پاورپوینت بررسی خانه مستوفی الممالک در چهارراه گلوبندك تهران
بخشی از مطلب
خانه مستوفی الممالک مربوط به اواخر دوره قاجار است و در تهران پدر نیمه دوم قرن سیزدهم، ناصرالدین شاه قاجار مهم‌ترین حامی و بانی ساخت بناهای مختلف در تهران بود،این خانه دارای مشخصات خاص بناهای مسکونی دوره قاجار است به طوری‌كه در خلال سلطنت طولانی و نسبتاً آرام او، باروی هشت ضلعی جدیدی با 12 دروازه و یك میدان مركزی با شكوه به نام میدان توپ‌خانه برای شهر گسترش یافته تهران ساخته شد.
یكی از بناهای این دوره (ناصری)، خانه مستوفی‌الممالك، واقع در داخل حصار غربی است كه از جهات مختلف جای تأمل دارد. عمارت مستوفی‌الممالك متعلق به اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود 110 سال پیش، با سبك و سیاق خاص معماری آن دوره، كه ویژگی آن استفاده از عناصر و بن‌مایه‌های اروپایی است، ساخته شده‌است.
این بنا خانه یكی از اصیل ترین رجال دوران قاجار و پهلوی، یعنی میرزا حسن خان مستوفی‌الممالك، فرزند میرزا یوسف‌خان مستوفی‌الممالك، است كه در قسمت‌هایی تحت عناوین شجره‌نامه، زندگی‌نامه و مشاغل و مناصب حكومتی، به آن‌ها اشاره شده‌است.
خانه مستوفی در 1311 ق، یعنی هنگامی كه میرزا حسن خان مستوفی‌الممالك 19 سال بیش‌تر نداشت، ساخته شده است. با توجه به این‌كه محمدتقی‌خان ریاست بنّا خانه و منصب معمار باشی‌گری را در طول مدت سلطنت ناصرالدین شاه عهده‌دار بود تا بر احداث بناهای ساخته شده توسط درباریان نظارت كند، و با توجه به این‌كه ساختن اغلب بناهای درباریان را در محله سنگلج به وی نسبت داده‌اند، به احتمال زیاد، وی را می‌توان معمار یا ناظر ساخت بناهای مستوفی‌الممالك دانست.
این خانه دارای مشخصات خاص بناهای مسكونی دوره قاجار است و ورودی آن در بخش شرقی بنا است كه با چند پله به حیاط متصل می‌شود. دور تا دور بنا را حیاط احاطه كرده است.
این عمارت از جهت این‌كه خانه مسكونی یكی از سران مشروطه و رجال نامی تاریخ معاصر ایران است و با توجهبه این كه نمونه‌ای كم نظیر و كامل از بناهای مسكونی دوره قاجاریه بوده و نیز به جهت موقعیت محلی آن، یعنی واقع شدن در محله سنگلج، از دیدگاه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، هنری، معماری و ... قابل بحث و بررسی است. بنای مستوفی از شمال با كوچه مستوفی، از شرق با كوچه چال حصار و از غرب و جنوب با اماكن مسكونی هم‌جوار است. زمین ملك به طول 57 متر و دو عرض 29 متر و 33 متر است و انتهای كوچه چال حصار قرار گرفته است.
ابعاد بنا نیز در حدود 24/5 در 19/5 متر و ورودی بنا هم در حدود دو متر از سطح كوچه پائین‌تر است.
نمای شرقی دارای دو پنجره بزرگ در طبقه اول، در چوبی دو لنگه (ورودی اصلی بنا) و سه پنجره مربع شكل كوچك جهت نورگیر زیرزمین است.
نمای شمالی دارای چهار ستون مدوّر در طبقه اول، شش پنجره بزرگ و دری در قسمت وسط و چهار پنجره كوچك مربع شكل جهت نورگیر و زیرزمین و یك در فلزی در وسط، برای ورود به زیرزمین و حوض خانه آن است.
نمای جنوبی حدود یك متر پایین‌تر از سطح نمای شرقی، یعنی در حدود سه متر پایین‌تر از سطح كوچه است. در قسمت بالا یا طبقه اول، نما دارای ده ستون كامل مدور و دو نیم ستون چسبیده به بدنه بنا در دو گوشه و در قسمت پایین یا نمای زیر زمین 12 ستون سنگی است كه هشت تای آن به صورت جفت‌جفت (چهار جفت) است. هفت پنجره بزرگ در بالا و هفت پنجره مربع شكل كوچك جهت نورگیر زیرزمین در پایین نما قرار گرفته است. سقف بنا شیروانی و دارای یك خر پشته و دودكش آجری است.
قسمت‌های مختلف بنا شامل در ورودی چوبی دولنگه، آستانه كتیبه‌دار با هفت پله مرمرین و دو ستون در بالای آن است كه به سالن مركزی مرتبط می‌شود و در سمت چپ و راست آستانه ورودی دو اتاق و در دو طرف سالن مركزی دو اتاق دیگر و بالای هر دوی آن‌ها دو اتاق دیگر قرار گرفته است. در واقع سالن مركزی شش اتاق در اطراف دارد.
تزیینات بنا بیش‌تر به صورت گچ‌بری و دارای نقوش حیوانات افسانه‌ای با سر انسان و بدن شیر، انسان بال‌دار یا فرشته، گل و گیاه به شكل پیچك یا طرح اسلیمی دسته گل، گل و گلدان، سبد پر میوه، پرندگان شكار شده و آویخته مثل قرقاول و اردك و ... است.
میرزا حسن خان مستوفی الممالك، فرزند میرزا یوسف مستوفی‌الممالك و شكر خانم، دختر رئیس یكی از قبایل كرد، یكی از اصیل‌ترین شخصیت‌های تاریخ سیاسی معاصر ایران است و مقام و لقب مستوفی الممالك بیش از یك قرن در خاندان او بوده است.
مستوفی در لغت به معنای حساب‌دار و دفتردار خزانه و در عرف حكومتی وزیر دارایی است. او در پنجم رمضان 1291 ق، در تهران متولد شد. از پنج سالگی زیرنظر معلم سرخانه و زیرنظر محمودخان ملك‌الشعرا تحصیل كرد. مستوفی در سن 60 سالگی درگذشت و جنازه وی در آرامگاه پدرش، خانقاه قلندرشاه، در ونك به خاك سپرده شد.یکی از بناهای این دوره (ناصری)، خانه مستوفی‌الممالک، واقع در داخل حصار غربی است که از جهات مختلف جای تأمل دارد. عمارت مستوفی‌الممالک متعلق به اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود 110 سال پیش، با سبک و سیاق خاص معماری آن دوره، که ویژگی آن استفاده از عناصر و بن‌مایه‌های اروپایی است، ساخته شده‌است.
این بنا خانه یکی از اصیل ترین رجال دوران قاجار و پهلوی، یعنی میرزا حسن خان مستوفی‌الممالک، فرزند میرزا یوسف‌خان مستوفی‌الممالک، است که در قسمت‌هایی تحت عناوین شجره‌نامه، زندگی‌نامه و مشاغل و مناصب حکومتی، به آن‌ها اشاره شده‌است.
خانه مستوفی در 1311 ق، یعنی هنگامی که میرزا حسن خان مستوفی‌الممالک 19 سال بیش‌تر نداشت، ساخته شده است. با توجه به اینکه محمدتقی‌خان ریاست بنّا خانه و منصب معمار باشی‌گری را در طول مدت سلطنت ناصرالدین شاه عهده‌دار بود تا بر احداث بناهای ساخته شده توسط درباریان نظارت کند، و با توجه به اینکه ساختن اغلب بناهای درباریان را در محله سنگلج به وی نسبت داده‌اند، به احتمال زیاد، وی را می‌توان معمار یا ناظر ساخت بناهای مستوفی‌الممالک دانست.
این خانه دارای مشخصات خاص بناهای مسکونی دوره قاجار است و ورودی آن در بخش شرقی بنا است که با چند پله به حیاط متصل می‌شود. دور تا دور بنا را حیاط احاطه کرده است.
و.....