مقدمه:             
 
      
 
       بازار ایران با ویژگیهای خود همیشه زبانزد جهانیان بوده و نام آن به همه زبانهای جهان در آمده و چنان مشهور شده است که صحنه های بزرگ و چشمگیری در افسانه ها و داستانها به خود اختصاص داده است. تا جایی که اگر مصنفی می خواسته است ایران و ایرانی را در اثر خود توصیف کند نام بازار ایران بر آن می نهاده است. صداقت و درستکاری و وجدان حرفه ای ، پیشه وران ایرانی را وا می داشت که در یک رسته نزدیک به هم دکان بگیرند و هر صنف و دسته ای ، رسته و بازاری خاص را برای عرضه کالاهای مشابه خود برگزینند. زیرا:
 
 1-اعضا اصناف یک حرفه از قیمتها ، نوع جنس و کیفیت آن به راحتی و با سرعت با خبر می شدند.
 
 2- خریداران کالا نیز می توانستند با مراجعه به یک قسمت بازار ، امکان تهیه نیازمندیهای خود ، مطابق با سلیقه و با قیمت مناسب با بودجه خود خریداری کنند.
 
 3- هر صنفی فضای جنبی و احتیاجات خاص خود را نیاز دارد که در مجاور مغازه های آن صنف باشد.
 
       بازار ایران به این ترتیب و با این نظام پای گرفت و مسیر آن معمولاً از دروازه اصلی شهر شروع و به مرکز شهر ختم می شد و گاهی هم ادامه بازار به دروازه دیگر شهر می رسید.
 
 
     تعریف واژه بازار:
 
 
        بازار به معنی محل خرید و فروش و عرضه کالاست. واژه بازار بسیار کهن است و در برخی از زبانهای کهن ایرانی وجود داشته است. بازار در فارسی میانه به صورت «وازار» و با ترکیب هایی مانند: «وازارگ» (بازاری) و «وازارگان» (بازرگان) به کار می رفته و در پارتی به صورت «واژار» مورد استفاده قرار می گرفته است.
 
 
      بازار ایرانی:
 
 
        بازارها اکثراً در مجاور ارگ حکومتی ، مسجد جامع و میدان اصلی شهر قرار دارند.
 
       در شهرهایی که اماکن مذهبی ، بقاع متبرکه و مقبره ائمه وجود دارد ، بازارها معمولاً در اطراف و مقابل در ورودی آنها ساخته می شد. نمونه آن در ایران در شهرهای ری ، مشهد و قم دیده می شود.
 
        لذا محوطه بازار در موقعیت بسیار مهم و ممتازی قرار گرفته است و نبض اقتصادی شهر را در اختیار دارد و همچنین در ارتباط تنگاتنگ با امور سیاسی و فرهنگی و اجتماعی شهر بود. این مطلب کماکان تا اوایل سده اخیر صادق بوده است.
 
       گاهی دارالحکومه در خود بازار بوده مانند: سرای گنجعلی خان کرمان.
 
        در بعضی موارد ادارات و تاسیسات دیوانی نیز  در بازار یا در نزدیکی آن قرار داشته است. مانند: بازار تهران- بازار اصفهان و بازار شیراز و همچنین ساختمانهای دولتی و آموزشی مانند: ضرابخانه- غورخانه و حتی کتابخانه و موزه نیز در مجموعه بازار و یا در مجاور آن واقع بوده است. مانند: بازار تهران.
 
 
عناصر و فضاهای بازار:
 
 
شامل سه بخش می شود:
 
1- عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی
 
2- عناصر و فضاهای معماری
 
3- فضاهای خدماتی و عمومی