موقعيت طبيعي و جغرافيائي تبريز
تبريز در ميانه سرزمين آذربايجان در عرض 37 تا 38 درجة شمالي و طول 45 تا 47 درجه شرقي از نصف‌النهار مبدأ در گوشة شرقی جلگه رسوبی همواری واقع شده است كه شيب ملايمی بسوی ساحل شمال شرقي درياچه اروميه دارد و بوسيله چند رودخانه آبياري میشود كه مهمترين آنها آجی چای (تلخه رود) است. مهرانه رود كه از كوههای جنوب تبريز سرچشمه می‌گيرد، از ميان تبريز می گذرد. نقاط مختلف....................................
1. زمين شناسي منطقه تبريز
شناخت ويژگيهاي زمين شناسي منطقه تبريز به سبب وقوع زلزله‌هاي شديد در اين منطقه، اهميت دارد. بارزترين پديده زمين ساختي منطقه آذربايجان، گسلة جوان شمال تبريز است. اين گسله از كوههاي غربي تبريز آغاز مي‌شود و پس از عبور از تبريز به سمت جنوب شرقي ادامه پيدا مي‌كند. گسله شمال تبريز در...............................
اقليم شهر تبريز
در نقشه پهنه بندي اقليمي ايران كه در سال 1370 تهيه شده، شهر تبريز در گروه اقليمي 2 در دسته شهرهايي با زمستانهاي شديداً سرد و تابستانهاي معتدل قرار گرفته است كه در طول سال دست كم در سه ماه نياز به گرمايش دارد و شديد ترين گرماي آن در تابستان، نيازي به سرمايش ايجاد نمي‌كند. (لازم به ذكر است كه در سالهاي اخير شاهد ضروري گشتن تجهيز منازل و ساختمانها به دستگاههاي سرمايشي......................................
موقعيت عملكردي شهر تبريز
تبريز داراي پيشينه تاريخي طولاني، موقعيت بااهميت ارتباطي، مركزيت سياسي و مبادلات قلمروي گسترده و عملكردهاي اقتصادي و خدماتي وسيع و متنوع است. در گذشته نيز، همين شرايط سبب شدند كه تبريز پس از هر حادثه ويرانگر حياتي و ويراني هاي پي‌در‌پي، مانع تكوين مجدد آن نشده است.
در چند دهه اخير نيز، تبريز داراي اهميت.....................
بافت تاريخي شهر تبريز
اين بافت در قلب شهر در محدوده بازار بزرگ تبريز هنوز قابل شناسايي است. طرحي وسيع با طرحي يكپارچه بخصوص در كالبد بازار از ويژگيهاي اين بازار است. با طرح نيازهاي جديد شهر، بويژه نيازهاي ارتباطي اين مجموعه بريده و قطعه قطعه شده است. گرايش به احداث.........................
تغييرات دوره قاجاريه
بعدها به فرمان ناصرالدين‌شاه، بارو و دروازه‌هاي شهر تخريب شدند و طرح تازه‌اي براي معابر اصلي داده شد. طبق اين طرح با احداث معبري در جنوب راسته كهنه بازار از اهميت اين راسته كاسته شد.
تغييرات دوره پهلوی
عمده تغييرات در بافت كهن تبريز در زمان رضاشاه اتفاق افتاد. زيرا در اين زمان نيازي به تشكيلات اقامت وليعهد در تبريز نبود و شهر طبق افكار رضاشاه به فضاي مدرن نياز داشت. از جمله شطرنجي نمودن بافت، ورود وسايط نقليه به داخل بافت و .............
پيش از فروپاشي نظام سنتي كهنه‌بازار يك مركز محلة بزرگ در كنار مركز اصلي شهر (بازار) بوده كه نقش خدمات‌رساني به محدوده‌اي بيش از حوزه پيرامون خود داشته است.
سلسله مراتب دسترسي‌ها به تفكيك گذرهاي اصلي از معابر خصوصي، كمك مي‌كرده و ميدانهايي در تقاطع‌هاي مناسب به عنوان مركز تجمع وجود داشته است.
درحال حاضر اغلب معابر فرعي كاملاً................
سرايها و تيمچه‌هاي معروف تبريز عبارتند از:
سراي حاج رسول و سراي حاج‌ميرزا علي‌النقي در بازار شيشه‌گرخانه
كاروانسرا و تيمچه‌هاي امير در بازار امير
تيمچه و سراي شيخ كاظم، سراي ميرزا مهدي
سراي گرجيلر
سه تيمچة حاج‌شيخ
سراهاي نو و ميانة حاج سيد حسين، تيمچة حاج تقي، تيمچه و سراي حاج محمد قلي
تيمچه‌ها و سراي دودري، تيمچة حاج صفرعلي، دالان خان
سراي ميرزا جليل
سراي كچه‌چي‌لر و سراي درعباسي در راسته بازار
سراي آقا
تيمچه و سراي ميرزا شفيع
سراي بزرگ شاهزاده در يمني دوز بازار
سراي ميانه و قديم حاج سيد حسين، تيمچة حاج رحيم، سراي دودري
دالان خوني
سراي دبّاغان در راستة قديم، سراهاي كوچك و بزرگ شاهزاده در بازار صادقيه
تيمچه حسيني
تيمچه شعربافان
تزیینات تیمچه حاج محمد قلی
سراي حاج محمد قلي بين بازار حلاجان و راسته بازار واقع شده و به اين بازار راه دارد.وازسمت دیگربه کاروانسرای حاج محمد قلی راه دارد
از این لحاظ حائز اهميت است. يك دالان كه پايين تر از سطح راسته بازار است به عنوان حائل بين تيمچه و راسته بازار مد نظر بوده است. اين دالان داراي يك درب چوبي است كه ميتوان آن را به عنوان عنصر ورودي تيمچه تلقي كرد. فضاي دالان عاري از تزيينات بوده و داراي آجرچيني يكنواخت است. اين دالان در واقع با داشتن تزيينات شاخص و ارتفاعش بر ابهت فضاي داخلي تيمچه مي افزايد.که پوشش آن طاق آهنک میباشد
تيمچه داراي تناسب چشمگير است و ارتفاعي نزديك به دو طبقه دارد.
در قسمت مياني آن يك طاق بلند كه اجراي آن با كاربندي همراه است كه اين كاربندي ها خود زيبايي گنبد را دوچندان مي كنند. پوشش سقف گنبد عظيم دو پوش می باشد.
مطالب مرتبط در این زمینه
بازار تبریز از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا به‌شمار می‌رود که در شهر تبریز در ایران واقع شده‌است. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است. بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بازار از بازارچه‌ها دالان‌ها، تیمچه‌ها سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته است. پیش‌تر به جهت قرارگرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده است.[۱]
این بازار حدود ۳ سدهٔ پیش و پس از وقوع زمین‌لرزهٔ تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری توسط نجفقلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده است. بازار تبریز در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست؛ ولی بسیاری از جهان‌گردانی که از سدهٔ چهارم هجری تا دورهٔ قاجاریان از این بازار بازدید کرده‌اند، دربارهٔ آن اطلاعاتی ارائه داده‌اند.[۲]
بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده‌اند.[۳][۲] این بازار با داشتن حدود ۵٬۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۳۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان، ۵ باب حمام و ۱۲ باب مدرسه، به‌عنوان اصلی‌ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز و ایران شناخته میشود