بخشی از مطلب
تعریف اقلیم
در لغت نامه آكسفورد چنين تعريف شده است: منطقه اي كه وضعيت جوي و آب و هوايي آن مورد نظر باشد. 
و همچين آمده است: وضعيت و طبيعت غالب دمائي، رطوبتي، بادي و غيره. 
عوامل تشكيل دهنده اقليم 
_ آب و هوا (Weather ) 
_ ريخت محيطي (Environmental Morphology ) 
_ ارتفاع از سطح دريا (Altitude) 
_ توپوگرافي (‍Topography) 
_ عرض جغرافيايي (Latitude)  
 
) Weather( 3-1) آب و هوا 
  
آب و هوا مهمترين فاكتور در تعيين مشخصات اقليم هر منطقه است و تماميت موقعيت اتمسفري را براي يك مكان و زمان مشخص مي كند و شال تشعشع آفتاب ، دما، رطوبت، نزولات جوي، فشار هوا، باد و غيره است
Environmental Morphology   3-2) ريخت محيطي 
بدنه اي از عوامل اوليه زمين، كه شامل پوشش گياهي، صحراها، آب و غيره است، بر وضعيت اقليمي تاثير بسزايي مي گذارند و به صورت بدنه هايي از عوامل طبيعي مطرح مي باشند. اين بدنه ها شامل انواع بدنه هاي جامد و بي جان يا 
بدنه هاي جاندار است از قبيل كوهها، درياها، فضاهاي سبز، ساختمانها و عوامل سازنده شهرها كه هر يك به عنوان يك بدنه تاثيرات خاصي بر روي اقليم هاي متفاوت مي گذارند. مهمترين عوامل ريخت محيطي عبارتند از : 
Body of water بدنه آب؛ 
Body of desert بدنه بيابان؛ 
Body of vegetation بدنه پوشش گياهي؛ 
 
Altitude 3-3) ارتفاع از سطح دريا 
با توجه به مكانيزم هايي كه در تغييرات دما در ارتفاع وجود دارد، با بالا بودن از سطح دريا باعث كاهش دما و با پايين بودن باعث تقليل و ايجاد تغييرات در اقليمي منطقه مي شود. 
Topography       3-4) توپوگرافي 
  
پستي و بلندي زمين و وضعيت دره ها و قله ها منطقه تاثير مستقيمي بر ايجاد تغييرات اقليمي در محيط مي شود. 
   Latitude 4-5) عرض جغرافيايي 
كرويت زمين و انحناي محور زمين در حركات وضعي و انتقالي سبب شده است كه عرض هاي مختلف جغرافيايي، اقليم هاي متفاوت تمركز شوند .
انواع مناطق اقلیمی 
CONTINENTAL ZONE SPECIES
براي تعيين نوع اقليم، روشهاي مختلفي از طرف دانشمندان در سراسر جهان ابداع شده است كه از ميان اين روشها روش كوپن يكي از دقيق ترين روشها براي تعيين نوع اقليم است. اساس كار آقاي كوپن بدين صورت بوده است كه ايشان بر اساس گونه هاي گياهي و تجمع گونه هاي گياهي مختلف در هر منطقه مثلا تجمع پهن برگ ها يا سوزني برگها، لكه هايي را بر روي كره زمين مشخص كرده و آنها را پهنه بندي نمود. در اين روش تغييرات نوع پوشش گياهي  وابستگي آن به نوع اقليم كاملا شخص و آنها را در 5 دسته تقسيم بندي نمود كه با حروف اختصاري 
A,B,C,D,E
در متون آورده  مي شود. 
A : اقليم گرم و مرطوب Hot-Humid /Tropical 
  
B : اقليم گرم و خشك  Hot-Arid and Semiarid 
C : اقليم معتدل و مرطوب Temperate/Warm Humid 
D : اقليم سرد Cold/Snow-Forest 
E : اقليم قطبي  Polar 
تابش مستقيم آفتاب / 700 تا 800 كيلوكالري در هر ساعت در هر متر مربع در سطح افقي . 
درجه حرارت هوا در روز تابستان 50ـ40 درجه سانتي گراد . 
درجه حرارت هوا در شب 25ـ 15 درجه سانتي گراد يا پايين تر. 
 
ويژگيهاي حرارتي : در اين اقليم ميزان تبخير بيشتر از ميزان بارش است. به دليل تبخير زياد بارش در فصل گرما كم اثرتر از همان ميزان بارندگي در فصل سرما است. 
پوشش گياهي : گياهان اين اقليم به خشكساليهاي طولاني و ميزان تعرق بالقوه بالا سازگار شده اند
در فلات مرکزي که بزرگترين منطقه ايران است مي توان دو نقطه آب و هوائي نيمه بياباني و بياباني تشخيص داد.
نيمه بياباني مانند شيراز از رطوبت بادهاي منفرد استفاده نموده و داراي آب و هواي معتدل دارند.
بياباني: که از مشخصات مهم آنها اختلاف درجه حرارت روز و شب در تابستان و زمستان مي باشد کمترين حد رطوبت در اين منطقه در دشت لوت بوده و به احتمال قريب به يقين گرمترين نقطه ايران است.
در اين اقليم که اکثر مناطق نيمه استوايي را شامل مي شود و در اثر وزش بادهاي مهاجر که از جنوب غرب و شمال غرب به طرف استوا در حرکت هستند، هوا بسيار خشک است. اين بادها بيشتر رطوبت خود را هنگام عبور از روي قاره هاي بزرگ از دست مي دهند. توجه به خشکي هوا در اين مناطق که با ويژگيهاي ديگر همراه است از نظر تامين آسايش انسان و در نتيجه طراحي  عناصر و مجتمعهاي زيستي شهري و رو ستائي اهميت فراواني دارد.
 
دو اقليم اصلي B شامل BS , BW مي باشند. 
BW: اقليم کويري يا صحرا
BS : اقليم نيمه کويري يا استپ 
حروف کوچک ديگري که با اقليم B به کار مي روند عبارتند از:
H : ميانگين دماي سالانه بيش از 18 درجه سانتي گراد است
K: ميانگين دماي سالانه کمتر از 18 درجه سانتي گراد است.
S : خشکي تابستان: بارندگي مرطوبترين ماه زمستان، حداقل 3 برابر بارندگي خشکترين ماه تابستان است.
W: خشکي زمستان: بارندگي مرطوبترين ماه تابستان، حداقل 10 برابر بارندگي خشکترين ماه زمستان است.
تابش مستقيم آفتاب در اين مناطق شديد بوده(K.cal/h/m2)700 تا 800 کيلوکالري در ساعت در مترمربع در سطوح افقي انرژي توليد مي نمايد. حتي اين شدت با افزوده شدن اشعه منعکس شده از سطوح لم يزرع زمين افزايش مي يابد. آسمان اين مناطق در بيشتر اوقات سال بدون ابر است. اما مه و طوفان و گرد و خاک معمولأ در بعدازظهرها در اثر گرم شدن و حرکت لايه هاي هواي نزديک به زمين پديد مي آيد.
رطوبت کم و نبودن ابر در آسمان باعث مي شود که دامنه تغييرات دماي هوا در اين مناطق بسيار زياد باشد. در تابستان تابش آفتاب سطح زمين را در روز تا 70 درجه سانتي گراد گرم مي کند. در حالي که در شب دماي سطح زمين به سرعت کاهش يافته و به 15 درجه يا پايين تر مي رسد.
در فلات مرکزي که بزرگترين منطقه ايران است و اطراف آن را ناهمواريهاي مرتفعي محصور کرده اند، صرفنظر از حاشيه متصل به ارتفاعات و بعضي حوضه هاي مستقل داخلي، آب و هواي گرم حکمفرما است. از مشخصات آن زمستانهاي سخت و سرد و تابستانهاي گرم و خشک است. که با توجه به وضع پراکندگي عوارض جغرافيايي مي توان دو منطقه بياباني و نيمه بياباني را در آن تشخيص داد.
 
منطقه ي نيمه بياباني
 
دامنه ها و كوه پايه هاي ارتفاعات شمالي ، غربي و جنوبي كه به داخل فلات ختم مي شوند و كوه هاي منفرد مركزي و ارتفاعات نامنظم شرقي فلات كه حوزه هاي مستقل يا نيمه مستقلي به وجود آورده اند ، به دليل ارتفاعاشان نسبت به چاله هاي مركزي يا محلي، از رطوبت بادهاي مرطوبي كه از
فراز آنها مي گذرد تا حدودي استفاده مي كنند و نسبت به چاله هاي اصلي ، اقليم نسبتاً معتدلي به وجود مي آورند. البته هر چه از غرب به شرق نزديك شويم، اثر بادهاي مرطوب كاهش و خشكي هواافزايش مي يابد.
 
دامنه ها و کوه پايه هاي ارتفاعات شمالي، غربي و جنوبي که به داخل فلات ختم مي شوند و کوههاي منفرد مرکزي و ارتفاعات نامنظم شرقي فلات که حوزه هاي مستقل يا نيمه مستقلي به وجود آورده اند، به دليل ارتفاعشان نسبت به چاله هاي مرکزي يا محلي، از رطوبت بادهاي مرطوبي که از فراز آنها مي گذرد تا حدودي استفاده مي کنند و نسبت به چاله هاي اصلي، اقليم نسبتا معتدلي به وجود مي آورند. البته هر چه از غرب به شرق نزديک شويم، اثر بادهاي مرطوب کاهش و خشکي هوا افزايش مي يابد.
.
منطقه ي بياباني ايران
 
چاله هاي پست مركزي، شرقي و جنوب شرقي ايران داراي آب و هواي خشك بياباني است. البته اين مناطق به علت فقدان يا كمبود ايستگاه هاي هواشناسي، ناشناخته ترين مناطق ايران هستند. از ويژگي هاي آب و هوايي اين مناطق، اختلاف زياد درجه حرارت هواي تابستان و زمستان، همچنين اختلاف زياد درجه حرارت هواي شب و روز در تابستان است. منطقه ي دشت لوت ، كمترين ميزان رطوبت نسبي در ايران را دارد كه به احتمال قريب به يقين، گرم ترين منطقه ي آن نيز محسوب مي شود. 
براي مثال شهرهاي تهران، مشهد، اصفهان ، شيراز از جمله مناطق نيمه بياباني و شهرهايي چون زاهدان و يزد از جمله مناطق بياباني محسوب مي شوند كه معدل آمار آب و هواي 20 ساله ي آنها در پيوست شماره سه نشان داده شده است.
خصوصيات منطقه گرم و خشک در ايران
درجه حرارت هوا در روزتابستان 50-40 درجه سانتي گراد.
درجه حرارت هوا در شب 25-15 درجه سانتي گراد يا پايين تر 
ويژگي هاي حرارتي: در اين اقليم ميزان تبخير بيشتر از ميزان بارش است. به دليل تبخير زياد بارش در فصل گرما کم اثرتر از همان ميزان بارندگي در فصل سرما است.
پوشش گياهي: گياهان اين اقليم به خشکساليهاي طولاني و ميزان تعرق بالقوه بالا سازگار شده اند.
 
چاله هاي پست مرکزي، شرقي و جنوب شرقي ايران داراي آب و هواي خشک بياباني است. البته اين مناطق به علت فقدان يا کمبود ايستگاه هاي هواشناسي، ناشناخته ترين مناطق ايران هستند. از ويژگي هاي آب و هوايي اين مناطق، اختلاف زياد درجه حرارت هواي تابستان و زمستان، همچنين اختلاف زياد درجه حرارت هواي شب و روز در تابستان است. منطقه ي دشت لوت، کمترين ميزان رطوبت نسبي در ايران را دارد که به احتمال قريب به يقين، گرم ترين منطقه ي آن نيز محسوب مي شود.