گچ ماده ای شکل پذیر و بسیار جالبی است که از دیر باز مورد استفاده ی بشر بوده. گچ در سرامیک برای ساختن مدل، قالب و برخی موارد دیگر کاربرد دارد.
    کانی ژیپس (Caso4, 2H2o) به وسیله ی حرارت طی واکنش زیر به گچ تبدیل می شود:
CaSo4 ,2H2o ------------->  CaSo4 ,1/2 H2o + 1/2 H2o                   120_160درجه سانتیگراد 
 
ماده ی به دست آمده سولفات کلسیم  با نیم مولکول آب تبلور است که گچ نامیده می شود.
    وقتی گچ را با آب مخلوط کنیم عکس واکنش بالا صورت گرفته و گچ مجدداً به صورت بلورهای ژیپس در می آید.
CaSo4,1/2 H2o +  1  1/2 H2o----------------->  CaSo4 , 2H2o     
واکنش اخیر گرما زاست و سبب گیرش مخلوط گچ و آب می شود.
    مقدار نسبتاً کمی از آب مخلوط ( حدوداً 20% ) در واکنش شرکت می کند و آب اضافی در حین گیرش و خشک شدن تبخیر می شود و در نتیجه در گچ تخلخل به وجود می آید.
    مخلوط گچ و آب بعد از مدتی به توده ای محکم تبدیل می شود. این مدت، زمان گیرش نامیده می شود که خود دو بخش دارد. زمانی که گچ با آب مخلوط می شود دوغاب به دست آمده سیال و قابل ریختن است و بعد از مدتی به حالت خمیری در می آید؛ این مرحله گیرش اولیه یا مرحله ی پلاستیک است که برای بعضی از روش های مدل سازی بسیار مفید و مهم است . در مرحله ی دوم ( گیرش ثانویه) خمیر گچ محکم می شود. این استحکام بعد از خشک شدن به دو برابر می رسد.
    رس ها، چسب های آلی، نشاسته،  ژلاتین، بوراکس و الکل کند کننده هستند و زمان گیرش را افزایش می دهند. مقدار آب کمتر، حرارت، آب گرم، سولفات ها و نمک طعام زمان گیرش را کاهش می دهند و تسریع کننده اند. اما بهتر است از گچ با زمان گیرش مناسب استفاده کنیم.
    گچ در موقع گیرش حدود 5/0% خطی انبساط پیدا می کند که علی رغم ایجاد  مشکل در جدا شدن بعضی از قالب ها، در انعکاس ریزه کاری ها مفید است.
    برای موارد مختلف استفاده، گچ می بایستی دارای تراکم خاصی باشد. تراکم هم مثل وزن مخصوص، زمان گیرش، استحکام و همین طور انبساط گچ از مقدار آب مخلوط مستقیماً تأثیر می گیرد.
    خواص گچ های مختلف قالب سازی با هم تفاوت دارند و به نسبت های مختلف با آب قابل مخلوط کردن می باشند و امکان ایجاد مقادیر مختلف تراکم را به ما می دهند؛ پس طبعاً باید گچ مناسب را انتخاب کنیم. اما به طور کلی گچ مدل سازی در مقایسه با گچ مورد استفاده در قالب سازی باید دارای مقدار آب بیشتر و تراکم کمتر باشد.
    همواره گچ را به آب اضافه می کنیم. پس از ریختن گچ در آب ( که بهتر است با نسبت وزنی باشد) حدود یک تا سه دقیقه مخلوط را به حال خود رها می کنیم تا گچ خیس بخورد. بعد آن را کاملاً هم می زنیم تا همگن شود. بهترین زمان ریختن گچ ( مخلوط گچ و آب) در داخل قالب زمانی است که ویسکوزیته ی مخلوط رو به افزایش می گذارد. اگر زودتر ریخته شود قالبی با تراکم غیر همگن خواهیم داشت و در صورت دیرتر ریخته شدن فضای قالب به خوبی پر نخواهد شد و سطحی حبابدار بدست می آید که هیچ کدام مطلوب نیست!  
    در موقع تکلیس گچ مقدار زیادی حباب هوا دور هر ذره حبس می شود که باید حتی المقدور از مخلوط گچ و آب خارج گردند. قرار دادن مخلوط در فضای خلأ  با از بین بردن حباب ها کیفیت بسیار خوبی  در گچ ایجاد می کند.
    قالب گچی را برای خشک شدن نباید در فضای بسیار گرم و خیلی خشک قرار داد. محیطی با حرارت حدود 45 درجه سانتیگراد یا کمتر و نسبتاً مرطوب برای این کار مناسب است.
 
 
 
در موقع كا با گچ چه نكاتي رو بايد رعايت كرد
گچ درواقع سولفات كلسيم هيدراته است كه به ندرت به حالت خالص در طبيعت يافت مي‏شود. در طبيعت به  5شكل ديده مي‏شود. سنگ گچ، چيست؟ (نوع خالص خاكي شكل)، آلا باستر يا مرمر سفيد، سنگ براق و سلينيت. جهت تيه گچ، سنگ گچ را فرد و آسياب كرده و در حرارت  190 - 200درجه سانتي گراد آنرا خشك يا تكليس مي‏كنند و با اينكار قسمتي از آب كريستالهاي آزاد مي‏گيرند، اگر تمام آب آن گرفته شود گچ مرده يا سوخته حاصل مي‏شود. موارد استفاده گچ عبارتند از: توليد سيمان پرتلند، تهيه مرمر مصنوعي، اصلاح كننده خاك در كشاورزي، رنگ سفيد، پركننده و براق كننده در رنگها، لعاب كاري، صنايع دارويي، كاغذ سازي و غيره و نيز به عنوان يك ماده تصفيه كننده استفاده مي‏شود. انواع سولفات كلسيم نيمه خشك براي پوشش ساختمانها (سفيدكاري) و گچ‏گيري‏ها( در پزشكي و قالب‏گيري) كاربرد دارد. گرد و غبار گچ سبب تحريك مخاط دستگاه تنفسي و چشم‏ها مي‏شود. سسگار اثر آسيب زايي گچ را تشديد مي‏كند. گچ باعث تورم مزمن بيني، حلق و گلو و اختلال در حس بويايي، چشايي، خونريزي از بيني و واكنش مخاط و مجاري تنفسي مي‏شود. بايد حتي المقدور عمليات خرد و آسياب كردن در فضاي بسته انجام شود و تهويه مناسب به كار گرفته شده تا از پخش شدن گرد و غبار جلوگيري نمود. استفاده از ماسك عينك مناسب توصيه مي‏شود. در معاينات دوراي بايد به ريه كارگران در مواجهه نوجه نمود.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
گچ در ساخت سفال به روش ریخته گری
 
   چرخ سفالگری وسیله ی بسیار خوب و کار آمدی برای ساخت سفال است ولی محدودیت آن در شکل دادن قطعات غیر مدور و یا پیچیده باعث شد سفالگری بدنبال روشهای دیگر باشد. یکی از این راهها استفاده از خواص منحصر بفرد گچ از طرفی و بکار گیری رسها و مواد معدنی مناسب برای ساخت دوغاب و همچنین روان ساز ها بود که مسلماً طی مدت زیاد و با زحمات فراوان منجربه ابداع روش ریخته گری شد.
مراحل کار در این روش به ترتیب زیر میباشد:
مدل سازی، ساخت قالب اصلی، ساخت مادر قالب و تکثیر قالب کار، ریخته گری، پرداخت، پخت اول، لعاب کاری و نقاشی زیر لعاب، پخت لعاب، در صورت لزوم نقاشی وتزئینات روی لعاب وپخت سوم.
   1- مدل سازی : مدل ممکن است از هر ماده ی شکل پذیری که بتواند در حین قالبگیری با گچ شکل خود را حفظ نماید ، ساخته شود. از جمله این مواد: گچ، چوب، گل، پلاستیلین، فلز، پلاستیک و غیره اند؛ که هر کدام با ابزارهای مناسب خود شکل داده می شوند.
در طراحی مدل علاوه بر ویژگی های هنری ( که قطعاً وابسته به آشنایی سرامیست با طراحی می باشد) باید به نکات زیر توجه نمود:
•        مدل طوری ساخته شود که تعداد تکه های قالب به حداقل برسد.
•        مدل با توجه به قطعات قالب دارای زاویه ی منفی نباشد.
•        تغییراتی که در حین خشک شدن و پختن قطعه ی ریخته گری شده ممکن است به وجود آید در نظر گرفته شود.
•        مقدار انقباض بدنه، اندازه گیری و مدل به همان نسبت بزرگتر ساخته شود.
مدل چوبی یا گچی باید با لاک الکل یا پوشش مناسب دیگری ایزوله و آماده ی قالبگیری گردد.
   2- ساخت قالب اصلی: قالبسازی کلاً یک تخصّص عملی است و بسیار به تجربیات شخصی وابسته است. اما به طور کلی ابتدا تعداد تکه های قالب را تعیین می کنیم و مرز بین آنها را بر روی مدل مشخص می سازیم. داشتن یک فضای اضافی در محل حفره ی ریخته گری به عنوان قیف بسیار مفید است. سپس مدل را طوری آماده می کنیم که فضای یکی از تکه های قالب خالی باشد ، سطح مدل را ایزوله و فضای خالی را با دوغاب گچ پر می کنیم و بعد از گرفتن گچ، سطح تماس با تکه بعدی را علامت گذاری و ایزوله می کنیم و به ترتیب قطعه یا قطعات بعدی قالب را می سازیم. تکه های قالب را به هم می بندیم. قالب پس از خشک شدن قابل استفاده خواهد بود. برای ساخت قطعات هنری و تعداد کم همین قالب اصلی کفایت می کند و ساخت قالب مادر و تکثیر قالبهای کار برای تولید سرامیک مورد لزوم می باشد.