  روشهای نیل به هدفهای تربیتی خانه و مدرسه    45
1-4-17  بررسي نيازهاي آموزشي    45
1-4-18  اهميت عامل رنگ در فضاهاي آموزشي    46
1-4-19  روش هاي كنترل سر و صدا    47
1-4-20  سازمان اجتماعي كلاس   54
1-4-21  سازماندهي محيط فيزيكي     55
1-4-22  بررسي تأثير نظام آموزشي بر عملكرد فضاهاي آموزشي   56
1-4-23  مقايسه روش آموزشي كلاسيك و سنتي   56
1-4-24  تأثير اهداف آموزشي بر عملكرد فضاهاي آموزشي   56
1-4-25  نكاتي كه در طراحي محيط آموزشي بايد بدان توجه شود   57
1-4-26  عوامل آسیب زا در ساختمان مدارس    58
1-4-27  روشهای نوین در طراحی مدارس و فضاهای آموزشی    58
1-4-28  ارکان عمومی فضاهای آموزشی   59
1-5  تاریخچه موضوع در ایران و جهان    60
1-5-1  نظام آموزشي كشورهاي جهان    60
1-5-1-1  قاره آسيا    61
1-5-1-2  قاره آفريقا    62
1-5-1-3  قاره آمريكا    64
1-5-1-4  قاره اروپا    65
1-5-1-5  قاره اقيانوسيه    67
1-5-2  آموزش متوسطه در چند كشور جهان    68
1-5-2-1  آلمان    68
1-5-2-2  آمريكا    68
1-5-2-3  انگلستان    69
1-5-2-4  ايرلند    69
1-5-2-5  استراليا    69
1-5-2-6  پاكستان    69
1-5-2-7  ژاپن    69
1-5-2-8  فرانسه    70
1-5-2-9  سنگاپور    70
1-5-2-10  كانادا    70
1-5-2-11  هلند    71
1-5-3  تکنولوژى آموزشى در ايران    72
1-5-3-1  تاریخ مدرسه سازی در ایران    74
1-5-3-2  مراحل تکوین مدارس از دیدگاه معماری     75
1-5-3-3  فضاهای مدارس قدیم     78
1-5-4  نظام آموزشي ايران    80
1-5-4-1  کارکردهاى آموزش وپرورش    80
1-5-4-2  سياستهاي آموزشي    82
1-5-4-3  برنامه ريزي آموزشي   83
1-5-4-4  ساختار نظام آموزشي    85
1-5-4-5  مقطع تكميلي متوسطه   86
1-5-4-6  اهداف مقطع تكميلي متوسطه    86
1-5-4-7  دوره های متوسطه     86
1-5-4-8  مدارس قبل و پس از انقلاب    87
1-5-4-9  آموزش رايگان     89
1-5-4-10  مدارس نمونه دولتي    90
1-5-4-11  مدارس عادي دولتي   90
1-5-4-12  مدارس نيمه دولتي   91
1-5-4-13  مدارس نمونه مردمي    91
1-5-4-14  مدارس شاهد    92
1-5-4-15  مدارس استعدادهاي درخشان    92
1-5-4-16  مدارس غير انتفاعي    93
1-5-4-17  مدارس مستقل    94
1-5-4-18  مدارس خصوصي    95
1-5-4-19  نرخ سواد آموزي از گذشته تا حال    95
1-5-5  نظام جديد آموزشي ايران    98
1-5-6  تغییرات مهم  در سایست های امروز مدارس    99
1-5-7  جمع بندی    99


2-    فصل دوم: بستر طرح    102
2-1  معرفی شهرستان بابلسر    103
2-1-1  موقعیت جغرافیایی   103
2-1-2  شرایط و ویژگیهای اقلیمی    103
2-1-2-1  رطوبت    103
2-1-2-2  زاويه تابش   104
2-1-2-3  درجه حرارت    104
2-1-2-4  بارش     104
2-1-2-5  باد    104
1-1-2-6  نسيم خشكي به دريا    105
2-2  مطالعات تاریخی     106
2-3  معرفی و تحلیل شاخصه های معماری منطقه    106
2-3-1  جهت گیری    106
2-3-2  مقابله با رطوبت و افزايش كوران    107
2-3-3  بازشوها    107
2-3-4  پوشش سقف    107
2-3-5  کرسی چینی    107
2-3-6  بافت    108
2-3-7  کوران     108
2-3-8  مصالح مصرفی    108

3-    فصل سوم: مطالعات موضوع طرح    109
3-1  بررسی ضوابط و استانداردها و استخراج لیست فضاهای مورد نیاز   110
3-1-1  جدول 4-1 خلاصه اطلاعات فضاهای بسته مدارس متوسطه نظری    110
3-1-2  جدول 4-2 سطوح خارجی فضای باز محوطه مورد نیاز در مدارس متوسطه نظری    112
3-1-3  جدول 4-3 خلاصه اطلاعات سطوح محوطه مدارس متوسطه و برآورد سطح زمین مورد نیاز   113
3-1-4  جدول 4-4 میانگین سرانه ناخالص فضاهای بسته به تفکیک کاربری، محوطه و زمین    113
3-1-5  فضاهای اداری   114
3-1-6  فضاهای خدماتی    114
3-1-7  فضاهای ورزشی    115
3-1-8  اطلاعات و ضوابط ساختمان های ورزشی    115
3-1-9  مشخصات سالن ورزشی چند منظوره جهت طراحی و احداث داخل یا کنار مراکز آموزشی   116
3-1-10  تعداد و مساحت فضاهای پشتیبانی   116
3-1-11  مشخصات انواع استخر    116
3-1-12  سرانه استخر به ازاء شناگر    117
3-1-13  فضاهای گردش    117
3-1-14  ابعاد و اندازه فضاهای ارتباطی    117
3-1-15  فضاهای باز    118
3-1-16  فضاهای جانبی لازم برای سالن ورزشی    118
3-1-17  ظرفیت و سرانه فضاها    119
3-2  استاندارد تجهیزات و مبلمان مدارس    120
3-2-1  میز و نیمکت مدارس    120
3-2-2  چهارپایه مدارس    121
3-2-3  صندلی دسته دار    121
3-2-4  میز تحریر    122
3-2-5  رخت آویز مدارس    122
3-2-6  قفسه لباس مدارس    123
3-2-7  میز نقشه کشی مدارس    123
3-2-8  تجهیزات میز کامپیوتر   124
3-2-9  تجهیزات کتابخانه ها    124
3-2-10  تلویزیون در مدارس    125
3-2-11  ویژگی های تجهیزات آزمایشگاهی   125
3-2-12  میز و صندلی های کنفرانس    126
3-2-13  ویژگی های میز تنیس روی میز(پینک پنگ)   126
3-2-14  ویژگی های نیمکت های پارکی    127
3-2-15  ویژگی های انواع تریبون    127
3-2-16  حداقل فواصل و ابعاد تجهیزات(میز و صندلی)    128
3-2-17  چیدمان کلاس های مقاطع دبیرستان   129
3-2-18  چیدمان سایر فضاهای قابل استفاده در کلیه مقاطع    130
3-2-19  جدول استفاده از رنگ مناسب در مدارس    131
3-2-20  ظرفیت و سرانه فضاها    132
3-2-21  آیین کار ایمنی درهای مدارس    132
3-2-22  آیین کار ایمنی پنجره های مدارس   133
3-2-23  آیین کار ایمنی کریدورها و راهروهای مدارس    134
3-2-24  ضوابط طراحی ایمنی پلکان    134
3-2-25  اصول طراحی ایمنی مدارس در برابر آتش    134
3-2-26  مقررات کلی مبحث سوم (مقررات ملی ساختمان  (  138
3-2-27  آیین کار اصول جانمایی , طراحی و بهداشتی در توالت , دستشویی و آبخوری مدارس   140
3-2-28  آیین کار مکان یابی , ساختمان , تجهیزات و بهداشت بوفه مدارس    141
3-2-29  بهداشت مدارس    142
3-2-30  آیین کار اصول کلی مکان یابی و تأمین بهداشت ساختمان های آموزشی    144
3-2-31  روشنایی مدارس    144
3-3  تحلیل مصداق¬های خارجی و داخلی(مطالعات تطبیقی)    145
3-3-1  بررسی نمونه فضای آموزشی(داخلی)    145
3-3-2  بررسی نمونه فضای آموزشی(خارجی)   146
3-4  برنامه فیزیکی طرح    149

4- فصل چهارم: فرآیند طراحی    151
4-1-1  تحلیل سایت    152
4-1-1-1  دسترسی ها     152
4-1-1-2  همسایگی ها    153
4-1-1-3  اقلیم- نور و سایه اندازی     154
4-1-1-4  پوشش گیاهی    154
4-1-1-5  بررسی باد    155
4-1-1-6  بررسی آلودگی    155
4-1-1-7  تصاویر-دید از خارج به داخل سایت    156
4-1-1-8  تصاویر-دید از داخل به خارج سایت     156
4-1-1-9  تصاویر-دید از داخل به داخل سایت    157
4-1-1-10  هندسه و فرم سایت(زوایا، ابعاد، تناسبات، خطوط مهم سایت)    157
4-1-2  نحوه تأثیر مبانی نظری بر طرح    158
4-1-2-1  ایجاد قابلیت انعطاف پذیری در فضاها     158
4-1-2-2  ایجاد تنوع در فضاها     158
4-1-2-3  رعایت سلسله مراتب فضایی در طراحی فضاهای آموزشی    159
4-1-2-4  اختصاص دادن قلمروهای خاص با رعایت تقسیم بندی سنی دانش آموزان    159
4-1-2-5  گروه بندی فضاهای مدرسه و بدست آوردن همجواری های مناسب برای فضاها    159
4-1-2-6  ایجاد فضاهای باز متنوع با ویژگی های فضایی مختلف    159
4-1-2-7  استفاده حداکثر از طبیعت و تجربه های طبیعی در محیط های آموزشی    160
4-1-2-8  ایجاد ارتباط بصری بین فضای داخل و خارج و دو فضای همجوار     160
4-1-2-9   حداکثر استفاده از فضای باز و نیم باز در طبقات    160
4-1-2-10   استفاده از نور طبیعی همراه با منظر و دید به فضای باز در فضای آموزشی    160
4-1-3  ایده-های اولیه    161
4-1-4  روند طراحی و ارائه گزینه ها     161
4-1-4-1  آلترناتیو اول    161
4-1-4-2  آلترناتیو دوم    162
4-1-5  ارزیابی و انتخاب گزینه برتر    162
4-1-6  سیستم سازه ای، تأسیسات و مصالح    163

5-  ضمائم و منابع    164
5-1-1  مدارک طرح    165
5-1-2     منابع و مآخذ    176