پاورپوینت بررسی معماری خانه اردکانیان یزد 
 
بخشی از مطلب
عمارت اردکانیان در محله قصابها، خیابان سلمان فارسی، کوچه شاهد باز در شهر یزد قرار گرفته است. این خانه در حدود صد و چهل سال پیش به همت آخوند ملاعلی اردکانی و برادر او ساخته شده است.
خانه اردکانیان علاوه بر دو حیاط اصلی، بخش جداگانه بیرونی، در آن سوی کوچه دارد که در اینجا معرفی نشده است. مجموعه خانه اردکانیان، مانند بسیاری از خانه های شهر، از دو بخش با دو حیاط مجزا تشکیل شده. هر دو حیاط مستطیل شکل و شمالی-جنوبی است. مساحت بخش غربی بیش از دیگری است، ولی فضاهای بخش شرقی مفصل تر و پرتزیین تر می باشد.
عمده فضاهای هر دو حیاط یا هر دو خانه بر روی زمین و در یک طبقه ساخته شده است. سطح فضاهای زیرزمین اندک است و در طبقه دوم نیز، فقط در جبهه جنوبی فضاهایی قرار دارد. در بخش غربی مجموعه، در طبقه دوم، گوشوارهایی در طرفین ایوان قرار دارد. در خانه شرقی، در سمت غربی ایوان، تالار جنوبی نیم طبقه ای واقع است.
جبهه جنوبی حیاط شرقی خانه اردکانیان یزد
هر دو حیاط از سه جانب شمال و غرب و جنوب با فضاهای مختلف محصور شده است و جبهه چهارم (شرق) هر دو، فقط دیوارهایی تراش خورده و قاب بندی شده است. در حیاط شرقی، قابهای مذکور عمیق تر است و به ایوانچه شباهت یافته است. این قابها دیوارها را چون مجموعه ای از عناصر مجوف رو به حیاط جلوه می دهد. تقسیمات این قابها مشابه با نماهای روبه روی آنهاست. در نتیجه، در هر دو حیاط، دو نمای رو به هم متقارن است.
ورودی اصلی خانه در شمال قرار دارد. راهرو ورودی کمی پس از مدخل به دو دالان تقسیم شده است که یکی به حیاط شرقی و دیگری به حیاط غربی راه می برد. دالانها پیچ و تاب بسیار دارد و به همین علت، ورودی خانه صورتی پیچیده یافته است؛ لیکن در آن، اثری از هشتی یا فضای مشابه آن، به منزله عنصر اصلی و هویت بخش ورودی، دیده نمی شود. این صورت احتمال تغییر در طرح اولیه مجموعه ورودی را به ذهن متبادر می کند.
در هر دو بخش خانه، انتظام فضایی جبهه های اطراف حیاطها همچون الگوی متداول دیگر خانه های شهر یزد است. نکته درخور توجه در اینجا انتظام فضایی کاملا قاعده مند جبهه جنوبی خانه بزرگ تر (غربی) است؛ به این ترتیب که ایوان تالار مانند چلیپا شکلی در مرکز قرار گرفته است و دو اتاق در طرفین آن نشسته اند. حیاط از طریق دو راهرو کوتاه در طرفین به ایوان راه می یابد. در جلوی هر یک از اتاقها نیز، ایوانچه ای قرار دارد که در نمای این جبهه، واسطه پیوند هر اتاق با حیاط است. از طرف دیگر، هر اتاق دری به تالار دارد. لذا می توان از تالار نیز وارد اتاقها شد. به این ترتیب، اگرچه ایوان تالار مانند و هر یک از اتاقها مستقلا با حیاط پیوند دارند؛ در میان آنان، پیوندی محکم در امتداد محور شرقی-غربی برقرار است. وجود ایوانچه ها در کنار ایوان تالار مانند میزان فضای مذکور بسیار متخلخل و پرسایه شده و در این میان، ارسی های گوشواره های ایوان تنها سطوح بسته آن است.
نکته مهم در نمای جنوبی این حیاط نسبت دهانه ایوان به ارتفاع آن است. این ایوان از ایوانهای دیگر خانه های یزد کشیده تر و بلندتر است؛ به طوری که اندازه دهانه ایوان به اندازه عرض ایوانچه های طرفین آن بسیار نزدیک شده است. جالب اینکه بنا به خانه اردکانیان معروف است و نسبت هایی مانند نسبتهای ایوان مذکور در نمای خانه های شهر اردکان دیده می شود. به این ترتیب، شاید بتوان نتیجه گرفت که بانی خانه، که احتمالا اردکانی بوده، ساخت آن را به استادی اردکانی سپرده است. وجود بادگیری رفیع بر فراز این جبهه بی شک اثری قوی در نمای آن گذاشته است.
جبهه جنوبی حیاط غربی خانه اردکانیان یزد
سراسر جبهه جنوبی حیاط شرقی نیز به ایوان تالار مانند بزرگی اختصاص یافته است. این فضای نیم باز وسیع را می توان متشکل از دو بخش دانست: بخشی که در جوار حیاط قرار دارد و شکل و شمایل ایوان یافته است؛ بخشی که به طرفین گسترش یافته و به تالار بزرگی می ماند که به سوی حیاط گشوده شده باشد؛ لیکن با دقت بیشتری می توان دید که این دو بخش در واقع فضایی واحد را تشکیل می دهند و ترکیب سقفهای آنها نیز به گونه است که آن دو را به هم پیوند می زند وحاصل آن فضایی است که هم به حیاط نظر می کند و هم از آن مستقل است. این تالار فضایی گوشوار مانند در غرب خود دارد که همچون نیم طبقه ای به آن باز می شود.
در نظری به برش افقی مجموعه، تقارن و نظم و هندسه در اغلب نقاط خانه کاملا مشهود است. در قاعده همه فضاهای اصلی و بزرگ، از اشکال هندسی کامل و منظم استفاده شده است؛ و این قاعده حتی فضاهای کم اهمیت تر، مانند پستوهای اتاقها، را شامل شده است. انبارها و دیگر فضاهای خدماتی نیز از نظم و قاعده بی بهره نیستند.
سطوح داخلی اتاقها و ایوانها و تالارهای اطراف حیاط تراش خورده و پرکار است، در حالی که سطوح داخلی فضاهای دورتر از حیاطها چنین نیست. دیوارها و سقفهای راهرو ورودی خانه در ابتدا ساده اند؛ اما پس از آخرین گردش راهرو رو به حیاط، ناگهان چهره عوض می کنند و آراسته می شوند. از آنجا که اصولا وجود تزیینات در هر فضایی نشان دهنده اهمیت آن است؛ می توان گفت که در این خانه، هر فضایی به میزان پیوند و نزدیکی اش به حیاط، یعنی مهم ترین عرصه، ارج و منزلت می یابد.
طرح حیاطهای هر دو خانه از حوضی کشیده و نهر مانند، منطبق بر محور طولی، و باغچه های دو طرف آن اثر پذیرفته است. اصولا دراین نوع از حیاط سازی، محور طولی اهمیت مضاعف می یابد و جبهه های دو انتهای حوض اصلی ترین جبهه های حیاط می شود. این طرح استخرهای کشیده باغهای سنتی را به خاطر می آورد که درختان آراسته و با نظم و ترتیب در دو سوی آن صف می کشند و محوری را شکل می دهند که دو عمارت ابتدا و انتهای آن را مشخص می کنند.و.....