بخشی از مطلب
تغییرات عملکردی سال1330 به بعد، درچهره شهر نمایان شده است. رشد سریع شهرنشینی ازسال1340 به بعد آغاز می شود. لذا از نقطه نظر آهنگ شهرنشینی، می توان شهرنشینی کاشان رابه دو دوره قبل وبعد از1340 تقسیم و درهردوره عملکردهای شهری راارزیابی نمود.
دوره اول- که اصطلاحا" آن را دوره شهرنشینی آهسته می نامیم ،بافت قدیم شهردراین دوره شکل گرفته است پیدایش و تکوین برخی از زمینه هایی که به شهرنشینی سریع منجرشد مربوط به این دوره است.
دوره دوم- که اصطلاحا" آن را دوره شهرنشینی سریع می نامیم. در این دوره بافت قدیم دچار تحول وتخریب شده است.تحولات اقتصادی-سیاسی منجربه تحولات اجتماعی و شهرنشینی سریع می شود و بافت جدید شهری رشد شتابان خود را آغاز می کند.
کشاورزی:
شهرستان کاشان بیش از843/30 هکتار،معادل73/5 درصد ازاراضی کشاورزی استان را دراختیاردارد. میزان و نوع بهره برداری ازاراضی زراعی شهرستان کاشان به شرح زیر است:
1- اراضی زراعی آبی278/19 هکتاربرابر5/62 درصداز کل اراضی منطقه
2- اراضی آیش آبی5000 هکتاربرابر2/16 درصد کل اراضی
3- اراضی زیرکشت محصولات دائمی باغات6565 هکتار برابر3/21 درصدازکل اراضی.
با توجه به اینکه شهرستان کاشان درحاشیه کویرمرکزی ایران واقع شده است، بخش عمده ای از اراضی زراعی شهرستان در این قسمت قرار گرفته همواره با کمبود آب مواجه هستند. این شهرستان از نظر تولید انار در استان مقام اول را داراست.در تولید پنبه و محصولات جالیزی، بادام و...رتبه دوم را دارا می باشد. این شهرستان با حدود700 هکتار گلستان گل محمدی، و تولید بیش از 2400 تن گل محمدی درسال مهمترین مرکز گلاب گیری واسانس گل محمدی دراستان وکشوراست.مزارع غلات50 درصد کل اراضی منطقه را اشغال کرده است ومابقی زیر کشت محصولات جالیزی، سبزیجات، محصولات صنعتی و باغات می باشد.
معدن:
در سطح شهرستان کاشان 23 معدن فعال وجود دارد. از این تعداد 5 معدن مربوط به شن و ماسه ، 18 معدن مربوط به سایر مواد معدنی می باشد. همچنین معدن سولفات سدیم با ظرفیت استخراج12000 تن درسال و معدن نمک باظرفیت6000 تن درسال، درناحیه کویری شمال کاشان درمنطقه آران و بیدگل واقع شده است. این شهرستان دارای 18 معدن غیرفعال است.که درزمان فعالیت به استخراج مواد معدنی، سنگهای مرمریت، گرانودیوریت، نمک سنگی، سنگ گچ و...اشتغال داشته
3- وجود شبکه راههای منطقه ای
رکود ورونق فروش قالی مستقیما" بررونق ورکود کلیه معاملات دربازار شهرتاثیر دارد.تولید قالی تا چند دهه پیش غالبا" درخانه ها و کارگاههای کوچک و به روش سنتی انجام می شد. اما امروزه با گسترش صنایع تولید فرش ماشینی بیشتر تولید قالی درکارخانجات و با دستگاههای تمام اتوماتیک انجام می شود. هم اکنون صنعت قالی بافی زندگانی یک سوم مردم این شهرستان را تامین می کند.
لازم است که این صنعت بیش از پیش مورد توجه وتشویق وارشاد قرار گیرد.زیرا به طوریکه مشاهده می -شود به واسطه گسترش دامنه کار وشدت تولید ازمزایای هنری این صنعت زیبا وظریف کاسته می شود بخصوص از جهت نقشه ورنگ آمیزی قالی و همچنین رنگرزی پشم وخامه، یعنی دو موضوعی که باعث ترقی وشهرت قالی کاشان بوده است.
تاریخچه کاشان
كاشان يكي از قديمي ترين محوطههاي باستاني و يكي از كهنترين تمدنهاي پيش از تاريخ را در خود به يادگار دارد. كاوشهاي باستان شناسي در تپههاي سيلك (حد فاصل باغ فین و مرکز شهر) متعلق به هزاره هفتم تا چهارم پيش از ميلاد در سه كيلومتري كاشان نشان داده است كه تمدن اين منطقه از كشور ، مؤيد تسلسل و پيوستگي هر چه بيشتر هنرهاي گوناگون به ويژه معماري است و نیز نشان می دهد که مردم این دیار از هزاران سال قبل با صنایعی چون سفالگری، نساجی و فلزکاری که از احتیاجات اولیه بشر بوده است کاملاً آشنا بوده اند؛ اما شکوفایی صنعتی و هنری این شهر مربوط به دوران اسلامی است که در عهد سلجوقی و صفوی به اوج پیشرفت رسیده است.کاشی های زرین فام و مصنوعات مسی ساخته شده در قرنهای ششم و هفتم و قالی ها و پارچه های زربافت و مخمل و حریر بافته شده در قرنهای دهم و یازدهم هجری در کاشان زینت بخش بزرگترین موزه های جهان است.
.بافت تاريخي كاشان
شهر كاشان به علت همجواري با كوير داراي اقليم گرم وخشك با تابستانهاي بسيار گرم و زمستانهاي بسيار سرد است. به همين جهت معماري بافت قديمياش متناسب با اوضاع اقليمي و آميختهاي از هنرهاي تزئيني ، مايه گرفته است. بافت سنتي كاشان متشكل از كوچههاي پيچ در پيچ با ديوارهاي بلند خشتي است كه تقريباًدر فواصل مختلف مسقف ميباشد. اين سبك معماري به سبب موقعيت خاص جغرافيايي بهترين فرم معماري كويري است زيرا از طرفي از هجوم شنهاي داغ و طوفانهاي كويري ميكاهد و از سوي ديگر سوز و سرماي زمستان را مهار مينمايد. محلات كاشان غالباً حول محور و امامزادهاي شكل ميگرفت. كليه اماكن عمومي كه به نحوي احتياجات مادي و معنوي مردم را رفع مينمودند در دل اين محلات جاي داشتند. علاوه بر بازار بزرگ شهر ، هر محلهاي داراي بازارچهاي بود كه در اصطلاح گذر همان محله ناميده ميشد. اين بازارچهها قسمتي از نيازهاي مردم را برطرف ميكردند. مسجد و تكيه و حمام بناهاي عمومي بودند كه از عناصر جدايي ناپذير هر كوي و محله كاشان محسوب ميشدند. پارهاي از محلات مانند كوي سلطان مير احمد ، كوي طاهر و منصور ، كوي پنجه شاه و كوي آب انبار خان داراي حمامهاي بزرگ و تكاياي بسيار زيبا بودند. آب انبار ها در بافت قديمي انبارها نقش بسيار مهم و حياتي را ايفا ميكردند.
وجه تسميه كاشان
در مورد وجه تسيمه كاشان عقايد متفاوتي وجود دارد كه هيچ كدام را نميتوان قطعي و مستدل دانست. گروهي از روشنفكران و دانشمندان از جمله پرفسور گريشمن معتقد هستند كه نام كاشان و كاشي از نام قوم كاسيان و كاسي كه در نيمه دوم هزاره دوم قبل از ميلاد در حدود مغرب فلات ايران زندگي ميكردند گرفته شده است.
لردكرزن معتقد بود كه كاشان تركيبي از كي آشيان يعني جايگاه پادشاهان بوده است. ملك الشعراي بهار در كتاب سبكشناسي خود كاشان را اينگونه معرفي ميكند : كاشي و كاشان و كاشانه از بتخانههاست ( به معني نوعي مسكن نيز ميباشد) يكي از قديميترين مأخذهايي كه به آن استفاده مي شود كتاب تاريخ قم است ، كه بر اساس يكي از داستانهاي باستانياش اينگونه روايت ميكند گويند قاسان را نام نهادهاند به رودخانهاي كه او را به زبان عجم كاسه ميگويند قاسان دريا بوده و آنرا كاسرود نام نهادهاند. با درنظر گرفتن اين مطلب ميتوان موقعيت كاشان را در گذشته اينگونه دانست كه كاشان يكي از بنادر كاسرود بوده است.
وضعيت جغرافيايي كاشان
شهرستان كاشان از طرف شمال به شهرستان گرمسار و درياچه نمك از سوي شمال غربي به شهرستان قم از مشرق به شهرستان اردستان از جنوب به شهرستان نطنز و بخش ميمه و از جانب مغرب به شهرستان دليجان محدود است. هر چند شمال شرقي و مشرق كاشان را كوير احاطه كرده اما از سوي غرب و جنوب در جوار كوههاي سربه فلك كشيدهاي قرار گرفته كه در حقيقت دنباله سلسله جبال مركزي ايران ميباشد. اين رشته كوهها داراي قلل مرتفعي هستند كه مهمترين و بلندترين آنها كوه كركس به ارتفاع 3898 متر در نزديكي نطنز قد برافراشته ، قلل ديگر آن عبارتند از قله نياسر با ارتفاع3600 متر و كوه هفت كتل به بلنداي 3003 متر . آبهايي كه از اين كوهسار به طرف دامنههاي شمال مشرق جريان مييابند بخشي از اراضي كاشان و حومه را مشروب مي سازند. از مهم ترين اين چشمه سارها چشمه فين است كه در دامنه كوه دندانه و هفت كتل ظاهر ميشود. علاوه بر اين كه فين عليا و فين سفلي بوسيله آب آن مشروب ميگردد. روستاهاي ديگر نيز از آب اين چشمه بهرهمند ميشوند.
كاشان در تقسيمات كشوري
اين شهر از توابع اصفهان به شمار ميرفت اما در قرن دوم هجري به همراه قم از اصفهان مجزا گرديد وتا قرن هشتم زير فرمان حكمرانان واحدي اداره ميشد ليكن گاهي هر يك از اين دو شهر داراي واليان مستقلي بودند. از دوره صفويه به بعد ولايت كاشان يكي از شهرهاي مركزي ايالت عراق عجم به شمار مي رفت. در دوره پهلوي كاشان جزء استان دوم به حساب ميآمد سپس به استان مركزي ملحق شد. ولي اكنون يكي از شهرهاي معتبر و بزرگ استان اصفهان است كه در 195كيلومتري اصفهان و 220 كيلومتري جنوب تهران واقع شده است.
شهرستان کاشان درحدود جنوب و غرب در محاصره سلسله جبال مرکزي ايران قرار گرفته است. آباديهاي دامنه اين کوهستان عموما داراي آب و هوايي لطيف و معتدل مي باشند ولي از جانب شمال شرق که به زمينهاي شوره زار کوير مرکزي ايران اتصال پيدا مي کند هواي آن بتدريج خشک و سوزان مي شود و آب و هوا درقسمت جلگه اي کاشان گرم و خشک مي باشد. دليل اصلي خشکي هواي کاشان مجاورت آن با دشت کوير است. گرماي هوا در اين شهر در تابستان از مرز 40 درجه سانتيگراد نيز عبور مي کند.
وزش بادهاي کويري که از صبح تا شام جريان دارد، موجب حرارت و خشکي هواست و از شام تا بام که نسيم خشکي از جهت کوهستان جريان پيدا مي کند باعث تعديل هواي منطقه مي گردد. بادهاي موسوم به باد سرخ، باد شهرياري، باد سام، باد شمال و باد قبله از بادهاي معروف اين منطقه است که اکثرا از کوير به سوي کاشان مي وزد.
در زمينه منابع آب، کاشان شامل رودخانه ها، چاههاي عميق، نيمه عميق و چشمه سارهاست. مهمترين رودخانه هاي اين شهر رودخانه هاي هنجن، قهرود، لتحر و چم رود مي باشند که همگي فصلي است و بيش از 130 رشته قنات دراطراف شهر وجود دارد که بين 40 الي 50 رشته آن هم اکنون مورد بهره برداري قرار مي گيرد. علاوه برقنات ها بيش از 8 چشمه سار وجود دارد که بين آنها چشمه سليمانيه فين از آب دهي و اهميت ويژه اي برخوردار است.
خانه بروجردیها
این خانه در محله سلطان امیراحمد کاشان درخیابان علوی واقع است.این خانه توسط بازرگانی به نام حاج
سید حسن نطنزی در حوالی سال 1275 قمری در دوره قاجاریه ساخته شده است.چون صاحب خانه مال ا
لتجاره از بروجرد وارد می کرده، لذا به بروجردی مشهور شده و خانه او هم به خانه بروجردی موسوم گردیده است.
معمار این خانه یکی از نوابغ معماری کاشان و از طراحان معروف ساختمان به نام استاد علی مریم بوده است.این خانه شامل دو قسمت بیرونی و اندرونی است.در بدو ورود به خانه وارد شتی خانه می شویم که درب ورود به قسمت اندرونی خانه هم دراین هشتی قرار گرفته است.پس از آن از راهروی نسبتا طولانی و شیبدار گذشته ووارد حیاط می شویم، درکنار این راهرو ایوان شمالی خانه قرار دارد.در قسمت شمالی ایوان یک اتاق پنج دری واقع است که محل پذیرایی مهمانان بوده و دو طرف آن دو اتاق بهار خواب قرار دارد که ه علت نور مناسب وگرمای زیاد، بیشتر در زمستانها مورد استفاده قرار می گرفته است.
در داخل حیاط یک حوض بزرگ و باغچه های وسیع در اطراف آن قرار دارد.در قسمت شمال شرقی مطبخ(شپزخانه) قرار دارد.در قسمت شرقی بنا اتاقها و ایوانهای سرپوشیده به چشم می خورد که در جلو ایوانها پله هایی جهت رفتن به سردابها ساخته شده است.این سردابها در جبهه های مختلف بنا واقع اند که بوسیله بادگیرهایی هوای آنها خنک وتهویه می شوند.در قسمت جنوبی بنا تالار سرپوشیده ای به چشم می خورد که بر پیشانی آن می توان هنرنمایی استادکار ایرانی را نظاره گر بود.تالار سرپوشیده که محل برگزاری اعیاد ومراسم سوگواری بوده است شامل یک ایوان که دارای سقف بلندی است درجلو ویک قسمت شاه نشین درانتهای تالار که از قسمتهای دیگر مرتفع تر بوده ودارای تزئینات خاصی است.سقف تالار با طرح بسیار زیبایی گچ بری ومقرنس کاری ورنگ آمیزی گردیده است.سقفها و بدنه داخلی سرپوشیده و تالارهای جانبی آن با نقوش گل و مرغ وشکارگاه و حیوانات گچ بری و یا نقاشی شده است.نقاشیهای این بنا در شیوه های متنوع و با رنگ و روغن وآبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار نقاشی ایران، کمال الملک ترسیم گردیده است.با توجه به گچ بریهای قسمتهای مختلف این خانه به خصوص پنجره های مشبک گچی داخل اتاق بزرگ که از کمال ظرافت به پارچه توری شباهت دارد به مرتبه ذوق و هنر این هنرمند ایرانی و دیگر استادکاران و معمار این خانه واقف می گردیم.
و....