چکیده:
 
ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژی اﻣﺮوزه در ﺣﺎل ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺤﺮان ﺣﺎد در دﻧﯿﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از رواﺑﻂ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﻬﺎن را ﻧﯿﺰ رﻗــﻢ زده اﺳـﺖ , ﺑﺤـﺚ ﻣﺤﺪودﯾـﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﮕر ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ , ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ . 
 
 انرژی مصرف شده در ساختمان ها سهم بزرگی از مصرف انرژی کل را تشکیل می دهد. در ساختمان های مسکونی و تجاری این میزان مصرف برای خود ساختمان می باشد و “این ساختمان ها بیش از 35 درصد مصرف انرژی کل را به خود اختصاص می دهد.” (IEA,”2007)  در ساختمان ها، انرژی در موارد مختلفی همچون گرمایش، سرمایش، تهویه، روشنایی، تأمین آب گرم مصرفی و تجهیزات مختلف نصب شده در آن، مورد استفاده قرار می گیرد. «انرژی مصرفی برای گرمایش، سرمایش و تأمین آب گرم مصرفی بیش از 75 درصد مصرف انرژی کل را به خود اختصاص می دهد. (IEA, 2007)« بنابراین طراحی معماری ساختمان ها خصوصاً مسکونی یا تجاری در جهت کاهش میزان مصرف انرژی های تجدیدناپذیر امری لازم و ضروری است.
 
در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن و در کشور ما ﺑﯿـﺶ از  %30 مصرف انرژی کل را بخش خانگی به خود اختصاص داده که عمدتاً در تأمین گرمایش, سرمایش و تهویه ساختمانها در فصول سرد و گرم میباشد.
 
اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ , ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ , ﮐﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﯽ ﻫﻮای ﺷــﻬﺮﻫﺎ و ﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژی , ﺿﺮورت اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ از ﻣﻨــﺎﺑﻊ و ذﺧـﺎﯾﺮ ﮐﺸـﻮرﻣﺎن را ﺑﯿـﺶ از ﭘﯿـﺶ ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ . ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﻧﺮژی , ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺼﺮف ﺑﯽ روﯾــﻪ و ﻧﺎدرﺳـﺖ اﻧـﺮژی در ﮐﺸـﻮر را ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺮآورد ﻣﯽ ﮐﻨﻨــﺪ ﮐـﻪ ﺑﺨـﺶ ﻣﺴـﮑﻮﻧﯽ و ﺗﺠـﺎری ﻣـﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺑﺨـﺶ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه اﻧﺮژی ﮐﺸﻮر در ﺷﮑﻞ ﻧﺎزل ﻫﺴﺘﻨﺪ . اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ دﻧﯿــﺎ و ﮐﺸـﻮر ﺷﺎﯾﺴـﺘﻪ اﺳﺖ ،از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و در ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋه و ﺧﺎص ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻧﺮژی ﺑــﻪ روش ﻫﺎی ﭘﺎﯾﺪار و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺻﺪد ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی از ﺗﻠﻒ ﺷﺪن و ﻫﺪر رﻓﺘﻦ اﻧﺮژی ﺑﺎﺷــﯿﻢ وﺟـﻬﯽ ﮐـﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﺻﺤﯿﺢ و اﺟﺮای دﻗﯿﻖ اﺻﻮل ﺿﻮاﺑﻂ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺗﺤﻘــﻖ ﯾـﺎﺑﺪ , اﻣـﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﺧﺎﺻﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺖ .
 
ﻣﺴﺎﺋﻞ و واﻗﻌﯿﺘﻬﺎی ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻮﺿﻮع در زﻣﯿﻨﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﺗﻼف اﻧــﺮژی و ﻣﺼـﺮف ﺑﻬﯿﻨﻪ آن در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ ﺗﺄﮐﯿﺪ داﺷﺘﻪ و ﻟﺰوم ﻫﻤﮑﺎری و ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﻌﻤــﺎران و ﺷﻬﺮﺳـﺎزان ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﻋﺮﺻﻪ زﯾﺴﺖ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ .
 
کلمات کلیدی: مجتمع مسکونی، معماری پایدار، انرژی
 
فهرست
 
مقدمه  ع‌
 
فصل اول  1
 
کلیات تحقیق.. 1
 
1- مقدمه  1
 
1-1 بیان مساله. 2
 
1-2- اهداف تحقیق.. 3
 
1-3- سوالات تحقیق.. 3
 
1-4- روش کار 3
 
1-4-1- روش تحقیق.. 3
 
1-4-2- ابزار گردآوری اطلاعات.. 4
 
1-4-3- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 4
 
فصل دوم  5
 
روش تحقیق.. 5
 
2- مقدمه  5
 
2-1- شرح چگونگی روش تحقیق.. 6
 
2-3- ابزارها و روش های گرد آوری اطلاعات.. 6
 
2-3-1- جمع آوری اطلاعات از طریق کتابخانه. 7
 
2-3-2- جمع آوری اطلاعات از طریق مشاهده 7
 
فصل سوم  8
 
مفاهیم پایه (مبانی نظری عام) 8
 
3- مقدمه  8
 
3-1- ادبیات و پیشینه تحقیق(چهارچوب نظری) 8
 
3-1-1- به لحاظ مبانی نظری.. 9
 
3-1-2- به لحاظ عملکردی.. 10
 
3-2- مسکن.. 11
 
3-2-1- تاریخ پیدایش و تکامل مسکن.. 11
 
3-2-2- انسان و مسکن.. 12
 
3-2-3- تعریف مسکن.. 12
 
3-2-4- مسکن مطلوب.. 13
 
3-2-4-1- عوامل کلی مؤثر بر مطلوبیت مسکن.. 14
 
3-2-4-2- عوامل مؤثر در مطلوبیت فضاهای خانه: 15
 
3-2-5- مفهوم سکونت… 16
 
3-2-6- شیوه های سکونت… 17
 
3-2-7- چهار شیوه سکونت… 17
 
3-2-8- مقدمات اساسی سکونت… 18
 
3-3- مجتمع مسکونی.. 19
 
3-3-1- تعریف مجتمع مسکونی.. 20
 
3-3-2- انواع مجتمع های مسکونی.. 21
 
3-3-3- روند پیدایش مجتمع مسکونی.. 21
 
3-3-4- مسکن در ایران.. 22
 
3-3-5- نتیجه گیری و جمع بندی مسایل مربوط به مجتمع مسکونی.. 22
 
3-4-رویکرد توسعه پایدار در محیط زیست و معماری امروز 23
 
3-4-1- مفاهیم اولیه. 24
 
3-4-1-1- محیط زیست… 24
 
3-4-1-2- توسعه پایدار 24
 
3-4-1-3- محیط پایدار 24
 
3-4-1-4- معماری پایدار 25
 
3-4-2- ابعاد پایداری.. 25
 
3-4-2-1- پایداری اجتماعی در معماری.. 25
 
3-4-2-2- پایداری فرهنگی در معماری.. 26
 
3-4-2-3- پایداری زیست محیطی در معماری.. 26
 
3-4-2-4-  پایداری اقتصادی در معماری.. 27
 
3-4-3- اصول معماری پایدار 27
 
3-4-4- طراحی پایدار 28
 
3-4-5- اصول طراحی پایدار 28
 
3-4-6- صرفه جویی در منابع. 28
 
3-4-7- طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی.. 29
 
3-4-8- طراحی برای انسان.. 29
 
3-4-9- ارائه راهکارهای موردی طراحی.. 29
 
3-4-10- ارائه راهکارهایی جهت کاربردی کردن ویژگی های توسعه و طراحی پایدار در امر ساخت و ساز(مداحی و همکارانش): 30
 
3-5- عناصر پایدار در معماری سنتی ایران.. 32
 
3-5-1- فضاهای اقلیمی در معماری ایرنی.. 33
 
3-6- انرژی.. 38
 
3-6-1- منابع انرژی.. 38
 
3-6-2- مسائل عمده در حفظ محیط زیست… 39
 
3-6-3- میزان مصرف انرژی بخش های مختلف… 40
 
3-6-4- انرژی های تجدید پذیر. 40
 
3-6-4-1- انرژی خورشید. 41
 
3-6-4-2- انرژی باد. 42
 
3-6-4-3- انرژی آب.. 43
 
3-6-5- انرژی های تجدید ناپذیر(فنا پذیر) 43
 
3-6-5-1 چوب و هیزم. 43
 
3-6-5-2- انرژی های فسیلی.. 43
 
3-6-5-3- انرژی های هسته ای.. 43
 
3-7- انرژی و معماری.. 43
 
3-7-1- انرژی در معماری.. 44
 
3-7-1-1-  دستورالعمل اجرایی در مورد چگونگی بهینه سازی و صرفه جویی.. 45
 
3-7-1-2-  خدمات مشاوره در زمینه مدیریت انرژی در ساختمان‌های موجود: 50
 
3-7-2- دسته بندی مصالح بر حسب اولویت به شرح جدول زیر می باشد: 51
 
3-7-3- انرژی در شهرسازی ( برون شهری و یا درون شهری ) 54
 
3-7-4- تحلیلی برمبحث 19 (استفاده بهینه از انرژی ) 55
 
3-7-5- نتیجه گیری.. 55
 
3-8- اقلیم. 56
 
3-8-1- عوامل اقلیمی.. 56
 
3-8-1-1- تابش خورشید. 56
 
3-8-1-2- دمای هوا 58
 
3-8-1-3- رطوبت هوا 58
 
3-8-1-4- بارندگی.. 60
 
3-8-1-5- باد. 60
 
3-8-2- تقسیمات اقلیمی.. 60
 
3-8-3-حوزه های اقلیمی.. 61
 
3-8-3-1-تقسیمات اقلیمی در جهان.. 61
 
3-8-3-2- تقسیمات اقلیمی در ایران.. 61
 
3-9- اقلیم و انسان.. 62
 
3-9-1- مقدمه. 62
 
3-9-2- آسایش حرارتی.. 62
 
3-9-3-  تعادل حرارتی در بدن انسان.. 63
 
3-9-4- مهمترین عوامل تاثیر گذار بر احساس آسایش حرارتی.. 63
 
3-9-3-1- دمای هوا 64
 
3-9-3-2- دمای متوسط تشعشعی.. 64
 
3-9-3-3- رطوبت هوا 64
 
3-9-3-4- جریان هوا 65
 
3-9-3-5- میزان فعالیت… 65
 
3-9-3-6- نوع پوشش…. 65
 
3-9-4- تاثیر عوامل خاص بر احساس آسایش حرارتی.. 66
 
3-9-4-1- سن.. 66
 
3-9-4-2- جنس…. 66
 
3-9-4-3- رنگ فضا 66
 
3-9-4-4- شرایط اقلیمی.. 67
 
3-10- اقلیم و معماری.. 67
 
3-10-1- مقدمه. 67
 
3-10-2- مکانیابی پروژه 67
 
3-10-3- نظم و ترتیب و جهت گیری بنا 68
 
3-10-4- مقاومت مصالح به کار رفته. 68
 
3-10-5- طرح و شکل.. 69
 
3-10-5-1- شکل بنا و نور و روشنایی.. 71
 
3-10-5-2- شکل بنا و تعادل حرارتی.. 73
 
3-10-5-3- شکل بنا و برف و باران.. 76
 
3-10-5-4- شکل بنا و باد. 76
 
3-10-5-5- آثار مهم باد بر ساختمانها 77
 
3-10-6- طراحی داخلی ساختمان و محل قرارگیری اتاق ها 78
 
3-10-7- اندازه و محل قراگیری پنجره 78
 
3-10-8- سیستم های گرمایشی و سرمایشی.. 79
 
3-10-9- روشنایی ساختمان.. 79
 
3-10-10- فضا سازی اطراف ساختمان.. 79
 
3-10-11- ضرایب راحتی و آسایش ساختمان : 80
 
3-10-12 – جمع بندی.. 80
 
3-11- سامانه های غیر فعال خورشیدی.. 80
 
3-11-1- مقدمه. 80
 
3-11-2- جذب مستقیم 81
 
3-11-2-1- نورگیرهای سقفی.. 83
 
3-11-2-2- ذخیره انرژی در جذب مستقیم. 84
 
3-11-3- جرم حرارتی 85
 
3-11-4- جذب غیرمستقیم 87
 
3-11-4-1- دیوار ترومب… 87
 
3-11-4-2- دیوارهای آبی.. 90
 
3-11-4-3- حوضچه های سقفی 91
 
3-11-4-4- گلخانه 91
 
3-11-4-5- سامانه ترموسیفون.. 99
 
3-11-4-6- بناهای محصور درخاک… 101
 
3-11-4-7- بافت زیستی درخاک 103
 
3-11-4-8- زمین گرمایی 106
 
3-11-5- ملاحظات طراحی خورشیدی.. 107
 
3-11-5-1- اصول حفظ گرما در داخل ساختمان.. 108
 
3-11-5-2- اصول فراهم کردن امکان نفوذ اشعه خورشید به داخل بنا 108
 
3-11-5-3- محافظت بنا از بادهای سرد زمستانی.. 109
 
3-11-5-4-  شکل مناسب ساختمان.. 110
 
3-11-6- عایق های حرارتی.. 111
 
3-11-6-1- مشخصات و ویژگی های مهم عایق‌های حرارتی.. 112
 
3-11-6-2- روش‌های عایق کاری دیوارهای ساختمان.. 113
 
3-11-6-3- عایق کاری پشت بام. 115
 
2-11-6-4- بازشوها 116
 
3-11-6-5- کف‌ها 117
 
3-12- سامانه های فتولتاییک… 119
 
3-12-1- مقدمه. 119
 
3-12-2- اجزای سیستم های فتوولتائیک (برق خورشیدی) 120
 
3-12-3- انواع کاربرد صفحات خورشیدی.. 120
 
3-12-4- صفحات نمای ساختمان.. 120
 
3-12-5- نماهای نیمه شفاف.. 121
 
3-12-6- سیستم های سایبان.. 121
 
3-12-7- مصالح بام. 121
 
3-12-8- نورگیرها 122
 
3-12-9- ایجاد سایه با فتوولتاییک ها 122
 
3-12-10- مزایای تکنولوژی فتوولتائیک (تولید برق خورشیدی) 122
 
3-12-11- اهمیت پنل های خورشیدی.. 123
 
3-13- آبگرمکن خورشیدی.. 124
 
3-13-1- مقدمه. 124
 
3-13-2- انواع کلکتورهای خورشیدی.. 125
 
3-13-3- اهمیت و کاربرد انرژی خورشیدی در تامین گرمایش…. 126
 
3-14-دیدگاه معماران معرف در مورد معماری پایدار 126
 
3-14-1- مقدمه. 126
 
3-14-2- نظر این سه معمار درباره ی « تعریف معماری پایدار ». 127
 
3-14-3- این سه معمار درباره ی « دلایل موفقیت ساختمان ها در قرن سبز » معتقدند ؛ 127
 
3-14-4- آنها درباره ی « استفاده از طبیعت بعنوان راهنما » معتقدند ؛ 127
 
3-15- مصادیق.. 128
 
3-15-1- مقدمه. 128
 
3-15-2- ساختمان GLA، تالار شهر لندن.. 128
 
3-15-3- ساختمان فورتایمز نیویورک… 135
 
3-15-4-برج کریستال مسکو. 136
 
3-15-5- ساختمان دایملر ـ کریسلر، برلین.. 137
 
3-15-6- تکنوپلیس، شهر اکوتک، سنگاپور 138
 
3-15-7- ساختمان کوئینز مدرسه مهندسی و تولیدات انگلستان.. 140
 
3-18- نتیجه گیری.. 141
 
فصل چهارم. 142
 
مبانی نظری خاص پروژه 142
 
4-1- مقدمه. 142
 
4-2- موقعیت جغرافیایی و طبیعی استان اصفهان: 142
 
4-3- تعیین نوع اقلیم اصفهان.. 144
 
4-3-1- باد در شهر اصفهان.. 146
 
4-3-2- بارش در شهر اصفهان.. 152
 
4-3-3- انرژی خورشیدی در اصفهان.. 153
 
4-3-4- وضعیت مناطق شهر اصفهان.. 154
 
4-3-5- وضعیت توپوگرافی استان اصفهان.. 154
 
4-3-6-  جغرافیای‌ گیاهی‌ استان اصفهان : 154
 
4-4- اقلیم گرم و خشک… 154
 
4-4-1- ویژگی های معماری بومی مناطق گرم و خشک… 155
 
4-4-2- تهویه موردنیاز اقلیم گرم و خشک… 156
 
4-5- بررسی پنجره و سایبان در اصفهان.. 158
 
4-5-1- مقدمه: 158
 
4-5-2- پنجره : 158
 
4-5-3- سایبان های طبیعی.. 159
 
4-5-4- سایبان.. 160
 
4-5-5- دستورالعمل طراحی پیش آمدگی های متحرک جنوبی.. 160
 
4-5-6- سایه انداز پنجره های شرقی و غربی.. 161
 
4-6-پیشینه تاریخی شهر اصفهان.. 162
 
4-6-1- ویژگی‌های خانه های بومی و سنّتی اصفهان.. 163
 
4-7- ضوابط واستانداردهای.. 164
 
4-7-1- ضوابط واستانداردهای طراحی ساختمان های مسکونی در اصفهان.. 164
 
4-7-2- حیاط.. 164
 
4-7-3- پله فرار و آسانسور 165
 
4-7-4- پخی.. 165
 
4-7-5- پیش آمدگی ساختمانی در گذرها 165
 
4-7-6- رعایت محدودیت ارتفاع. 165
 
4-7-7- پارکینگ… 166
 
4-7-8- ضوابط ساختمانی مجتمع های مسکونی.. 166
 
4-7-9-ضوابط و مقررات نمای شهری اصفهان.. 166
 
4-7-10- ضوابط شهرداری و نکات مهم در طراحی معماری.. 168
 
فصل پنجم. 170
 
تجزیه و تحلیل سایت و روند شکل گیری طرح. 170
 
5-1- مقدمه. 170
 
5-2- معرفی سایت مورد نظر. 171
 
5-2-1- دلایل انتخاب سایت… 172
 
5-2-2- مشخصات اقلیمی سایت… 172
 
5-2-3- دسترسی ها و همجواری ها 173
 
5-2-4- دید و منظر سایت… 173
 
5-3- روند شکل گیری طرح. 176
 
5-3-1- مبانی نظری.. 176
 
5-3-2- شکل گیری ایده طرح. 177
 
5-4- ایده های مکمل با نگرش به پایداری محیطی در جهت شکل گیری مجموعه ای خود کفا 180
 
5-4-1- استفاده از گیاه در مجموعه. 180
 
5-4-2- روش های پیشنهادی برای استفاده از سیستم های طبیعی برای گرمایش و سرمایش فضاها 181
 
5-4-3- روش های پیشنهادی برای تولید برق و تامین گرما (سامانه های فتوولتاییک) 184
 
5-5- برنامه فیزیکی پروژه 189
 
5-6- مدارک پروژه : 190
 
6-        منابع. 191
 
No table of contents entries found.
 
مقدمه
 
سیمای شهرهای اقصی نقاط جهان که تا چندی پیش هرکدام درون خود دنیایی متفاوت داشت، هر روز با سرعتی افزون تر در پی محو شدن آن چیزی است که به آن هویت مستقل می‌داد و این امر همسانی و یکنواختی را به بار آورده است. معماری و شهر برای انسان قبل مدرن، محصول خلاقه‌ای بود که نتیجه محدودیتهای اقلیمی و سازه ایی از طرفی و باورهای جمعی افراد از طرف دیگربود. آنچه که فضای مصنوع او را تشکیل می‌داد، برخاسته از بستر و همپا و همراستا با ویژگیهای آن منطقه بود. این پیوند سبب گشته بود که محصول اندیشه معمار در حدود ویژگیها و بایدهایی که مصالح محلی و شرایط محیطی به اثر اجبار می‌نمود، امکان حرکت داشته باشد. از جهت دیگر به علت باورهای متافیزیکی به طبیعت و پدیده‌های آن و لزوم حفظ این عرصه به عنوان موهبت، مدیریت پسماندها نیز به گونه ایی انجام می‌گردید که چرخه حیات مختل نگردد. لازم است ذکر شود که سرعت تحول و تغییرات نیز به گونه ایی بود که فرصت آزمایش و خطا و سپس تصحیح به جهت حفظ هرچه بیشتر ساختارهای زیستی را ممکن می‌نمود. اما حریم باور متافیزیکی شکست و بشر تنها یک چیز و آن ذهن انسانی را محور قرار داد و دلیل بودن را در اندیشیدن و حتی بصورت افراطی در شک دائم یافت و چنان بر خود باور یافت و خود را از قید و بند رهایید که هر آنچه را انجام می‌داد، درست می‌پنداشت. جالب اینجاست که سرعت این تغییرات نیز امکان سنجش بازخوردها را از بین برده بود. بشر به مدد بهره‌گیری از تکنولوژی جهت جبران ضعفهایش و قرار دادن آن به عنوان بهترین دستاویز برای پاسخ به نیازهایش، دست یازیدن افراطی به طبیعت را به عنوان منبع تامین نیازها مجاز دانست. این امر تاثیر پذیری معماری از خصوصیات محیطی ومحلی را کاسته بود، به گونه‌ای که برخی با طرح معماری بین‌المللی و منشور آتن، ادعای حل همهٔ مشکلات معماری و شهر را داشتند، اما طبیعت و شهر در حال از بین رفتن بود. جنگ اعراب و اسرائیل و جلوگیری از صادرات نفت به غرب، اولین صدای زنگ خطر را به گوش رساند. منابع در حال پایان است چه می‌کنید؟ در واقع آنچه که امروز به عنوان توسعه پایدار یاد می‌شود، بازنگری اصلاح طلبانه‌ای است به مدرنیسم و سنت جهت یافتن راهی بینابینی. توسعه پایدار، توسعه ایی است که نیازهای اکنون را به گونه ایی برآورده نماید که توان نسلهای بعدی را جهت تامین نیاز، کاهش ندهد. با توجه به این نکات مطروحه، سعی داریم به تبیین مفهوم توسعه و طراحی پایدار بپردازیم و با طرح راهکارهایی، زمینهٔ تحقق این باور را ایجاد نماییم. معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راهکارهای جدیدی برای تامین زندگی مطلوب انسان هستند. بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و… همه و همه فعالیت‌هایی می‌باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تأثیر مستقیم خواهد داشت، وظیفه‌ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می‌باشد.
 
1- مقدمه
 
رویکرد های جدید طراحی مسکن در دهه های اخیر در کشورهای مختلف جهان مورد توجه بوده اند. از آنجایی که الگوی مسکن برگرفته از نوع تفکر انسان ها ، آداب و رسوم، سنت ها، اقتصاد و تکنولوژی می باشد، با گذشت ایام تغییرات وسیعی در آن دیده می شود. بررسی فضاهای مسکونی در چند دهه گذشته خصوصا در ایران، نشان می دهد که افراد به صورت گروه های پر جمعیت و در یک واحد مسکونی بزرگ با فضاهای متعدد زندگی میکنند و این شکل از زندگی، صورت متداول سکنی را به خود اختصاص داده بود. خانواده های بزرگ شامل پدر و مادر، فرزندان، عروس ها، دامادها و حتی نوه ها می شدند در یک واحد مسکونی که بسیاری از فضاها در آن به صورت مشترک استفاده می شد، سکنی داشتند.
 
مثال بارز این موضوع ، خانه های حیاط مرکزی با اتاق های متعدد در اطراف حیاط ، مهتابی در گوشه ای از حیاط، انبار، مطبخ و سرویس بهداشتی در طبقه زیرزمین و در برخی خانه ها، فضاهای اختصاصی فصول سرد و گرم(زمستان نشین و تابستان نشین) می باشد. هدفی که به صورت بارز در طراحی اینگونه خانه ها به چشم می خورد هماهنگی کامل آن با محیط و بستر خود می باشد و این هدف چیزی است که این روزها در معماری ما کمتر دیده می شود و با توجه به رشد روز افزون جمعیت جهان و کاهش منابع طبیعی لازم است که با برنامه ریزی اصولی در طراحی ساختمان ها سعی کنیم با حداقل مصرف انرژی آسایش روحی و جسمی فرد را تامین کنیم.
 
در این پژوهش تلاش می گردد تا راهکارهایی برای کاهش مصرف انرژی گرمایشی همچون جذب مستقیم از طریق “نورگیرهای سقفی ،قرارگیری مناسب پنجره ها” ، جذب غیرمستقیم، همچون استفاده از “دیوار ترومب،سقف آبی و گلخانه”و راهکارهایی برای کاهش مصرف انرژی سرمایشی همچون “حوزه بندی و سازماندهی فضاها، تهویه و خنک کننده های طبیعی و خنک کننده های تبخیری[1] (Grondzik, W.T, Kwok, A.G, Stein, B, Reynolds, J.S, 2010) ” در طراحی معماری مجتمع مسکونی با توجه به شرایط موجود، مورد مطالعه و استفاده قرار گیرد.
 
1-1 بیان مساله
 
انرژی مصرف شده در ساختمان ها سهم بزرگی از مصرف انرژی کل را تشکیل می دهد. در ساختمان های مسکونی و تجاری این میزان مصرف برای خود ساختمان می باشد و این ساختمان ها بیش از 35 درصد مصرف انرژی کل را به خود اختصاص می دهد (IEA, 2007) [2] . در ساختمان ها، انرژی در موارد مختلفی همچون گرمایش، سرمایش، تهویه، روشنایی، تأمین آب گرم مصرفی و تجهیزات مختلف نصب شده در آن، مورد استفاده قرار می گیرد. انرژی مصرفی برای گرمایش، سرمایش و تأمین آب گرم مصرفی بیش از 75 درصد مصرف انرژی کل را به خود اختصاص می دهد (IEA, 2007). بنابراین طراحی معماری ساختمان ها خصوصاً مسکونی یا تجاری در جهت کاهش میزان مصرف انرژی های تجدیدناپذیر امری لازم و ضروری است.
 
انرژِی تجدید پذیر[3] ، انرژی برگشت پذیر، نیز نامیده می‌شود. به انواعی از انرژی می‌گویند که بر خلاف انرژی‌های تجدیدناپذیر قابلیت بازگشت مجدد را به طبیعت دارند.
 
نگرانی درباره تغییرات زیست محیطی در کنار افزایش قیمت روزافزان نفت و اوج تولید نفت و حمایت دولتها، باعث رشد روزافزون وضع قوانینی می‌شود که بهره برداری و تجارتی کردن این منابع سرشار تجدید پذیر را تشویق می کنند.
 
انواع انرژی‌های تجدید پذیر عبارتند از:
 
انرژی آب ، انرژی باد، انرژی خورشید، انرژی گرمای آب و اقیانوس ها ، انرژی امواج و جزر و مد  و انرژی گرمای زمین.
 
طراحی اقلیمی در پی ایجاد هارمونی با طبیعت  و استفاده از انرژی های تجدید پذیر پیرامون است. بنابراین مرحله اول شناخت اقلیم و مرحله دوم چگونگی بهره برداری از این منابع است. برای طراحی ساختمانی که موجبات آسایش آن را فراهم نموده و از نظر صرفه جویی در مصرف انرژی کارآمد باشد، شناخت اقلیم و عوامل تاثیر گذار بر آن از جمله ضروریات به شمار می رود که از جمله عوامل اقلیمی مانند : دمای هوا، رطوبت هوا، بارندگی، باد و تابش خورشید است.
 
امروزه بعضاً به دلیل ضعف طراحی ، درصد قابل ملاحظه ای از انرژی های اولیه صرف گرم کردن ،خنک نمودن ونوررسانی ساختمان ها می گردد. با اندکی توجه به اصول طراحی منطبق با اقلیم و به کارگیر ی انرژی های تجدید شونده می توان مصرف انرژی را در بناها تا حد قابل ملاحظه ای کاهش داد از جمله این راهکارها استفاده از جذب مستقیم ، جذب غیر مستقیم و (استفاده مناسب از انرژی تابشی ) ،جهت گیری مناسب ساختمان ، تهویه مناسب ساختمان، استفاده از عایق های طبیعی و صنعتی، استفاده از مصالح مناسب با توجه به اقلیم و…… درصورت استفاده از سامانه های غیر فعال خورشیدی، ساختمان ها به گونه ای طراحی می شوند که نیازهای گرمایش ، سرمایش ونوررسانی در آنها به صورت طبیعی وهمساز با اقلیم تامین گردد و به  این دلیل ” سامانه غیر فعال”  نامیده می شوند که نیازبه فعالیت تجهیزات گرمایشی وسرمایشی به حداقل ممکن می رسد.
 
پیشینیان همچنین اطلاعات وسیعی از پتانسیل های معماری به دست آورده بودند که قادر به اصلاح گرمایشی تابشی و سایه خورشید شدند در واقع استفاده از خورشید به عنوان یک منبع گرما چیز جدیدی نیست . در 2400 سال پیش سقراط دریافته است که :
 
“امروزه در خانه های با جهت جنوبی اشعه خورشید در زمستان ها به داخل ایوان نفوذ می کند، اما در تابستان مسیر حرکت خورشید درست در سمت بالای سرمان ویا بالای پشت بام است به طوری که سایه ایجاد می کند بنابراین باید سمت جنوب را برای گرفتن آفتاب زمستان بزرگتر وکشیده تر وسمت شمال را برای دوری از بادهای زمستان کوتاه تر ساخت . دارنده چنین خانه ای می تواند فضای مناسبی درهمه فصول داشته باشد .”
 
 همچنین خانه های اقلیمی باید به خوبی عایق شده باشند و سرعت نشت هوا در آنها کاهش یابد تا گرمای خورشید رانگاه دارند بنابراین با انجام عایق کاری خوب مقدار متنابهی از انرژی که امروزه به هدر می رود می تواند ذخیره ومورد استفاده قرا رگیرد.
 
1-2- اهداف تحقیق
 
امروزه معماری پایدار در زمینه های طراحی مسکونی با رویکرد به فناوری نوین بدنبال ایجاد شیوه های جدید طراحی این چنین فضاهای مسکونی است. همانطور که با گذر زمان ساختارهای صنعتی رو به تحول است، ساختارهای مسکونی نیازمند تغییر و تحولات اساسی می باشد. اگر چه انسان به عنوان مخاطب فضا همواره در زمان های مختلف نیازهای پایه یکسانی را دارا می باشند، در عین حال آنچه باعث تفاوت در طراحی معماری مسکونی می شود پیشرفت های تکنولوژی در قسمت های گوناگون می باشد، این پیشرفت ها بطور مستقیم و غیر مستقیم تاثیرات عمیقی بروی چگونگی زندگی انسان می گذارد و نیازهای وی را تغییر می دهد.
 
در این تحقیق سعی بر این است مجموعه مسکونی ای طراحی شود که هر چه بیشتر با نیازهای انسان آینده منطبق باشد و تا حد امکان این فاصله را کاهش دهد. بدین معنی که از طریق  پیش بینی های آینده و نیازهای اولیه انسان، قابلیت لازم برای ایجاد زندگی با کیفیت مطلوب را داشته باشد و تمامی این عوامل در جهت سازگاری با طبیعت و ایجاد معماری پایدار صورت میگیرد.
 
عواملی که می توان نیازهای قابل ارائه را تعیین نمود به شرح زیر خواهد بود:
 
    ﻃﺮاﺣﯽ معماری ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ
    اراﺋﻪ راه ﮐﺎرﻫﺎﺋﯽ در زمینه طراحی معماری ﺑــﻪ ﻣﻨﻈـﻮر صرفه جویی در ﻣﺼـﺮف اﻧـﺮژی
    ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژی ﻫﺎی ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺑﺮای ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران
    ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﺎﻻ در جهت جذب انرژی های تجدیدپذیر
 
1-3- سوالات تحقیق
 
    کدام راهکارهای اقلیمی جهت کاهش مصرف انرژی گرمایشی در مجتمع های مسکونی می تواند بکار گرفته شود؟
    کدام راهکارهای اقلیمی جهت کاهش مصرف انرژی سرمایشی در مجتمع ای مسکونی می تواند بکار گرفته شود؟
    این راهکارها تا چه میزان باعث کاهش مصرف انرژی های تجدیدناپذیر می شود؟
 
1-4- روش کار
 
1-4-1- روش تحقیق
 
این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی است که روش پژوهش آن کیفی و کمی (ترکیبی) است. در بخش مباحث مربوط به مسکن و سکونت، کیفی و در بخش انرژی، کمی است. بدنبال رشد و پیشرفت تکنولوژی های روز و همچنین تاکید بر استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر با در نظر گرفتن حداقل مصرف، در پی ایجاد راهکارهایی به منظور طراحی بهینه فضاهای مسکونی خواهیم بود تا علاوه بر حفظ محیط طبیعی، نیازهای امروزی انسان ها را برطرف نماید.
 
1-4-2- ابزار گردآوری اطلاعات
 
در این تحقیق سعی می شود با استفاده از منابع موجود کتابخانه ای (کتب،مجلات و…) و مقالات علمی موجود، همچنین استفاده از، مصاحبه و منابع اینترتی به منظور شناخت نیازهای امروزی انسان ها با توجه به پیشرفت تکنولوژی و صنعتی در زمینه ساخت فضاهای مسکونی همساز با اقلیم به جمع آوری اطلاعات پرداخته و تکمیل گردد.
 
1-4-3- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
 
جمع بندی اطلاعات به روش های مختلف همچون ترسیم نمودار، جداول، تحلیل ها و مقایسه با یکدیگر صورت می گیرد. برخی از داده ها نیز ممکن است بصورت غیر کمی استخراج شود که بر مبنای عقل و منطق و استدلال دریافت می شود. مصاحبه ها، از دیگر تمهیدات لازم برای تحلیل و جمع بندی مورد استفاده قرار می گیرد.