گنبد را میتوان به شکل یک کمان که با چرخش حول محور عمودی مرکزی آن به وجود میآید تصور کرد. همچنین گنبدهای قوسی شکل، اگر درست طراحی شوند دارای استحکام زیادی هستند و میتوانند فضای زیادی را بدون ستون محافظ پوشش دهند. گنبدهای پیش کرده، پیش رونده (به انگلیسی: corbel) با پیشروی افقی در هر طبقه از دیوار به وجود میآیند به طوری که هر طبقه نسبت به طبقهٔ پایینی بیشتر به داخل متمایل میشود و در پایان کل محوطه در یک نقطه به هم میرسد. گاهی به این نوع گنبد، گنبدنما گفته میشود. گنبد واقعی، گنبدی است که به طور فزایندهای به سمت داخل زاویهدار شده و در نهایت نسبت به پایه گنبد زاویه ۹۰ درجه پیدا میکند.
فهرست:
تقسیم بندی نوع گنبدها
گنبد اورچین (پلکانی یا مضرس)
تحلیل اثر نیرو بر روی گنبد
گنبدهای یک پوسته
گنبدهای دو پوسته پیوسته
گنبدهای دو پوسته گسسته
نحوه ساخت گنبد
کاربرد شاهنگ و هنجار در ساخت گنبد
گنبد ترکین:
طریقه ساخت قالب نی و گچ
انواع پوسته های آهیانه
انواع پوسته های خود
ساختار گنبد
اسکنج
فیلپوش
ترمبه پتکین
ترمبه پتکانه
شکنج
طاقبندی و کاربندی
بخشی ازمتن:
گنبد ترکین:
در این نوع چیدن ، گنبد را بصورت ترک ترک اکثراً با قالب گچی می سازند و بعد فاصله میان ترکها را با آجر یا خشت پر می کنند .
در اجرا تویزه های گچ ونی را ( نی در داخل گچ حالت آرماتور در بتن دارد ( روی زمین مطابق قوس مطلوب ( قوس گنبد ) می سازند و پس از تکمیل ، همه تویزه ها را در فضای موردنظر توسط ( وادارهائی ) سرپا نگه می دارند بعد بین تویزه ها را با آجر یا خشت پر می کنند . در این طریقه اجرا برخلاف انواع دیگر گنبد از شاهنگ و هنجار استفاده نمی شود .
در گنبدهای مرتفع ترکین ترکها را تکه تکه ساخته و رویهم و کنار هم می چیدند به این ترتیب که تا ارتفاع معینی از گنبد یک سری ترک مشابه کنار هم قرار می گرفت و دور تا دور گنبد را می پوشانید بعد سری دیگری از ترکها که ارتفاع بعدی گنبد را شامل می شد روی ردیف زیرین قرار می گرفت و بهمین ترتیب چیدن ادامه پیدا می کرد تا ارتفاع گنبد کامل شود . برای اینکه نظم بهم نخورد همه تویوزه های تَرکی را روی زمین می ساختند سپس آنرا تکه تکه در مراحل مختلف بالا آمدن گنبد کار می گذاشتند .