دانلود پاورپوینت بررسی حمام وزيري ساري
بخشی از مطلب
حمام ها از آغاز در بين فضاهاي معماري شهري از اهميت بسياري برخوردار بوده اند و تقريبا يكي از مهم ترين بناهاي شهري پس از مسجد و مدرسه محسوب مي شدند . عوامل متعددي در شكل گيري فضاها و بخشهاي حمام نقش داشتند كه مهمترين آن را مي توان تنظيم دما ، رطوبت ، مسير دسترسي ، قرار گيري در يك بافت شهري ، آبهاي روان و ايجاد راههاي خروجي براي فاضلاب دانست .
فضاي اصلي هر حمام شامل بينه ، ميان در و گرمخانه است . در كتاب آْيين شهرداري ابن اخوه آمده است : " بدان كه اثر طبيعي گرما به گرم شدن به وسيله هواي آن و خيس شدن به وسيله آب آن است ، سراي اول خنك كننده و خيساننده و سراي دوم گرم و نرم كننده و سراي سوم گرم و خشك كننده است . "
در اغلب حمام ها مسير دسترسي به سه مرحله ياد شده با طراحي جالبي صورت مي گرفته است ، به اين ترتيب كه هر فضا با راهرو هشتي از فضاي ديگر جدا شده است تا دما و رطوبت هر فضا نسبت به فضاي مجاور تنظيم گردد . با اين طريق مي توانستند از بيماري و ناراحتي افراد به دليل ورود به فضاي گرم و خروج ناگهاني به فضاي سرد تا حد بسياري بكاهند و تربيت قرارگيري فضاي ياد شده از نظمي خاص برخوردار بوده است . نخست فضاي ورودي در ارتباط مستقيم با فضاي خارج قرار مي گرفت ، سپس راهرو باريك و پيچ دار كه به دهليز و از دهليز به بينه حمام مي رسيد . فضاي بينه از نظر مساحت و تزيينات از ساير فضاها مشخصتر بوده ، عموما به شكل هشت گوش و چهار گوش ساخته مي شده ، در اطراف آن سكوهاي نشيمن و رختكن و در زير سكوها ، حفره هاي جاي كفش تعبيه شده بود و در بالاي سقف گنبدي شكل حمامها ، انواع نورگيرها قرار داشت.
عمل نور گيري و تهويه در حمامها توسط روزنه هاي متعدد صورت مي گيرد ، بدين صورت كه با باز و بسته كردن شيشه يا پنجره آن در فصولي از سال ، دما و رطوبت در داخل حمامها تنظيم مي شود .
نورگيرهاي ديوارهاي جانبي ، پنجره هاي مشبك آجري يا كاشي ( فخر مدين ) مي باشند كه در داخل شبكه آن شيشه به كار رفته است .
روشن دان ، نورگيري است كه در مركز گنبد قرار گرفته ، امكان نصب پنجره و گل جام عمودي را در پشت بام سربينه و گرمخانه فراهم مي كند .
در بعضي حمامها جام خانه كه از مجموعه استوانه هاي سفالي زواردار هستند كه با فاصله اي كم نزديك هم قرار دارند فواصل آنها با خرده آجر و ملات آهك به فرم هلالي و مدور در ميآيد . در داخل زوارهاي سفالي قطعه شيشه هاي كروي (به صورت ته قرابه) تعبيه شده ، با مومينه آب بندي مي شود .
در بعضي حمام ها در پايين ترين نقطه عرقچين گنبد سربينه و گرمخانه نيز روزنه هايي به چشم مي خورد . جهت جلوگيري از ورود برف و باران و باد نقاب حفاظي در داخل آن تعبيه مي گردد . اين نورگيرها داراي پنجره چوبي يا سنگ مرمري هستند كه ورود و خروج هواي داخل حمام را تحت كنترل قرار مي دهند .
در خصوص نور در حمام گنجعلي خان چنين امده است : حمامي كه جام سقفش ديده آفتاب را خيره دارد و صفاي سنگ فرشش رونق بلور و آبگينه حلب را شكسته.
ارتباط بينه با گرمخانه شامل خزينه آب گرم و فضاي شستشو بود و در جنب خزينه مخزن آب سرد وجود داشت كه علاوه بر تامين آب خزينه در بعضي از حمام ها از آن براي آب بازي نيز استفاده مي كردند .
حمامهاي عمومي را مي توان به چند گروه طبقه بندي كرد :
نخست حمامهايي كه به صورت متناوب در طي روز تبديل به مردانه و زنانه مي شدند يا چند روز هفته مختص مردان و روزهاي ديگر براي زنان بوده است . گاهي اوقات حمامهايي متصل به هم بنا مي شد كه يكي اختصاص به مردان و ديگري مختص زنان بود ، مانند حمام علي قلي آقا در اصفهان . بالاخره زماني حمامهاي متصل به هم احداث گرديد كه يكي براي مسلمين و ديگري به غير مسلمين تعلق داشت ، مانند حمام چهار فصل اراك . همچنين طبق مراسم آن زمان ، حمامي با بوق و شيپور مخصوص ، داير بودن حمام را به آگاهي عموم مي رساند .
موقعيت حمام در بافت شهر
حمام ها يكي از اركان مهم شهري و روستايي بوده است . عموما ايجاد حمامها در يك مكان با توجه به تامين آب بهداشتي و خروج فاضلاب و غيره طراحي مي شده است .
( قنات شهر آباد كرمان براي تامين مجموعه گنجعلي خان در ميدان شهر )
اهميت مذهبي شستشو به حدي بود كه به پاكي و غير قصبي بودن آبي كه مورد استفاده قرار مي گرفت ، توجه بسياري مبذول مي شد . گاهي اوقات با وجود آنكه آب نهر روان در كنار حمامها وجود داشت با زدن چاه زه آب حمامها را تامين مي كردند . به همين ترتيب براي دفع فاضلاب مالكين حمامها سعي مي كردند به گونه اي فاضلاب را از محل دور نگهدارند .
حمامها اغلب در گذرگاههاي عمومي ، راسته بازارها و نزديك مساجد بنا مي شد .
سيستم گرما دهي در حمام
گرما دهي حمامها شامل انبار سوخت ، تون ( گلخن آتشدان ) آتشدان ها ، تيان گربه رو ، دودكشها و گودالي براي جمع آوري خاكستر مي شد . سوخت حمامها عموما خار بيابان ، برگ خشك درختان و فضولات حيواني بوده است . معمولا در زير خزينه صفحه اي فلزي با فلز هفت جوش به قطر 60 الي 110 سانتي متر حد فاصل آب و آتش قرار مي گرفت . در گذشته از نظر فني نحوه گرما رساني يا تامين حرارت حمامها و...