بخشی از مطلب
باني اوليه بنا در قرن پنجم هجري « امير علاءالدوله كالنجار » اولين امير كاكويي بوده است اما بناي‌كنوني مسجد را در قرن هشتم‌هجري « سيدركن الدين محمد‌قاضي » احداث مي‌كند .منابع تاريخي:بناي مسجد جامع كبير يزد طي قرون متمادي بر بقايا و يا در كنار بناهاي متنوعي بنا گرديده‌است كه در متون تاريخي تحت عناوين مسجد جمعه شهرستان ، مسجد جامع عتيق ، مسجد جمعه قديم « درده » مسجد جامع نو و بناهاي‌الحاقي آن به‌اسامي گوناگون ياد شده است .
پاره اي عقيده دارند‌كه در دوران پيش‌از اسلام در اين مكان آتشكده‌اي برپا بوده كه تا دوران بعد از اسلام نيز دوام داشته ،اما دلايل‌كافي براي‌اين مدعا در دست‌نيست . اما آنچه‌كه مسلم و‌مكتوب است، آن است كه در قرن پنجم هجري « امير علاءالدوله كالنجار » اولين امير‌كاكويي پس از ورود به يزد به تعمير و نوسازي مسجدي به نام مسجد جمعه شهرستان مي‌پردازد كه در قرون قبلي برپا بوده و قبله آن سه درجه نسبت به قبله اصلي به سمت شرق انحراف داشته است . همسرش ارسلان خاتون مناري در كنار مسجد اوليه بنا مي كنند كه تا قرن نهم برپا بود
فرزند ايشان « علاءالدوله گرشاسب » پاياب قنات زارچ كه هم اكنون نيز در صحن فعلي واقع است احداث مي كند و جماعتخانه اي در ضلع غربي بنا مي افزايد كه در سال 1240 شبستان شازده بر روي آن ساخته مي شود . در سال 536 هجري قمري به بعد نيز دختران فرامرزبن اميرعلي بن فرامرز شبستان و مقبره اي براي خود به مسجد اضافه مي كنند و....
فهرست مطالب :
مقدمه
سلسله مراتب
معرفی بنا
رنگ و بافت
مقیاس
تقارن
استفاده از تمام فضا
جهت قرار گیری
کنتراست
استفاده از مصالح بوم اورد
استفاده از عناصر و حجمهای موافق طبیعت
نورپردازی