پاورپوینت بررسی معماری آرامگاه و مقبره حیقوق نبی در تویسرکان همدان
بخشی از مطلب
حیقوق نبی (ع) از پیامبران صاحب کتاب بنیاسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع) بوده است. تویسرکان یکی از شهرهای استان همدان می باشد. نام پدرشان یشوعالیت و نام مادرشان شونامیت بوده است. ایشان بعد از شعیای نبی (ع) مبعوث گردیده و با دانیال نبی (ع) و الیاس نبی (ع) معاصر بوده است.شهری با آب و هوای معتدل کوهستانی که بر روی ویرانه های شهر قدیمی رود آور كه بر اثر حمله مغول ویران گشت، ساخته شده. این شهر در جنوب کوه الوند و شهر همدان واقع شده و به خاطر تعدد و بزرگی درخت های گردویش بسیار معروف است.
تویسرکان (Tuyserkan) در گذشته و براساس قانون تقسیمات کشوری مصوب 1316 ه.ش یکی از بخشهای تابعه شهرستان ملایر در استان همدان محسوب می شد که در سال 1328 ه.ش از ملایر منفک و به شهرستان ارتقاء یافت. نام این شهر پس از ویرانی رود آور، از ادغام دو روستای توی و سركان به وجود آمده است. این شهرستان به دلیل مرتفع بودن، دارای آب و هوای معتدل كوهستانی است و رودخانه های مهم آن قلقل رود، كرزان رود، سركان رود و سرابی هستند كه مازاد آب آن ها پس از آبیاری زمین های كشاورزی به رودخانه گاماسیاب می ریزد. دین و مذهب اکثر مردم این شهر، اسلام و شیعه جعفری است و زبان اکثر آنان لری ثلاثی می باشد و در بعضی روستاها آمیزه ای از لکی، کردی و فارسی است.
در خصوص مفهوم تویسرکان در ادب فارسی آمده است که: توی بر وزن موی از شهر های باستانی ایران و در دامنه جنوبی کوه الوند بوده است و چون در سایر نقاط ایران محلهایی به نام توی وجود دارد برای این که اشتباهی رخ ندهد، در هر کجا چنین محلی باشد به نام نزدیکترین نقطه آنجا خوانده می شده است. مانند "توی دروار" در دامغان که نزدیک به قریه دربار است و یا "توی کازرون" و یا این توی که چون در یک فرسنگی سرکان بوده به تویسرکان مشهور گشته است. جغرافی نویسان قرن سوم و چهارم هجری غالباً تویسرکان را توی همدان یا توی رودآور نوشته اند و این توی احتمالا با زبان قومی که پیش از مادها در این سرزمین می زیسته اند، مرتبط است. و سرگان که از دو کلمه ی سر و گان تشکیل شده است. در بسیاری از زبانهای ایرانی کلمه "سر" به معنی بزرگ و مهتر است و "گان" در زبان پهلوی به معنی جا و مکان آباد است. احتمالاً بعد از جنگ اعراب گان به کان تغییر کرده است و نام صحیح این شهر تویسرگان بوده. به این ترتیب سرگان ممکن است به معنای محلی باشد که بزرگان و خوانین در آن سکونت داشته اند و در واقع تویسرگان محل سکونت ییلاقی بزرگان شهر رودآور بوده است.
از جمله بناهای دیدنی این شهرستان می توان به مقبره حیقوق نبی، از انبیا بنی اسرائیل اشاره نمود. حیقوق از پیامبران بنی اسرائیل است که حدود 700 سال قبل از میلاد زندگی می کرده و نگهبان معبد بزرگ یهودیان در اورشلیم بوده. وی از پیامبران معاصر با دانیال نبی و از جمله یهودیانی بوده كه در اسارت كلدانیان به این شهر تبعید شده است. حیقوق نبی از انبیاء دوازده گانه بنی اسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع) است. نام وی در کتاب تورات عهد عتیق ذکر شده است. ایشان دارای مقام مذهبی خاصی نزد پیروان دین یهود می باشند و برای مسلمانان نیز بسیار قابل احترام هستند. حضرت حیقوق (ع) را حبقوق هم می نامند و در عبری با نام Habakkuk (حبکوک) نیز شناخته می شود.
پیرامون آرامگاه وی روایت های مختلفی وجود دارد. طبق یکی از این روایت، در حدود سال 590 قبل از میلاد، بخت النصر پادشاه کلده به اورشلیم حمله کرد و گروهی از یهودیان را به قتل رساند و نزدیک به بیست هزار نفر از آنان را اسیر و به شهر بابل پایتخت کلده که نزدیک بغداد فعلی قرار داشت انتقال داد. حیقوق نبی در بین این زندانیان بود و مدت طولانی در زندان به سر برد. در سال 548 قبل از میلاد، کورش هخامنشی، بزرگ پادشاه ایران به کلده حمله کرد و در جنگی لشکریان کلده را شکست داد و بابل را تصرف کرد و طی فرمانی دستور آزادی کلیه اسرا و زندانیان یهود را صادر نمود. پس از آزادی از بند اسارت بابلیان، حبقوق پیامبر به ایران مهاجرت کرد و در شهر تویسرکان یا رودآور ساکن شد و پس از رحلت نیز در همین مکان مدفون گردید. آرامگاه حیقوق نبی یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی ایران محسوب می شود.
آرامگاه حیقوق نبی(ع) مربوط به دوره ی سلجوقیان است این بنا از فاصله دور مانند یک برج مدور با سقفی مخروطی شکل به نظر می رسد و دارای بدنه هشت سطحی است. اساس بنا بدین شکل است که 8 ترکه آجری در آن ساخته شده که ستون های اصلی بنا را تشکیل می دهد و در نتیجه بنا به صورت سطوح 8 گانه به نظر می رسد.
روی دیوارهای خارجی با طاق نماها و کاشیکاری های متعدد مزین شده که در عین سادگی و زیبایی، دارای برخی خطوط و نقوش جالب و ستاره های شش ضلعی است که به ستاره داود، سنبل دین یهود معروف می باشد. تزئینات آجری این بنا از فاصله نه چندان دور مانند لیوان پایه دار جلب توجه می کنند که به فواصل یکسان در گرداگرد بنا نقش بسته است. در قسمت انتهایی پیشانی بنا چندین کنگره آجری برجسته مثلث شکل جلب توجه می کند. ارتفاع این بنا از سطح زمین 12 متر می باشد. نمای بیرونی آرامگاه از 16 ترکه ستون مانند تشکیل شده که با سطح قوسی و نیم دایره به طرز جالبی متصل به هم ساخته شده اند. این ابنیه در مقابل عوامل نامساعد طبیعی بیش از 900 سال مقاومت کرده و همچنان سالم و پا بر جا مانده است. سقف مقبره از داخل در ارتفاع 7 متری به شکل سقف گنبدی و با انحنا و تحدب کم ساخته شده است.
این بنای تاریخی در فهرست آثار ملی کشور در تاریخ 1353/2/8 و با شماره 969 به ثبت رسیده است. خالی از لطف نیست بدانیم در کاوشی که توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی استان در مورخ 1369 به سر پرستی رئیس هیئت باستان شناسی وقت، به عمل آمده، با بخشهایی از حصار یک قلعه وسیع برخورد شد که این حصار به صورت مستقل بوده و دارای چهار برج مدور در چهار گوشه خود می باشد. دروازه بنا در وسط ضلع شمال غربی واقع است و بر خلاف برجها و دیوار ها که کلاً از سنگ و چینه و خشت درست شده اند، از آجر های سفالی مربع شکل با اضلاع 2 و ضخامت 5 سانتیمتر ساخته شده است. پله های درون برجها به صورت حلزونی تا انتهای برج امتداد دارد. در بخش داخلی ضلع ورودی حصار، آثار و بقایای چند اتاقک به چشم می خورد و از درون اتاقک ها تعدادی اشیاء نقشدار و ساده به دست آمده است. هیئت باستان شناسی در جریان این کاوشها به تعدادی از قبور برخورد کرد که مردگان در آنها به صورت طاق باز و شرقی-غربی دفن شده اند.