پاورپوینت بررسی تاريخچه معماري ساساني
 
بخشی از مطلب
ساسانيان آخرين سلسله حكومت ايراني پيش از اسلام می باشندكه اساس آن با شكست اردوان پنجم در سال ۲۲۴ م توسط اردشير بابكان در استخر نزديكي تخت جمشيد پايه ‌ريزي شد. 
گسترش و ايجاد شهرها، ارتباط جاده‌اي زياد، ساخت كاروانسرا و پل، ارتباط با همسایه های دور(چین و هند) همگي قدرت و ثبات سياسي، اجتماعي و اقتصادي ساسانيان را بيان مي‌دارد. ايشان خود را از اعقاب هخامنشي و پارسي مي‌دانستند و ساختمانهاي اصلي معماري آنها را همچون هخامنشيان، كاخهاي شاهي تشكيل مي‌داد. 
آتشگاهها و معابد پس از كاخها بيشترين معماري برجاي مانده از ساسانيان است زيرا معماري آنها  به كاخ محدود نبوده و شامل خانه‌هاي مردم، كاروانسرا، بناهاي يادبود و قلعه‌ها نيز شده است. 
 
قلعه دختر فيروزآباد: 
دژی در فلات كوهستاني كه از سه طرف به تنگه محدود شده است. با مساحتي حدود ۵ /۱كيلومتر مربع و دو حلقه چاه آب در كوه كه تا كف رودخانه گود شده است از ديگر ويژگيهای آن و حضور     ديوار دفاعي كه از بالاي كوه تا ساحل رودخانه  جلو رفته است . تالار اصلي گمبددار كاخ با اتاقهاي جانبي به شكل قلعه عظيم و مدوري است كه روي بلندترين نقطه كوه در داخل خط دفاعي قرار دارد. 
داخل كاخ داراي سه سطح متوالي است. در پايين‌ترين سطح اتاقهاي نگهبانان و آب انبار است و در طبقه دوم حياطي با تالارهاي بزرگ بنا نهاده شده است و بناي شاهي با ايوان و تالار گنبددار بر روي سطح سوم قرار دارد. نوع و طرح بنا بيانگر روزگار زندگي اوليه اردشير است كه با جنگ توام بوده است. 
 
كاخ فيروزآباد: 
يا آتشگاه فيروزآباد يا كاخ اردشير در شهر فيروزآباد در كنار چشمه‌اي پرآب بنا شد. تركيب كاخ بيشتر مجموعه‌اي باغ - كاخ است متاثر از پاسارگاد. ابعاد اين مجموعه حدود ۵۵ x ۱۰۴ متر می باشد که با ديوارهاي قلوه سنگي و ملات ساروج با ضخامت چهار متر بنا گرديده است. ديوار بيروني با دو رديف تاق نما شكسته شده و در داخل دیوارها گچ  اندود شده اند. در نماي بيروني طاق نماها با قوس نيم بيضي درون چهارچوبهاي مستطيل شكل تعبيه شده است. شكل اصلي بنا ايواني است كه با تالار گنبددار تركيب شده و آنرا به شكل يك تالار ورودي درآوده است. نقشه كاخ تقارن محوري دارد، راه ورود به اتاقهاي رسمي از سمت شمال و ايوان اصلي میسر بود، حياط در  مركز اتاقهاي خصوصي و اندروني   قرار دارد. دو ايوان تابستانی و زمستانی در محور اصلي در گنبد كاخ فيروز آباد قديمي‌ترين گنبد ايراني است. 
تخت نشين (طريال) : 
كنار برج شهر فيروزآباد صفه‌اي از سنگهاي تراشيده ، تالاري مکعب شکل  تشكيل مي‌داده که شامل: اتاق مركزي و دهانه‌هايي در دو سوي با گنبدي برفراز آن مي‌باشد كه در خارج بنا چهار  قسمت    مكعب شكل الحاقي به عنوان اتاق، ايوان و پيشخانهايي اضافه شده است. 
تاق كسري( ایوان مدائن): 
در تيسفون و خاك عراق قرار دارد. اين بناي ساخته بر روي صفه را گروهي به شاپور اول در نيمه دوم سده ۳ ميلادي و برخي به خسرو انوشيروان نسبت داده‌اند. نماي كاخ مانند كاخ فيروزآباد به شش طبقه تاق نما مزين شده كه تاق بيضي در سه رديف كلي و با تاق بيضي‌هايي به پهنای۵ /۲۵متر و ۳۴ متر ارتفاع نما سازي شده است. حضور تاق ايواني با ارتفاع ۹۵/۴۲ متر از زيبايهاي ديگر اين كاخ ساسانی است كه محل بار عام شاهنشاه بوده است. شكل و اندازه تاق‌نماها در هر رديف فرق دارد كه از ويژگي‌ معماري ساساني است. در نمای کاخ، ستونها و نيم ستونها در فاصله تاق نماها تنها تزئيني و  بدون كاربرد می باشد، شايد كاربرد آنها سخت كردن سطح ديوار در برابر گرما و تغييرات حرارت مطلوب ‌باشد و نيز علاوه بر زيبايي مقياس را نيز بزرگتر  و يكنواختي ديوار را برطرف مي‌سازند. 
گرچه امروزه سمت چپ نماي كاخ به جا مانده است ليكن اين مجموعه متقارن با دومين تالار كوتاهترش از تالار اول عظمتي خاص را مي‌نماياند. در ديوار ته ايوان بزرگ دربي سياه به رديف اتاقهاي كوچك باز مي‌شود كه با عبور به تالار پشتي با پنهاي ۶۷ / ۳۶متر مي‌رسيم كه داراي سقف استوانه‌اي (تاق آهنگ) مي‌باشد و با عبور از آن نيز می توان به دیگرمجموعه هایی با سقف استوانه‌اي  رسيد. 
كاخ بزرگ شاپور: 
 این کاخ در زمان پيروزي شاپور بر والرين امپراتور روم در سال ۲۶۰ م ساخته شد اين بناي عظيم ايوان‌دار، كه در تالار تشريفات چهار ايوان متقابل و متقارن با گنبد شلمجي شكل با ۲۵ متر ارتفاع را داراست ، با چهار مدخل كه ورودي اصلي از جبهه شمالي بوده بنا گرديده است. در كاخ علاوه بر موزاییك كاري و گچبري متنوع، از نقاشی گل و گياه و نقوش هندسي و انساني با رنگ اخرايي نیزاستفاده شده است. 
معبد آناهيتا بیشاپور: 
معبد براي تقديس آب و الهه آناهيتا ساخته شده است. اين بناي مكعب شكل به هر ضلع ۱۴ متر از سنگهاي حجاري شده دو جداره ای ساخته شده است كه با بستهاي فلزي متصل شده‌اند. بنا در عمق شش متري سطح زمين واقع است تا آب رودخانه كه در ۲۵۰ متري آن جاري است به درون معبد جريان يابد. درون بنا حوض كم عمقی وجود دارد كه از يك طرف پس از پر شدن به خارج راه مي‌يابد، بنا داراي چهار مدخل ورودي است كه روي بدنه شمالي چهار تنديس گاو دو پشته نصب شده است که نشانی دال بر وجود معبد است. 
كاخ سروستان: 
در سده ۵ میلادی در استان فارس بنا گرديد. که داراي اتاق گنبد مركزي و در پشت آن حياط چهارگوش است كه در گوشه شمال غربي و جنوب شرقي عمارت اتاقهاي گنبددار كوچكتري واقع شده است .مصالح اصلي اين بنا را سنگ و ساروج و گچ تشکیل می دهد. در كل شبيه بناي كاخ فيروزآباد است اما متنوعتر و آزادتر. اين بنا احتمالا كاخ پذيرايي ويا  از املاک شخصی وزير بهرام گوربوده است.
از ويژگيهاي مهم آن می توان به نکات زیر اشاره نمود: 
۱-  شكستن قرينه سازی در هنر معماري ايران و ايجاد تنوع در طرح .
۲-  بهره از تاقهاي معلق در تالارهاي باريك دو طرف كاخ كه از ستونهاي سنگين و كوتاه براي نگهداري تاقها استفاده شده است.
۳- وجود فضاهاي قابل دسترسي بيرون كه ارتباط را آسانتر ساخته  و ديدهاي دورني را پيوسته است و فضاهايي پي در پي را نمايان ميكند. 
کاخ قصر شيرين: 
 این کاخ در قرن ۶ میلادی توسط خسروی دوم براي همسر مسيحي‌اش بنا شد. كاخ روي صفه ‌اي مصنوعي به بلندي ۸ متر با پلكاني دو طرفه مانند تخت جمشيد و معبد آناهيتا بنا شده است. دارای ايوان ورودي ، يك تالار با گنبد بر روی چهار گوشه و در دور تا دور آن اتاقهاي مسكوني می باشد. معماري بنا درونگرا است            250  x ۱۹۰ متر ابعاد دارد و در جلوی آن نهري باريك عبور ميكند. 
محوطه باستاني تخت سليمان: 
ميان بيجار و مياندوآب در جنوب آذربايجان قرار دارد. حصار و برج و بارويي بيضي شكل كه از سنگهاي لاشه‌اي ساخته شده‌اند و در نماي بيروني از سنگهاي مكعبي تراش‌دار نما سازي شده ، محوطه را در بر مي‌گيرد. كل صفه و تخت روي بلندي طبيعي۲۰ متري از سطح دشت قرار دارد. كه از لايه‌هاي رسوبي درياچه تشكيل     يافته است. حياط داراي ۳۸ برج دفاعي مخروطي شكل است . بناي ديوار و حصار بيروني متعلق به دورة ساساني است. و در دورة ايلخاني بناهايي به آن اضافه شده است دروازه شمالي و جنوبي  در دوره ساساني ‌در محور درياچه و آتشكده ساخته شده كه دروازه جنوبي جنبه خاص داشته ولي دروازه شمالي كه بلندتر و عريض تر است معبر عام آتشكده بوده است. 
در قسمت بالا و اطراف درياچه مقدس ۶۰ نيم برج مدور قرار دارد. درياچه مقدس بيضي شكل در عميق‌ترين مكان حداكثر ۱۱۰ متر ارتفاع دارد و در ضلع شمال غربي آن ايوان خسرو از آجر قرمز و ملات ساروج با قطر دهانة ۵ /۱۸متر و عمق ۲۰ متر ساخته شده و  دردورة ايلخاني با ملات قلوه سنگ و گچ مرمت گرديده است. ايوان به دو اتاق حوضخانه هشت گوشي راه دارد كه ايلخانيان به آن اضافه کردند در جبهه جنوبي ايوان خوابگاه خسرو قرار دارد ، كه با راهي مخفي به كنار درياچه  باز مي‌شود. در شمال درياچه آتشكده معروفی واقع شده است كه از شمال به دورازه شمالي راه مي‌يابد. اين آتشكده آذرگشسب داراي سالن مركزي با گنبد آجري است كه ۳۰ اتاق و راهرو و ايوان و حياط تالارهاي ستوندار آن را در برگرفته‌اند. ديگر بناهاي پراكنده مجموعه تخت سليمان در دوره ايلخاني بنا گرديده است. 
تاق بستان: 
 در كرمانشاه با دو ايوان در دل كوه كنده شده که در كنار اين ايوانها سر ستونهايي است حاکی از وجود کاخی بزرگ در آن منطقه. در اين تاق‌ها نقش برجسته هایی با صحنه‌هاي متفاوت و موضوعات گوناگون با ظرافت خاصي اجرا شده‌اند. و در آنها نقش كَنگَر ، نقش مرواريد و حضور الهه پيروزي و فرم ماه و تاج به چشم مي‌خورد. 
آتشكده ها و چهارتاقی هاي دوره ساساني: 
پس از كاخها، آتشكده‌ها مهمترين آثار معماري ساساني است.كه مكان گراميداشت آتش مقدس و اجراي مراسم مذهبي بوده است. در دوره ساساني سه آتش بزرگ به نامهاي آذر فرنبغ – آذر گشسب – آذر برزين مهر (مهربرزين) وجود داشته كه متعلق به سه طبقه اجتماعي زمان ساساني بوده است. آتشكده‌ها به نسبت اهميت آتشهايشان درجات متفاوتي داشته‌اند اما پلان نقشه‌ها تا حدودي همسان بوده است فرم معماري آتشكده‌ها عبارت بود از فضاي چهار ضلعي با چهار درگاه تاق دار و گنبد      بر روی آن که به چهار تاقی موسوم است. غالباً آتشكده‌ها روي بلندي ساخته مي‌شد. به عنوان مثال آتشكده آذرگشسب در تخت سليمان آذربايجان و آتشكده نياسر. شباهت آتشكده‌ها با استوپاهاي بودايي غير قابل اغماض است. 
 
وجود معماري بومي براساس نواحي خشك مركزي و شرقي ايران ،حضور گنبد و ايوانهاي تاقدار جنوبي             ( گهواره‌اي) بر چهارتاقهاي مخصوص آتشكده‌ها كه در تزئينات از گچبري بهره خاص مي‌بردند. و طرحهاي هندسي و گل و گياه كه بعدها در معماري اسلامي مورد استفاده قرار گرفت. 
 
و.....