دانلود پاورپوینت  تخت سليمان
 
بخشی از مطلب
 
 
یکی از باشکوه ترین و پرجاذبه ترین آثار باستانی ایران که در شمال غربی کشور و در 42 کیلومتری شمال شرقی شهرستان تکاب نزدیک روستای نصرت آباد در استان آذربایجان غربی قرار دارد، مجموعه باستانی تخت سلیمان یا آتشکده آذرگشسب است که همراه با چند اثر باستانی دیگر همچون زندان سلیمان، معبد آناهیتا، موزه هدایا، دژ بلقیس، آبگرم ها، قبور کهنسال، برج ها و دروازه های آن و همچنین دریاچه شگفت انگیزش چون نگینی بر صفحه تاریخ ایران می درخشد.
 
یونسکو تاکنون 830 اثر فرهنگی و طبیعی را در سرتاسر دنیا به عنوان میراث جهانی به ثبت رسانده که سهم ایران در این میان تنها هشت اثر است و مجموعه تاریخی تخت سلیمان یکی از این هشت اثر به شمار می رود که در سال 2003 میلادی از سوی یونسکو به عنوان میراث جهانی شناخته شد. تخت سلیمان از وسیع ترین مجموعه بناهای ساسانی و تنها اثر باقیمانده از سه آتشکده بزرگ ایران در زمان ساسانیان می باشد که پادشاهان ساسانی ارزش و احترام زیادی برای آنها قائل بودند. سه آتشکده بزرگ ایرانیان باستان عبارتند هستند از: 1- آتشکده برزین مهر (آذر مهر برزین): که ویژه برزگران و کشاورزان بوده و در نزدیکی نیشابور قرار داشته است. 2- آتشکده فربغ (آذر فربغ): که ویژه موبدان و بلندپایگان بوده و در کاریان فارس قرار داشته است. 3- آتشکده آذرگشسبپ: که ویژه پادشاهان و ارتشیان بوده و در شیز (تخت سلیمان کنونی) قرار داشته و برجسته ترین و مهم ترین آشکده ایران باستان محسوب می شده است.
 
به طور کلی آتشکده از نظر باورهای دینی و نقشی که در حیات سیاسی و اجتماعی دوران ساسانیان داشت، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بود و نماد اقتدار حکومت ساسانیان محسوب می شد. آتشکده آذرگشنسب تاریخ پرفراز و نشیبی را تجربه کرده است و در طول قرون و اعصار مختلف مورد حمله اقوام مختلف از جمله رومیان، اعراب و مغولان واقع شده است. البته تخت سلیمان از دوره ماد یک منطقه مسکونی بوده و در زبان پهلوی "گنزک یا گنجه"، در زبان عربی "شیز"،  به مغولی "ستوریق" و در زبان رومی "نرکا" خوانده می شده است. همچنین اشکانیان آن را "فرا آسیا" می نامیدند، ولی نام اصلی این بنا همان آتشکده آذرگشسب است که در کتب تاریخی، متون اوستایی، نوشته های مورخان یونانی، ارمنی و رومی و همچنین حدود 70 بار در شاهنامه فردوسی ذکر شده است. تغییر نام آتشکده به احتمال زیاد در زمان حمله اعراب رخ داده و مردم منطقه به خاطر در  امان ماندن معابد، آتشکده ها و ابنیه تاریخی خود از حمله اعراب، نام آتشکده آذرگشسب را به تخت سلیمان و نام قلعه نظامی مستحکم و قله بلند میان محال "انگوران" و "بخش افشار" را به بلقیس (ملکه سبا) تغییر داده اند، زیرا تصور می کردند که اعراب برای حضرت سلیمان احترام بسیاری قائلند و در صورتی که این مکان را منسوب به او ببینند، از حمله و ویران کردن آن خودداری خواهند کرد. آخرین بار این آتشکده در سال 624 میلادی توسط هراکلیوس مورد حمله قرار گرفته و بعد از آن به طور کامل متروک و بدون هیچ کاربردی رها شده است.
 
در مجموع آتشكده های ساسانی شكل شرعی معابد، مثل معابد یونانی یا روم باستان را ندارند. آنها در مفهوم ایران باستان "آیدنه" یعنی پرستشگاه هستند و می توانند به شكلهای كاملاً متفاوت از چهار طاقی های ساده تا آتشكده هایی با فضاهای زیاد بنا شده باشند.
 
آتش جاویدان این نیایشگاه به مدت 7 قرن به عنوان نماد اقتدار آئین زرتشت و عامل وحدت سیاسی و اجتماعی حکومت ساسانی نقش به سزا داشته است و از آن به عنوان ثروتمندترین نیایشگاه زمان خود یاد شده است. در کتاب هفتم دینکرد در بند 39 سازنده آن، کیخسرو پسر سیاوخش شناخته شده است که فر ایزدی به او رسیده بود. واژه آذرگشنسب، به معنای آتش اسب نر است. در افسانه ها آمده که کیخسرو بهنگام گشودن بهمن دژ در نیمروز، با تیرگی شبانه که دیوان با جادوی خود پدید آورده بودند رو برو شد. آنگاه آتشی بر یال اسب وی فرود آمد و جهان را دیگر باره روشن کرد و کیخسرو پس از پیروزی و گشودن بهمن دژ، به پاس این یاوری اهورایی، آتش فرود آمده را آنجا بنشاند و آن آتش و جایگاه به نام آتش "اسب نر" (گشسب یا گشنسب) نامیده شد. بیشتر پادشاهان ایران پس از نشستن بر اریکه شاهنشاهی با پای پیاده به نیایشگاه آذرگشنسب آذربایجان غربی می رفتند و به درگاه خداوند نیایش و سپاس و درود می فرستاده اند و سپس هدایایی تقدیم می کردند.
 
تخت سلیمان "شهر- قلعه" تاریخی بزرگی است که بر صفحه ای به مساحت 124 هزار متر مربع قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد 2450 متر است. ساخت این مجموعه به شکل بیضی طوری صورت گرفته که کانون دو عنصر حیاتی آب و آتش (مرکز دریاچه و محل قرار گرفتن آتش مقدس در آتشکده) در دو محور بیضی قرار گرفته اند که این موضوع از نظر شهرسازی و هندسی اهمیت فوق العاده ای دارد. از نظر طبیعی این منطقه آب و هوایی سرد و معتدل دارد و به روایتی "کانال اکسیژن خاورمیانه" محسوب می شود و دارای چشمه های آب گرم و معمولی و گونه های گیاهی و جانوری نادری است.
 
دریاچه شگفت انگیز این مجموعه در جنوب آتشکده قرار گرفته، چشمه مخروطی شکل همیشه جوشانی به شکل یک بیضی نامنظم است که طول آن 120 متر و عرض آن 80  متر است. عمق آن را تا حدود 65 متر تخمین می زنند ولی سرچشمه های آن در عمق 116 متری قرار دارد. آب این دریاچه دارای املاح زیادی است که آن را برای آشامیدن و کشاورزی نامناسب کرده است و رسوب های حاصل از آن در طول سال های متمادی لبه دریاچه را شکل داده و متغیر ساخته است. این دریاچه ظاهراً به سفره های زیرزمینی متصل بوده و با وجود اینکه در هر ثانیه 80 لیتر آب از دو نهر آن خارج می شود، به هیچ عنوان آب آن کم یا زیاد نمی شود. (راهنماهای محلی در گفته های خود اشاره کرده اند که حتی با تخلیه چهار روزه آب دریاچه به وسیله پمپ های قوی و حتی مسدود کردن چهار خروجی آب دریاچه هم تغییری در سطح آب آن پدید نیامد. همچنین آنها به یکی از باورهای مردم منطقه در مورد دریاچه اشاره کردند که مردم اعصار مختلف، به حاجت روا شدن در صورت پرتاب سکه در دریاچه باور داشته اند، بنابراین هم اکنون این دریاچه، گنجینه ای ارزشمند از سکه های دوره های گوناگون را در دل خود پنهان کرده است.) با همه اینها راز این دریاچه تاکنون سر به مهر مانده و چند تن از غواصانی را که برای پی بردن به این راز به درون دریاچه رفته اند، به کام مرگ فرستاده.
 
در 3 کیلومتری غرب تخت سلیمان، کوه مخروطی میان تهی وجود دارد که هزاران سال پیش، بر اثر وقوع آتش فشان به وجود آمده است. اهالی محل این کوه زیبا را زندان سلیمان یا زندان دیو می شناسند و معتقدند که حضرت سلیمان دیوهایی را که از فرمانش سرپیچی می کردند در این کوه زندانی می کرده است.
 
ارتفاع این کوه از زمین مجاور خود 97 تا 107 متر می باشد و بر فراز آن گودی عمیقی در حدو 80 متر دیده می شود که قطر دهانه آن به طور تقریب 65 متر است. شایان ذکر است که این کوه نیز در زمان مانایی ها (830 تا 660 قبل از میلاد) به عنوان نیایشگاه مورد استفاده بوده است. در اطراف کوه زندان دیو، چشمه های آب گرم گوگردی متعددی دیده می شود که دارای خاصیت درمانی متعددی می باشد.
 
علی محمدی در کتاب "تکاب افشار" می نویسد: "من معتقدم این کوه در هزاران سال پیش آتش فشان بوده که بعد ها در اثر تحولات زمین گودی آن تشکیل دریاچه ای را داده شبیه دریاچه تخت سلیمان و باز به همین ترتیب پس از گذشت زمان متمادی آب آن خشک شده و به صورت فعلی در آمده است. چون سنگ هایی که بدنه کوه و زمین اطراف را تا مسافتی پوشانیده، همگی دارای خلل و فرج هستند و جزء مواد خروجی از دهانه کوه آتش فشان محسوب می گردد. به علاوه در اطراف همین کوه چشمه های متعددی از آب گرم دیده می شود، که دارای املاح معدنی فراوانی است. به طوریکه سطح زمین اطراف خود را تغییر رنگ و تغییر شکل داده، و بعضی از این چشمه ها مقدار آبش ثابت است و فقط فشار گاز موجب جوشش آن می شود، به نحوی که انسان در ابتدای رؤیت، تصور می کند که مرتب از این چشمه، آب خارج می گردد. در حالی که اینطور نیست. نظریه کلی پروفسور فوند راستن و پروفسور نئومن درباره کیفیت این کوه چنین است که ابدا سابقه آتش فشانی ندارد؛ بلکه در ابتدا دریاچه ای شبیه دریاچه تخت سلیمان بوده که بعدها آب آن خشک شده، و به این صورت در آمده است. در ارتفاع 65 متری این کوه دیواری مانند کمربند پس از حفاری مشاهده شده که طول این دیوار در حدود 800 متر است. در همین ارتفاع آثار و بقایای ساختمانی زیادی که همگی از سنگ ساخته شده و به انضمام دروازه ورودی که در سمت جنوب کوه مشرف بر جاده با پله های عریض سنگی واقع شده که بسیار جالب توجه می باشد. ارتفاع هر یک از پله های فوق به طور متوسط 40 سانتیمتر است. هنگام خاکبرداری از قسمت شرقی این کوه تعداد 3 تمبوشه ی سفالی و نسبتا طویل به دست آمد که آب را به زمین های اطراف هدایت می کرده، و این خود دلیل بر آن است که در این محل دریاچه ای بوده است شبیبه دریاچه تخت سلیمان که به مرور ایام خشک گردیده. طول هر یک از آن تمبوشه های مزبور به 35 تا 40 سانتیمتر می رسد. ضمنا چندی پیش در اثر خاکبرداری از دامنه شرقی همین کوه خمره نیمه شکسته ای مشاهده شد، که داخل آن جسد جمع شده کودکی را نشان می داد، و این خود تا اندازه ای سابقه ی چند هزار ساله این محل، و قومی را که در این محل اسکان داشته اند را برای ما روشن می کند. در دوران ماقبل تاریخ زیاد مرسوم بوده که کودکان خود را پس از مرگ در خمره گذاشته و سپس دفن کنند. البته نظیر این عمل بر حسب اتفاق بسیار نادر و در زمان هخامنشیان هم اجرا می شده، ولی نمی توان جسد فوق را به آن ها نسبت داد. زیرا آثار دیگری که نسبت این جسد را به هخامنشیان بدهد، تا کنون به دست نیامده است. در بدنه این کوه نیز هنگام حفاری مقدار زیادی خمره های شکسته بویژه تکه سفال های بدون لعاب دیده شد که همگی جمع آوری گردید."
 
اما نخستین صحنه ای که در رو به رو شدن با این محوطه نظر انسان را به خود جلب می کند، حصار عظیم دوره ساسانی است که به طول 120/1 کیلومتر به دور محوطه کشیده شده است و ارتفاع آن در برخی نقاط تا 13 متر هم می رسد. 38 برج نیم دایره در این حصار وجود دارد و این مجموعه دارای دو دروازه است که یکی در جنوب شرقی و دیگری در شمال آن قرار دارد و هر دو متعلق به دوران ساسانی است.
 
آتشکده آذرگشسب مجموعه ای است مشتمل بر:
1- یک نمای چهار طاقی مربع شکل که یک گنبد آجری آن را پوشانده است و در ضلع شمالی دریاچه قرار گرفته است که جایگاه آتش مقدس در این مکان قرار داشته است.
2- در سمت راست این چهار طاقی، اتاق مهم دیگری به نام "یزشن گاه" قرار گرفته است.
3- در ضلع شمال غربی، ایوان بلند و شکوهمند ساسانی معروف به ایوان خسرو قرار دارد. این ایوان شبیه به ایوان مدائن ولی با اندکی اختلاف و کوچکتر از آن ساخته شده بود.
4- در ضلع شرقی آتشکده تالاری قرار دارد که احتمالاً مکانی برای ستایش الهه آب (آناهیتا) بوده است و معبد آناهیتا نام دارد! تالار ستون داری با تعدادی اتاق و فضاهای جانبی نیز در این مجموعه یافت شده که کاربری آن هنوز مشخص نشده است.
 
در زمان مغولان، به دستور اباقاآن -ایلخان مغول- ساخت بنای کاخ شکار در کنار ویرانه های معبد قدیمی و روی ایوان خسرو و بنای مسجدی در کنار آن آغاز می شود و نام آن به ستوریق تغییر می کند. در طی این سال ها این "شهر- معبد" اهمیت خود را به تدریج از دست می دهد و در قرن سیزدهم میلادی (هفتم هجری)، تبدیل به یک اقامتگاه تفریحی و تابستانی برای اباقاآن می شود. ایلخانان بناهای خود مانند کارگاه های کوزه گری و کاشی سازی را در اطراف دریاچه و در ارتباط با بناهای موجود آتشکده قدیمی بنا کردند و با ساختن مسجد، عنصر مذهبی خود را وارد این شهر کردند.
 
مجموعه تخت سلیمان با مناظر و مواهب طبیعی خود و اطراف آن، همچون تابلوی کم نظیری است که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند. آبهای معدنی و نقاط دیدنی و کوهستان های سبز و خرم اطراف این مجموعه، از عوامل بسیار مهم جذب توریست به این منطقه به شمار می رود. امیدواریم شما هم فرصت بازدید از این منطقه تاریخی را پیدا کرده و از زیبایی های نهفته در آن لذت ببرید.