بررسی نقوش و تزئینات مسجد جامعه یزد در 107 صفحه word قابل ویرایش با فرمت doc
پیشگفتار
مطالب این مجموعه با عنوان بررسی تزئینات و نقوش مسجد جامع یزد گردآوری شده و سعی بر آن بوده تا جایی كه متون تاریخی باقیمانده و منابع و سوابق تاریخی مسجد جامع یزد اجازه داده است به ذكر توضیحاتی راجع به مصالح و كتیبه‌ها و تاریخ بنای آن و تغییرات ایجاد شده بر آن در طول سالیان، بپردازیم.
اگر چه نقوش شكل گرفته بر آن به طور عموم در تمام بناهای اسلامی ایران به چشم می‌خورد ولی خالی از لطف نبود كه به بررسی تزئینات این مجموعه بپردازیم زیرا مجموعه بنای مسجد جامع یزد در شهری است كه دارای بافت سنتی دست نخورده‌ای نسبت به بناهای شهرهای دیگر است، با این حال بناهای باستانی و اسلامی ایران همگی دارای لطف خاص خودشان هستند كه معماران تلاشگر و هنرمند با اطلاعات و دانش معماری بالا به تأسیس بناها همت گمارده‌اند.
حال چه به صورت تحقیق دانشگاهی یا هر عنوان دیگری قطعاً علاقه و توجه شخصی و میل به دانستن در مورد این مطلب مرا بر آن داشت تا مروری هر چند اندك بر این پیشینة عظیم تاریخی داشته باشم و به این مسیر رنگارنگ قدم گذاشته و هنر گوشه دیگری از این سرزمین را ورق بزنیم، وارد فضای زیبا و ملكوتی شویم از داخل مقرنسها عبور كنیم و ایوانها را پشت سر گذارده و راه پر پیچ و خم نقوش اسلیمی و ختایی را گرفته از داخل بوته‌ها گذشته و مناره ها را دور بزنیم تا شاید نفحه‌ای از روح خلاق و ذوق هنری معمار و نقشبند این بنا از روح خسته ما گذر كند و جانی تازه به ما ببخشد.
به هر حال دیدن و مشاهده كردن این گونه هنرهای تاریخی كه از سالیان باقی مانده شاید تلنگری باشد برای تمامی از تلاش افتادگان راه هنر و بروز خلاقیت و پشتكار
فهرست مطالب
- فصل اول
مسجد در معماری ایران
عملكردهای مساجد مختلف
خصوصیات فضاهای كالبدی مسجد
- فصل دوم
مسجد جمعه یزد
مسجد جامع قدیم
مسجد جامع نو
كتیبه‌ها
فضای جلوخان
سردر و پیش درگاه
دهلیز (كریاس)
منار
شبستان شرقی
شبستان غربی
شبستان شاهزاده
صحن داخلی
ایوان اصلی
زیر گنبد
دالانها و شاه نشینهای متصل به ایوان
در و درگاههای شمالی و غربی
پایاب
سنگهای قبر غیره منصوب
كتابخانه
- فصل سوم
تزیین در معماری
انواع تزئینات
كتیبه‌ها
تزئینات هندسی
تزئینات گیاهی
نكاتی راجع به تزئینات
تأثیر رنگ در تزئین معماری
بررسی رنگها
رنگ سفید
رنگ آبی
رنگ قرمز
رنگ زرد
رنگ سبز
كنارهم قرارگیری رنگها
معماری و نگارگری
نگاهی به اشكال هندسی و تطابق آنها با رنگهای اصلی
رنگها در شب
جلوه رنگ در كاشی معرق
طلوع و غروب
مفهوم نقوش
- فصل چهارم
مصالح تزئینات در مسجد جامع یزد
آجر
گچ
سنگ
چوب
كاشی
تاریخچة ظهور و انحطاط
انواع كاشی
مقرنس
پیوست 1
پیوست 2
تصاویر تحقیق عملی
مقدمه
هنر جوهره‌ای است كه در ذات هر ایرانی به فضل الهی به ودیعه نهاده شده است. به همین علت جلوه‌های هنر در تمام مظاهر و مقوله های زندگی ایرانی مانند: معماری، نقاشی ، خط و كتابت ، پارچه‌بافی، قالی وگلیم‌بافی، فلزكاری، سفالگری و ...... در طول تاریخ بروز و ظهور داشته و دنیایی از زیباییها، ذوق، خلاقیت و ابتكار را پدید آورده است.
یكی از مظاهر انعكاس هنر ایرانی در معماری این سرزمین است. هنرمند معمار ایرانی، از ابتدای كار و از هنگام بكارگیری آجر كه از مصالح اولیه احداث بنا به شمار می‌رفته زیباترین نقشها و طرحها را هنگام احداث دیوارها و پوشش گنبد ها وگوشواره ها، مقرنسها و طاقنماها خلق كرده است و در روند تكاملی آن با گره چینی، گل‌اندازی، گره‌سازی و آجركاری خفته و رفته، شاهكارهای بی‌نظیری را به وجود آورده است.
هنگام استفاده از گچ با خلق گچبریهایی با نقوش هندسی، گیاهی، دنیایی از خلاقیت را كه در دنیا بی نظیر می‌باشد آفریده و در استفاده از چوب برای پنجره ها و درها با بهره‌گیری از فنونی نظیر منبت، مشبك، معرق، كنده‌كاری، خاتم‌سازی و نقاشی روی چوب، اعجاز باور نكردنی را پدید آورده است.
برای تزیین بنا از كاشیهایی نظیر یك رنگ، هفت رنگ، معرق، طلایی و .... شیشه و آیینه در شكلها و رنگها و ابعاد گوناگون، مدد جسته و دنیایی از زیبایی و خلاقیت و هنر را عرضه كرده و همه اینها به همراه حجاریهای زیبا، بنا هایی را در جای جای ایران بر پا و استوار كرده است.
بدون تردید تحقق این همه زیباییها و خلاقیت جز به مدد عشق به معبود امكان‌پذیر نبود، چرا كه بیشترین جلوه آنها را در مسجد، محراب و زیارتگاه می‌توان دید.
بناهای مذهبی، همواره مورد احترام و توجه ملل و اقوام مختلف در طول تاریخ بوده است، و به لحاظ همین اهمیت، پیوسته كاملترین تجربه های هنری هنرمندان برجسته هر دوره تاریخی در خدمت معماری و تزیین نقوش به كار رفته در احداث چنین اماكنی بوده است. این علاقه و توجه و بذل سرمایه های مادی و معنوی، نه از باب منافع اقتصادی و اغراض مادی، بلكه بر مبنای كشش و علاقه‌ای قلبی بر اساس گرایش فطری مردم به مكاتب الهی بروز كرده است. چه بسا مردمی كه با مشكلات و تنگناهای اقتصادی قرین بوده، اما در سرمایه‌گذاری برای مظاهر معنوی، از جمله بناهای وابسته به مقدسات مذهبی، از هیچگونه ایثاری فروگذار نكرده اند.
بناهای رفیع و با شكوهی كه در طول تاریخ برای معابد، مساجد و كلیساها، سربرافراشته‌اند، با یك پشتوانه قلبی و عشق حقیقی همراه بوده است.
در تاریخ اسلام، مسجد در رأس توجه مردم، به ویژه هنرمندان معتقد به مبانی دینی قرار داشته است. در دوره هایی كه اثری ازپیشرفتهای علمی و صنعتی در هیچ كجای عالم دیده نمی شود، برجسته‌ترین آثار معماری جهان، از میان مساجد بزرگ در جای جای سرزمنیهای اسلامی بر جای مانده است، اگر چه به علل گوناگون، بویژه هجوم ارتشهای متجاوز بیگانه به كشورهای اسلامی بسیاری از ابنیه مهم و مساجد تاریخی دچار تخریب و ویرانی شده و آثار مهم مكتوب و میراث فرهنگی مسلمین كه دستخوش غارت و آتش‌سوزی در كتابخانه‌های مهم جهان اسلام شده است، ما را از گنجینه‌های مهمی محروم كرده است، با این حال آنچه بر جای مانده، خود دریچه‌ای است برای شناخت عظمت معماری به كار رفته در بنای مساجد بزرگ تاریخی، بویژه آن كه در معماری و كاشیكاری بناها، مظاهر معنوی و مفاهیم والای مذهبی چه در انتخاب رنگ و چه در انتخاب شكل و فرم بسیار ماهرانه تلفیق شده‌اند، و فضایی به وجود آورده است كه انسان شیفته معنویت را بسوی خود می خواند.