بخشی از مطلب
پيشينه تاريخي سرزمين كهن ايران بيانگر پيشتازي  و سرآمدي ايرانيان در ساخت راه هاوتاسيسات بين راهي است واحداث كاروانسراهاو خدمات مربوطه گواه اين ادعا ستدر عصر حاضر با توجه به توسعه صنعت حمل ونقل بويژه حمل ونقل جاده اي وگسترش فناوري ساخت وسايل نقليه وتوسعه وتنوع راه هاي ارتباطي،موضوع ارائه خدمات در طول راه ها به مسافران ورانندگان دچار دگرگوني اساسي شده وهمچنين خدمات مورد نياز آنان از نظر تنوع،كميت وكيفيت نيز تغيير نموده استگسترش چشمگير حمل ونقل جاده اي در ايران و توسعه شبكه جاده اي كشور از يك طرف وپراكندگي غير اصولي وناكارآمدي مكان هاي خدمات رفاهي موجود در كنار جاده ها موجب بروز مشكلات عديده اي براي مسافران ورانندگان شده استساليانه ميليونها مسافر و صدها هزار وسيله نقليه در شبكه راه هاي كشور رفت وآمد مي كنند،انبوه مسافران و رانندگان اتوبوس ها وكاميون ها به مكان هايي نياز دارند تا بتوانند از خدمات مورد نياز در طول سفر استفاده كنندبدين منظور طرح احداث واحدهايي كه بتواند با رويكرد هاي علمي و كارشناسي نيازهاي فوق الذكر راپاسخ دهد بوجود آمد
تاريخچه خدمات بين راهي در ايران: 
  ايجاد راه وساختمان هاي بين راهي در سرزمين ايران پيشينه اي كهن داردايرانيان در مسير وفواصل معين،مكان ها واطراق گاه هايي ايجاد كرده بودندكه محل توقف وآسايش مسافران وكاروان هاي تجاري وبازرگاني بوده است
منابع تاريخي حكايت از آن دارند كه بنيانگذار احداث بناهاي مذكور هخامنشيان بوده اند در دوره اشكانيان ،همانند عهد هخامنشي توسعه راه ها و ايجاد ايستگاه هاي بين راهي بويژه در مسير تاريخي جاده ابريشم اهميت فوق العاده اي يافت  در دوره اسلامي نيز عوامل متعددي در شكل يابي ،توسعه وگسترش كاروانسراها دخالت داشته كه اهم آنهاعوامل مذهبي ،نظامي واقتصادي است قرن پنجم (ه-ق)عصر شكوفايي هنرهاي اسلامي بويژه هنر معماري است بنيان گسترش شبكه راه هاي تجاري واحداث كاروانسراهاي متعدد در مسير جاده ها و داخل شهرها در اين دوره بوده استدر دوره تيموري توسعه تجارت ،معماري و ايجاد كاروانسراها شتاب بيشتري يافت ولي عصر طلايي ايجاد كاروانسراهاي ايران متعلق به دوره صفوي است كه بقاياي 999كاروانسرايي كه در آن دوره ساخته شده هنوز در كنار جاده ها ايران پابر جاست
قبل از پيدايش وسايط نقليه موتوري مثل اتومبيل‌هاي مختلف، قطار، كشتي و هواپيما كه مسافر و بار را به سهولت حمل مي‌نمايند، تجار مال‌التجاره‌هاي خود را به وسيله‌ي چهارپايان مثل الاغ و قاطر و شتر و امثال آن حمل مي نمودند همچنين مسافرت‌ها و زيارت‌ها به وسيله‌ي همين چهار پايان انجام مي‌گرفت كه مدت مديدي طول مي‌كشيد تا مال‌التجاره‌ها يا مسافرين پس از مشقات و زحمات زياد به مقصد خود برسند بنابراين احتياج فراواني به استراحتگاه بين راه داشتند تا خود و مركبشان در آن محل كمي توقف نموده و رفع خستگي نمايند و براي ادامه‌ راه آماده شوند به همين مناسبت سلاطين قديم ايران به فكر ساختن كاروانسراهاي مجهز ميان شهرهاي مهم تجاري يا اماكن مقدسه زيارتي افتادند اين كاروانسراها بهترين محل آسايش مسافران و حفظ امنيت كالاهاي آن‌ها و همچنين محل ارتباط و اطلاع با شهرهاي ديگر بوده‌اند كاروانسراها حجرات متعددي جهت اسکان مسافر و طويله‌هاي مجهز براي مركب‌هاي آنان داشته است 
كاروانسراها، مهمان‌خانه‌هاي بين راهي كشور ايران در طي قرون متمادي گذشته بوده و سابقه آن به دوره هخامنشي يعني بيش از دوهزار و پانصد سال قبل مي‌رسد در مسير راه‌هاي مهم بين شهري، كاروانسرا‌ها به تناسب مسافتي كه كاروان در يك روز مي‌توانسته طي كند، ساخته مي‌شده است به‌دليل خشكي نسبي آب و هوا در بخش عمده‌اي از كشور ايران و دور بودن شهرها و آبادي‌ها از يكديگر، وجود نقاطي جهت استراحت و تهيه آذوقه در بين راه، امري حياتي و ضروري بوده و بدون وجود اين ايستگاه‌ها، طي طريق و ارتباط بين مناطق مختلف كشور غيرممكن بوده است 
از آنجايي كه در دوره پيش از اسلام، خصوصاً در زمان پادشاهي هخامنشي، وسعت مملكت ايران بسيار زياد بوده و كنترل اين امپراطوري وسيع احتياج به خطوط ارتباطي منظم و مطمئن داشته، مورخين يونان باستان مانند «هرودت» و «گزنفون» از وجود راه‌ هاي امن و كاروانسراهاي خوب در ايران خبر مي‌دهند هرودت در مورد راه‌هاي امپراطوري هخامنشي مي‌نويسد: «واحد مقياس راه‌ها فرسنگ است و به مسافت هر چهار فرسنگ منزلي تهيه شده موسوم به ايستگاه؛ در اين منازل مهمان‌خانه‌هاي خوب بر پا گرديده» در عصر حاضر با توجه به توسعه صنعت حمل ونقل بويژه حمل ونقل جاده اي وگسترش فناوري ساخت وسايل نقليه وتوسعه وتنوع راه هاي ارتباطي،موضوع ارائه خدمات در طول راه ها به مسافران و رانندگان دچار دگرگوني اساسي شده و همچنين خدمات مورد نياز آنان از نظر تنوع،كميت وكيفيت نيز تغيير نموده استگسترش چشمگير حمل ونقل جاده اي در ايران و توسعه شبكه جاده اي كشور از يك طرف و پراكندگي غير اصولي و ناكارآمدي مكان هاي خدمات رفاهي موجود در كنار جاده ها موجب بروز مشكلات عديده اي براي مسافران ورانندگان شده استساليانه ميليونها مسافر و صدها هزار وسيله نقليه در شبكه راه هاي كشور رفت وآمد مي كنند،انبوه مسافران و رانندگان اتوبوس ها وكاميون ها به مكان هايي نياز دارند تا بتوانند از خدمات مورد نياز در طول سفر استفاده كنندبدين منظور طرح احداث واحدهايي كه بتواند با رويكرد هاي علمي و كارشناسي نيازهاي فوق الذكر را پاسخ دهد بوجود آمد
چکیده:
هدف اصلی این مطالعات این است که طراح را در جهت یابی و رسیدن به نتیجه مطلوب که برخورد  صحیح و منطقی با نیازهای طرح است یاری دهد و راه حلهای گوناگون و انعطاف پذیری را برای وی ایجاد نمایداین رساله با موضوعیت مجتمع بین راهی، واقع شده در مسیر گرمسار به سمنان و بلعکس ،که با نگاهی به گذشته و نیازهای مسافرین در سفر ، بهانه ای شد که در احیای کاروانسراها و چاپارخانه ها به نیازهای امروزی انسانی و ماشینی ، مجموعه ی در منزلت ایرانی طراحی شود که خود نماد معماری این مرز و بوم  باشد
با توجه به موضوع طرح ( مجتمع بین راهی) این مطالعات  به نه فصل طراحی  تقسیم   می شود که هر کدام دارای موضوعات گوناگون میباشد و در اين راستا باتوجه به مسائل پژوهشی برای رساله کارشناسی معماری در مطالعاتی روند تحقيق از اقليم ,طبيعت و جغرافيا گرفته ,تا فرهنگی اجتمايی تاريخی و سياسی,اقتصادی و مبانی نظری را دربر گرفته است که به آنها پرداخته ميشود
و....
 
 
 
فهرست مطالب:
فصل اول:
مقدمات اهداف و ضرورت‌هاي طرح 1
1-1-مقدمات اهداف و ضرورتهاي طرح  2
1-1-1-فرضیه یا مسئله اساسی و ضرورت اجرای آن:   2
1-2-اهداف پروژه:   2 
1-2-1-هدف کلی:    2 
1-2-2-اهداف کاربردی پروژه:   2
1-2-3-اهداف مورد نظر در احداث این مجتمع ها:   2 
1-3-دلايل انتخاب موضوع  3 
فصل دوم
معرفی طرح  4
2-1-معرفی طرح    5
2-1-1-بیان مسئله و سابقه طرح :   5
2-2-روش گردآوری اطلاعات:    5 
2-3-سوابق مربوطه :5
 
فصل سوم: 
شناخت موضوع و مبانی نظری  7 
3-1-صنعت توريسم:8
3-1-1توريسم:  8
3-1-2-مفهوم واژه توريسم: 8
3-2-3-تعريف توريست :    8
3-2-اركان صنعت توريسم :9 
3-2-1-منابع طبيعي : 9
3-2-2-عوامل زير بناي :   9
3-2-3-تجهيزات حمل و نقل :    10
3-2-4-منابع فرهنگي و روحيه ميهمان نوازي :    10
3-3-طبقه بندي انواع توريسم :   10
3-4- جاذبه های توریستی ایران  11
3-4-1- جاذبه های طبیعی:  11
3- 4-2- جاذبه های فرهنگی و اجتماعی: 11
3-4- 3- جاذبه های زیارتی: 11
3-5-مفهوم اوقات فراغت:13
3-6- مفهوم تفريح:   13
3-6-1- طبقه بندي فعاليت هاي تفريحي:13
3-6-1-1-از نظر بعد مسافت:13
3-6-2-تعاريف اوقات فراغت:14 
3-6-2-1-ريشه فراغت : 14
3-6-2-2-تعريف جامعه شناسان از اوقات فراغت:14
3-6-2-3-جهانگردی صادرات نامرئی خدمات و محصولات:   15
3-6-2-4- جهانگردی، صنعت بدون آلودگی:15
3-7- نگاهی به پیشینه جهانگردی و مهمان نوازی ایرانیان:    16
3-7-1-دوره عیلامیان:  16
3-7-2-دوره هخامنشیان:   16
3-7-3- دوره سلوکیان: 17
3-7-4-دوره ساسانیان: 17
3-7-5-دوره اسلامی:   18
3-7-6-دوران مغولان:  19
3-7-7- صفویان:   20
3-7-8- عصر قاجاریان: 22
3-7-9- جهانگردي نوين در ايران:   25
3-8-کاروانسرا  26
3-8-2-روند شکل گیری انواع مسافرخانه در ایران: 27
3-8-3-چاپارخانه:27 
3-8-4- تاریخچه پیدایش کاروانسرا در ایران:   29   
3-8 -5- سیر تحول کاروانسراها:   30
3-8-5-تقسیم بندی انواع کاروانسرا از لحاظ شکل هندسی: 33
3-8-5-1-كاروانسراهاي مدور: 33
3-8-5-2-كاروانسراهاي چند ضلعي :  34
3-8-5-4-كاروانسراهاي دو ايواني: 35
3-8-5-5-كاروانسرا با تالار ستون دار:  35
3-8-5-6-كاروانسراي چهار ايواني :36
3-8-6-ویژگیهای کاروانسراها:  36
3-8-7-شكل كاروانسرا در اقليم هاي مختلف ايران: 37
3-8-7-1- كاروانسرا در سواحل جنوبي درياي خزر:37
3-8-7-2-كاروانسرا ها در كرانه شمالي خليج فارس و درياي عمان: 38
3-8-7-3-كاروانسرا در نواحي كوهستاني و مرتفع: 40
3-8-7-4-كاروانسرا در دشت هاي فلات مرکزی ایران:  42
3-8-8-ویژگی كاروانسراهاي دوره زندیه و قاجاریه: 46
3-8-9-نمونه های ازکاروانسرا در گرمسار: 48
3-8-9-1-کاروانسرای قصر بهرام:   48
3-8-9-2- کاروانسرای عین الرشید:49
3-9-مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي: 50
3-9-1-ضرورت احداث مجتمع هاي خدماتي- رفاهي:   50
3-9-2-تعريف مجتمع هاي خدماتي- رفاهي:   50
3-9-3-اهداف مورد نظر در احداث مجتمع هاي خدماتي- رفاهي:   50
3-9-4-وضعيت واحدهاي خدمات بين راهي قبل از احداث مجتمع ها:  51
3-9-5- مزاياي احداث مجتمع هاي خدماتي- رفاهي در راه هاي كشور: 52
3-9-5-1- اشتغال زايي:   52
3-9-5-2-بهبود وضعيت ارائه خدمات به رانندگان ترانزيت: 52
3-9-5-3-ارتقاء ايمني و ترافيك:  53
3-9-5-4-مجتمع هاي خدماتي- رفاهي نمادي از جلوه هاي معماري زيبا در حاشيه راهها:   53
3-9-5-5-نقش مجتمع ها براي رفاه گردشگران داخلي و خارجي:   53
3-9-6-انواع مجتمع هاي خدماتي- رفاهي: 54
3-9-6-1-مجتمع هاي خدماتي- رفاهي درجه سه:  54
3-9-6-2-مجتمع هاي خدماتي- رفاهي درجه دو:   54
3-9-6-3-مجتمع هاي خدماتي- رفاهي درجه يك: 54
3-9-7-معيارهاي موثر بر مكان يابي مجتمع هاي خدماتي – رفاهي: 55
3-9-7-1-محورهاي ارتباطي:55
3-9-7-2-عوامل محيطي:    55
3-9-7-3-عوامل اجتماعي- فرهنگي: 55
3-9-7-4-عوامل اقتصادي:   56
3-9-7-5-عوامل كالبدي:56
3-9-7-6-فاصله و زمان: 56
3-9-7-7-آستانه خستگي سفر:  57
3-9-7-8-آستانه رواني سفر:57
3-9-7-9-نيازهاي وسيله نقليه: 57   
3-9-8-متل يا مجتمع هاي توريستي بين راهي: 59
3-9-8- انواع متل ها:   59
فصل چهارم
 بررسي محيط پيراموني استان سمنان وشهر گرمسار(موقعیت جغرافیایی، تاریخی، اقليم، تنظیم شرایط محیطی، راهکارهای طراحی و)  60 
4-1-بررسي استان سمنان: 61
4-1-1-موقعيت جغرافيايى و تقسيمات سياسى استان:  61
4-1-2- پیشینه تاریخی    61
4-1-3- جغرافیای طبیعی و اقلیم استان    63
4-1-4- بادهاى مهم استان65
4-2- شهر گرمسار 65
4-3- تنظیم شرایط محیطی:   66   
4-3-1- اقلیم گرم و خشک :   66
4-3-2- مشخصات اقلیمی گرمسار :66
4-3-3- ویژگی های معماری بومی ( تیپولوژی معماری) در مناطق گرم و خشک ایران :  66
4-3-3- 1-بافت شهری :   67
4-3-3- 2-گذرها و معابر : 67
4-3-3- 3-پلان ها و نقشه ها : 67
4-3-3- 4-تعداد و مساحت بازشوها :   67
4-3-3- 5-مصالح بدنه ی دیوار :    67
4-3-3- 6-سطوح و نماها : 67
4-3-3- 7-پوشش بام :67
4-3-3- 8-حیاط مرکزی:  68
4-3-3- 9-بادگیر: 68
4-3-3- 10-محیط ساختمانی :68
4-3-3- 11-بام ها :    69
4-3-3- 12-دیوارها :  69
4-3-3- 13-گشودگی های نورگیری :  70
4-3-4-راهکارهای طراحی:70
فصل پنجم
 برنامه فیزیکی، ضوابط و مقراتواستانداردهای طرح  73
5-1- ارائه ابعاد و استاندارها:    74
5-1-1- معرفي فضاها به لحاظ عملكرد: 74
5-1-1-1- رستوران:    74
5-2- متل: 76
5-2-1-مكان و موقعيت متلها:  76
5-2-2-فاصله ساختمان از جاده:    76
5-2-3-اندازه:  76
5-2-4-تيپولوژي ها:    76
5-2-5-ويژگيهاي متل( محل مناسب قرارگيري، كاربريها و استانداردها): 77
5-3- پاركينگ:78 
5-4- پمپ بنزين:  79
5-5 -سرويس هاي بهداشتي:  80
5-6-مسجد:   81
5-6-1-مسجد در معماري از ابتدا تا كنون: 81 
5-6-2-گونه شناسي مسجد:    83
5-6-2-مسجد يا شبستان ستون دار:   84
5-6-3-مسجد با شبستان ايوان دار:85
5-6-4-مساجد با شبستان ايوان دار و گنبدخانه:    86 
5-6-5-مساجد با گنبد خانه مياني:86 
5-6-6-آرايه ها و تزئينات: 87   
5-6-7-برنامه ريزي فيزيكي:    88
5-6-8-قبله:   88
5-6-9-عناصر شاخص عملكرد مذهبي:89
5-6-10-پوشش دروني و پوشش بيروني گنبد  90
5-6-11-فضاهاي عملكردي مسجد:90
5-6-12-احكام شرعي درباره ساختمان مسجد: 94
5-6-13-توصيه هاي كاربردي: 98
5-6-14-مباني نظري: 99
5-7-جدول برنامه فیزیکی:    100
5-7-1-خصوصیات فضا ها:    106
فصل ششم
بررسی نمونه های داخلی و خارجی    107
6-1-نمونه های داخلی:  108
6-1-1-مجتمع خدماتي – رفاهي مهتاب :    108
6-1-2-مجتمع خدماتي – رفاهي مارال ستاره :  111
6-2-نمو نه های خارجی:113
6-2-1-مجتمع هاي خدماتي- رفاهي بين راهي در تركيه:113
6-2-2-مجتمع هاي خدماتي- رفاهي بين راهي در آلمان:    114
فصل هفتم
 تاسیسات 117
7-1- مقدمه:   118
7-2 تاسيسات: 118
7-2-1- پيشنهادات تاسيسات:  119
7-2-2- ميزان صدا و ارتعاشات:119
7-2-3- عوامل تعيين کننده در انتخاب سيستمهاي تاسيساتي: 120
  7-2-4- انواع سيستمهاي حرارتي و برودتي:  120
7-2-6-بررسي سيستمهاي مرکزي توليد انرژي حرارتي و برودتي:   123
7-2-6-1سيستمهاي مرکزي توليد انرژي: 123
7-2-6-1-1دستگاههاي توليد انرژي حرارتي:  124
7-2-6-1-2دستگاههاي توليد انرژي برودتي:  124 
7-2-7روشنايي محوطه و نماي ساختمان:125
7-2-8-بررسي تاسيسات فاضلاب و آب باران 125
7-2-8-1-شبکه هاي جمع آوري فاضلاب    125
7-2-8-2-جمع آوري آب باران ساختمان    126
7-2-8-3روشهاي دفع فاضلاب و آب باران ساختمان126
فصل هشتم
سازه128
8-1مقدمه   129
8-2بررسي بارهاي وارده 130
8-3مزاياي سيستم باربر بتن آرمه    130
8-4سقف تيرچه بلوك بتني131
8-5سقف دال بتن آرمه131
فصل نهم
معرفی و تحلیل سایت132
9-1-معرفی سایت    133
9-2- تحلیل سایت   135
9-2-1-دسترسی به سایت   135 
9-2-2-دید و منظر 135
9-2-3-آلودگی صوتی   136
9-2-4-جهت تابش 136
9-2-5-جهت باد    136
9-2-6- شیب زمین136
فصل دهم:
روند طراحی 137
منابع و ماخذ149