بخشی از مطلب
معماری حکومتی:معماری سفارشی حکومت های وقت بوده که معمولا” با پشتیبانی مالی و تکنیکی حاکمان و کارفرمایان اصلی همراه بوده است.این دسته از آثار به سه گروه عام المنفه ( پل ها ، آب انبارها ، کاروانسراها ) – حکومتی ( کاخ ها ، قلعه ها ) – و مذهبی( آرامگاه پادشاهان و مساجد)  تقسیم می شده است .
ب: معماری مردمی : این دسته از آثار معمولا” توسط مردمان عادی و یا به تولیت نهادهای ردمی شکل گرفته و بسته به موقعیت جغرافیایی هر محل تفاوتهای اندکی با یکدیگر دارند. زیر گروههای این دسته نیز شامل بناهای مسکونی – بناهای مذهبی و عام المنفه می باشند .
صرفنظر از نوع فضاها و فرم های به کار رفته در هر یک از انواع فوق دسته بندی یاد شده به دو گروه اصلی دیگر قابل تقسیم است که آن ابنیه ساخته شده در مناطق کوهستانی و ابنیه ساخته شده در مناطق جلگه ای مازندران است .با توجه به کمی رطوبت در نقاط مرتفع تفاوت های بسیاری در نوع ساختار ابنیه این مناطق با معماری ناحیه جلگه ای مشاهده می گردد ، این تفاوت از ساختار کالبدی گرفته تا تزیینات وابسته به معماری کاملا” مشهود بوده و به راحتی قابل تشخیص می باشد. 
ولی آنچه تقریبا” در 90 درصد ابنیه مازندران ( بیشتر مذهبی و مسکونی ) مشترک است استفاده از عنصر اصلی چوب به عنوان اسکلت و ساختار ، عنصر تزیینی و حتی دیوارهای جداکننده و باربر می باشد.تنوع این عنصر و فراوانی آن همواره موجب استفاده گسترده از آن در سازه های معماری شده است ،علاوه بر آن همانطوری که بعدها خواهیم گفت در تهاجمات و داد و ستدهای فرهنگی انجام گرفته در طول تاریخ این سرزمین همواره مازنی ها در پی تکنیک ها و روشهای کار با این ماده طبیعی بوده و به دنبال کسب مهارت ها و توانایی های مربوط به کار با این ماده مهم بوده اند .
شباهت سرسازیهای رایج به صورت شیر سر به سر سازیهای رایج در کشورهای چین و هند به همان اندازه است که ظروف بدل چینی ساخته شده در دوران صفوی به نمونه های اصلی آن در چین شبیه است. 
البته اندک تفاوتی که بین این دو دیده می شود طبیعتا” به لحاظ تفاوت های اقلیمی موجود بین مازندران و کشورهای خاور دور و نیز نوع نگاه مردم به طبیعت در فرهنگ های مختلف می باشد. 
نگاه مردم مازندران به طبیعت همواره نگاهی اکنده از احترام بوده ، به گونه ای که هیچ گاه به عرض اندام در برابر آن همت نگماشته ، بلکه با همگون سازی ساخته های خویش با محیط پیرامون زیباترین ترکیبات ممکن را در دل طبیعت جستجو کرده اند . 
یم بارانی گیلان و عجایب معماری اش :
گیلان به واسطه فرهنگ غنی و کهن خود که آثار بجا مانده در آن مشهور و مشهود است دارای دانشی وسیع در عرصه معماری بوده و هست . بناهای خاصی هنوز در این عرصه وجود دارد که از عجایب گیلان و حتی ایران به شمار می رود مانند بنای قلعه رودخان با آن معماری خاص خویش یا شهر تاریخی ماسلوه و بناهای پراکنده دیگر . اقلیم گیلان که در منطقه معتدل و بارانی قرار دارد و این سالها برف را هم به خود می بیند دارای معماری منحصر به فرد خویش است .
برخی از ویژگیهای معماری در حال فراموشی گیلان :
سقف های شیب دار با پوشش گالی کش یا لته و ایوان ها و پنجره های بلند هر کدام برای عللی خاص ساخته شده اند . در نواحی مرطوب و بیشتر در کرانه دریا کاسپین برای محافظت از رطوبت بیش از حد زمین خانه ها بر روی پایه های چوبی ساخته می شد و یا اینکه بمنظور حفاظت از باران بالکن ( تالار یا بهار خواب ) های عریض و سرپوشیده ای در اطراف اتاق ها ایجاد گردیده که این شرایط تا چندی پیش در اغلب خانه های روستایی به وضوح قابل مشاهده بوده است . بعلاوه برای جلوگیری از نفوذ باران به داخل ساختمان توسط باد معمولا سقف شیبدار تا نزدیکی کف زمین در یک یا دو جناح ساختمان که رو به باد قرار دارند ادامه می یابد و معمولا پنجره ای از این دو جناح باز نمی شود .
در مناطق روستای استانمان گیلان محیط سرسبز و پر از گیاه و درخت اجازه حصاربندی معین و مشخصی را به ساکنان نمی دهد . محدوده های گیاهی و درختان در مقایسه با دیوارهای بلند و بسته معماری کویر تضاد چشمگیری دارد و این ویژگی در زمینه مردم شناختی و روانشناختی منطقه ای جایگاه ویژه ای دارد . دروازه های گیاهی معمولا باز نیز ، استقبال کننده مهمانان دائمی است و این گشایش فضای سبز در خلق و خوی مردم محل کاملا مشاهده می شود .
در گیلان آبادی ، پراکنده است و علت وجود آب در همه جای این سرزمین پر برکت است .
تمرکز آبادی ها در مناطق مرکزی ایران بمنظور دفاع دسته جمعی  :
در ایران مرکزی تمرکز آبادی ها می توانست جوابگوی دفاع دسته جمعی در برابر حملات قبایل کوچ نشین باشد . بنابراین چنین تهدیدی هرگز متوجه ساکنان حاشیه دریای کاسپی نبوده است .
در عوض در گیلان  :
در عوض ضرورت ناشی از حفاظت برنجزارها از گزند حیوانات و نیز تعدد عملیات ضروری برای فعالیت های حساس برنجکاری و دشواری تردد در راه های تنگ و باریک , که غالبا به مسیرهای پر گل و لای تبدیل می شود ضرورت استقرار خانه های روستایی را در جوار مزرعه ایجاب می کند . برخلاف معماری بومی کویر از خشت و آجر بنا شده است معماری این منطقه از چوب و الیاف گیاهی به صورت عمده بهره برداری کرده است .
مصالح بومی :
نی یا به زبان محلی ( لی ) و ساقه های برنج عناصر اصلی تشکیل دهنده پوشش سقف ها هستند . سقف هایی که به دلیل شدت و تداوم بارندگی همیشه به صورت دو یا چهار شیبه شاخته می شوند .
در برخی از نقاط گیلان که امکان استفاده از سفال موجود است , پوششی از سفال بر روی زیرسازی از نی و توفال وظیفه جمع آوری آب باران از بام و هدایت آن به آبروها و ناودان ها را به عهده دارد . استفاده از تخته های پهن که موسوم به ( لته ) است . در مناطق جنگلی گیلان برای پوشش سقف و جلوگیری از نفوذ باران موسوم است .
وجود ایوان :
وجود ایوان به عنوان یک عنصر ویژه در خانه های این اقلیم جایگاه ویژه ای دارد . وجود ایوان را می توان ادامه ارتفاع گرفتن بنا از زمین در این مناطق دانست که در دنبال مقابله با رطوبت زیاد ایجاد می گردد . ایوان بیانی از برونگرایی خانه های ناحیه معتدل و مرطوب گیلان بوده و عنصری است که مکان انجام فعالیت های بسیاری از مردم این اقلیم می باشد و بواسطه این که در زیر سقف بیرون زده شیروانی واقع می شود از نفوذ باران نیز در امان می باشد و همچنین ارتباط دهنده فضاهای داخلی چون اتاق هاست که با وجود آن نیازی به ورود به حیاط و رفتن به نقطه ای دیگر از فضاهای خانگی نمی باشد .
 تلار ، نمادی از برونگرایی :
تلار واژه ای است که در قاموس معماری این اقلیم به عنوان فضای تراس مانند وجود دارد . این فضا در طبقه های بالاتر قرار دارد و چون ایوان مکانی برای انجام فعالیت های بسیار است که در مقایسه با فعالیت هایی که در ایوان انجام می گیرد در ارتباط کمتری با محیط خارج و حیاط می باشد . فعالیتهایی از جمله پذیرایی از مهمان ( در فصولی که هوا مطبوع است ) صرف غذا ، استراحت و خواب در این تلار رخ می دهد .
مشخصه های مهم معماری گیلان :
جنس دیوارها در خانه های این منطقه آجری یا خشتی است که با ملات و کاه گل کارگشته و با گچ و نقش ویژه پوشیده می گردند .
ناودان ها که همیشه روکار نصب می گردند و به آب انبار هدایت می شدند .
در ساختمان های سنتی بدلیل کمبود نور طبیعی از پنجره های بزرگ و رو به آفتاب با بهره گیری از رنگ های روشن استفاده می شد .
به این دلیل که در فصول پر باران سال وزش باد از سمت شمال غرب و غرب ، گاهی همراه با رگبار تند به ساختمان ها می خورد ضلع غربی کاملا بسته می باشند زیرا آب بندی پنجره همواره با مشکلات جدی روبرو بوده است .
بنای ساختمان ها همیشه رو به آفتاب ( سمت جنوب ) قرار می گیرد تا بتواند از نورخورشید نهایت استفاده را ببرد 
و.....