پاورپوینت بررسی مسجد شیخ علی اکبر شاهرود 
 
بخشی از مطلب
: مسجد شیخ علی اکبر شاهرود
 
موقعیت: استان سمنان، شهرستان شاهرود، خیابان مزار(خیابان شهید صدوقی) کوچه مسجد شیخ علی اکبر
 
سبک معماری: مسجد تک ایوانی
 
دوره: قاجاریه
 
مساحت بنا:
 
زیر بنا:
 
تاریخ ثبت در میراث فرهنگی: 16/6/76
 
شماره ثبت: 1918
 
 
 
 این مسجد از زیباترین بناهای تاریخی شهر شاهرود می باشد.شیوه ساخت این مسجد به صورت تک ایوانی است.شبستان اصلی (ایوان و گنبد خانه) در اواسط دوره قاجار ساخته شده و بقیه فضاها در دوره های بعدی توسط خیرین توسعه یافته اند.این مسجد دارای دو درب ورودی است.سر درب ورودی اصلی با خطوط و نقوش آجری و همچنین آجرهای تراش تزئین یافته است.پوشش سقف راهرو با آجرهای خفته راسته و فرم طاق به صورت کلیل ساخته شده است که ورودی را با زیبایی هر چه تمام تر به صحن مسجد پیوند می زند.
 
از ویژگی های بارز این مسجد وجود 6 محراب و 3آب انبار است. این مسجد شامل سردرب ورودی،راهرو،صحن،آّب انبار ،گنبدخانه،شبستان­های تابستانه و زمستانه و طلبه­خانه است.آنچه در این بنای با ارزش بیش از همه جلب توجه می نماید ایوان رفیع و با شکوه آن است که دارای آجر کاری های زیبایی است.
 
گنبد و ایوان اصلی طبق نقشه ارسالی در وسط و دو  شبستان در طرفین آن در قسمت غرب دارای شبستان زیرزمین با آجر کاری جالب می باشد. روی این شبستان 4 حجره قرار دارد که احتمالا مربوط به طلبه خانه می باشد.
 
ضلع شرقی دارای شبستان زیرزمین است. ورودی اصلی در حال حاضر مورد استفاده کمتر داشته با سر درب جالب به وسیله یک راهرو به حیاط ارتباط داشته است.
 
ورودی فعلی از داخل خیابان می باشد.
 
نمای اصلی ایوان آجرکاری و بندکشی می باشد. 
 
 
 مراحل ساخت این بنا:
 
 
در ابتدا شبستان وسط ساخته میشود و بعد قسمت غربی شبستان وسط ساخته می شود ویا به گفته ی معماران قسمت مرکزی و بعد ضلع غربی مسجد ساخته میشود.ضلع غربی بنای زمستانه هست...و تماماً از خشت استفاده شده است. و قسمت شرقی این بنا توسط یکی از بستگان حاج شیخ علی اکبر و با اجازه گرفتن از این شیخ بزرگ ساخته شد...
 
قابل توجه به اینکه معمار این بنا همان استاد عبدلله بوده و بدست شخص دیگری ساخته نشده است.
 
سپس صحن شبستانه مسجد ساخته شد...در ضلع دیگر قسمت بالای آن  اطاقک هایی بودند که برای قزائت خوانی استفاده می شد که خود شیخ علی اکبر هدایتگر این قسمت ها بودند. طلاب زیادی در نزد شیخ مشغول به تحصیل بودند زیرا خود شیخ یکی از مجتهدان بودند.
 
 
 
آب انبار :
 
در قسمت ورودی این مسجد بعد از طی چند پله با یک راه پله مواجه میشویم...وارد پله های فراوان و با شیبی بسیار تند میشویم...بعد از طی کردن این پله ها به فضایی کاملاً مرطوب بر می خوریم. آری این فضا قسمت اصلی آب انبار است...باز هم تعداد زیادی پله که به بیرون آب انبار ما را هدایت میکند.
 
پله هایی با اندازه بسیار بلند به ارتفاع 40-50 سانتی متر و عرض تقریبی 2 متر ایجاد شده است...ارتفاع پله ها نظر ما را به خود جلب کرده بود و باعث شد که این جمله را بیان کنیم که شاید انسا های آن دوره از اندام های بلند و کشیده ای برخوردار بوده اند.
 
این آب انبار ها قسمت هایی بودند که آب آشامیدنی و طهارت مردم راتامین میکردند.
 
 
قسمتی دیگر از آب انبار:
 
در این قسمت که بطور کامل دید کافی ندارد آب انبار اصلی این مسجد قابل رویت است که فی الحال فقط میتوان با یک نردبان به داخل آب انبار وارد شد. این آب انبار ها بعد از بوجود آمدن سیستم آب رسانی از طریق لوله کشی دیگر مورد استفاده قرار نگرفتند.
 
و در آخر راه های ورودی به غیر از یک راه که قبلاً هم گفته شد مسدود گردیدند.
 
 
اطاقک ها:
 
در قسمت روبروی ورودی آب انبار اطاقک های زیبایی که شیخ و طلاب آن استفاده می کردند را می توان ملاحظه کرد... ورودی این
 
قسمت توسط چند پله ی عجیب  که با طی کردن آن به سر در اطاقک ها می رسیو...اطاقک های زیبا و دلنشین...
 
در روبروی اطاقک ها تراسی کشیده که میتوان بر تمامی حیات مرکزی مسجد نظاره داشت. در این دوره که از ساخت مسجد شیخ میگذرد  3بار برای مرمت اقدام شده است ولی باز هم  فرسوده و پیر بنظر میرسد.  ولی باز هرچه گوئیم از زیبایی های این بنا کاسته نمی شود... شاید میتوان گفت که گویی افکار و اندیشه های این معمار و شیخ کبیر همه با نیت پاک و خالص وبا وضو بوده است...
 
مسجد مزبور دارای 5 شبستان است که دو شبستان آن در ادوار بعد ساخته شده است.
 
تمامی مصالح بکار رفته در این مسجد در خود محل بوجود آمده و هیچ مصالحی از بیرون کارگاه در این مسجد وارد و استفاده نشده است...
 
بعد از گذشت زمانی چند برای حفظ بنا از کانال هایی در دور حیات مرکزی استفاده گردید. این کانال ها موجب می شوند که هوا و رطوبت بیرون آید و به این میماند که ساختمان دارد نفسی تازه می کند.
 
 
سردر ورودی:
 
وقتی به یکی از ورودی های این خیره میشویم بنظر میرسد که ساختمان آغوش خود را برای پذیرفتن باز کرده است...و چه آغوشی ازین بهتر؟
 
لازم بذکر است که در این قسمت از بنا تا به حال 3بار تعویض گردیده است...و این در ها هنوز در قسمتی از مسجد نگه داری  میشود. به آیه های زیبای قرآنی که در بالای در و در داخل هشتی ها استفاده میتوان اشاره کرد که هنوز هم در مساجد امروزی ازین شیوه استقبال میشود.
 
ناصرالدین شاه در سال 1300ه.ق هنگام سفر خراسان، در شهر شاهرود از این بنا دیدن کرده و در سفرنامه خود به ساخت آن اشاره دارد.
 
 
 
 شیخ علی اکبر(شیخ کبیر):
 
شیخ علی اکبر ملقب به شیخ کبیر...این لقب را زمانی که ناصرالدین شاه قاجار از سفری که از سوی خراسان به سمت این شهر داشت و با دیداری که بین این دو ایجاد گردید نامیده شد و ناصرالدین شاه لقب شیخ کبیر را گماردند.
 
این مجتهد بزرگ اهل روستای طزره واقع در 35 کیلومتری شمال شرقی شهر دامغان بوده است که تحصیلات اولیه را در حوزه علمیه همان روستا به پایان رسانده و جهت کسب علوم بیشتر راهی نجف اشرف می گردد. به علت مهاجرت خانواده مرحوم حاج شیخ به شاهرود ایشان نیز پس از کسب مرحله اجتهاد به این شهر آمده و ساکن می شود در زمان حکومت ناصرالدین شاه و دهه آخر قرن 13 ه.ق ایشان تصمیم می گیرد قسمتی از باغچه خود را به مسجد و مدرسه علمیه تبدیل کند. لذا از یک معمار یزدی که نام و نشانی از وی در دست نیست دعوت می نماید تا به شاهرود آمده و طرح و نقشه بنا را تهیه و مشغول کار شود. ایشان معماری بنام استاد عبدالله رزاق منش را برای سختن این بنای زیبا انتخاب کرده و برای ساخت به شهر زیبای شاهرود
 
می آورند. و تا چندی قبل تعدادی از نواده گان این معمار بزرگ برای بازدید از این بنا حضور یافته بودند.
 
پس از فوت مرحوم شیخ علی اکبر(ره) این مسجد و کلیه موقوفات آن وقف اولاد ذکور او شد و تولیت آن به مرحوم حاج شیخ مرتضی کبیریان فرزند ارشد ایشان رسیده است.
 
مرحوم شیخ مرتضی کبیریان سالها در نجف اشرف مشغول به تحصیل بود تا اینکه حوادث مشروطیت در ایران و برخی شهرهای کشور شکل می گیرد و آتش استبداد مستبدین و خوانین به جایی می رسد که مردم شاهرود به ارسال نامه ها و پیکهایی از مرحوم آخوند ملا کاظم خراسانی در نجف اشرف می خواهند که روحانی را به شاهرود بفرستند که در این دوران پرحادثه پشتیبان آنها باشد.
 
در پی این درخواستها، مرحوم شیخ مرتضی کبیریان با نامه ای از مرحوم خراسانی راهی شاهرود می شود و پس از یک استقبال گرم، پایگاه مبارزاتی خود را مسجد پدری قرار می دهد و تا سالها این مسجد محل تجمع مشروطه خواهان و برگزاری جلسات انجمن ولایتی شاهرود بوده است. رهبر نهضت مشروطیت شاهرود پس از سپری شدن این دوران مدرسه علمیه مسجد را نیز راه اندازی نموده و در طول چندین سال علما و روحانیون زیادی در این مدرسه بر کسب علوم مشغول می شوند.