آب و آبانبار در كاشان:
مقدمه: 1
آب و آبانبار در كاشان: 3
آبانبار: 3
آب انبار حاج حسين صباغ در بازار كاشان
اجزاي ساختمان آبانبار: 8
الف- سردر ورودي: 8
دسته اول: آبانبارهاي دوره صفويه: 9
دسته دوم: آبانبارهاي دوره قاجاريه 10
ب- جلوخان ورودي: 10
نقشه آب انبار گذرنو 11
آب انبار گذر شيخ واقع در بازارچه گذر شيخ
ج- پلكان ورودي: 12
آب انبار حاج محمد واقع در فين بزرگ
د0 محوطه پاشير: 14
سقف و بدنه هاي پلكان ورودي آب انبار حاج حسين صباغ
نقشه آب انبار حاج باقر 16
گنبد و بادگيرهاي آب انبار خان
ه- مخزن آب انبار: 16
نقشه آب انبار درويش
داخل مخزن آبانبار داركوب
و- بادگير: 19
آب انبار حكيم هارون
ز- هواكش آب انبار: 20
نقشه آب انبار درب زنجير 21
محوطه تخريب شده پاشير آب انبار ميدان ولي سلطان
محوطه هاي جانبي آب انبار پاپك
پشت بام و محوطه هاي جانبي: 22
منابع آبي آب انبارهاي كاشان 24
الف- قنوات: 24
نماي عمومي سيپك گذر دروازه اصفهان 27
1- قنات ميرباقر: 27
ورودي به سيپك گذر دروازه اصفهان
2- قنات خان: 29
4- قنات معظمآباد: 30
5- قنات محمودآباد: 30
6- قنات صاحبي: 30
7- قنات نصرآباد: 31
ب- آب چشمه سليمانيه فين عليا: 31
چشمه سليمانيه فين
ج- آب سد قهرود: 33
ديوار يا تاج سد قهرود با پله هاي حلزوني روي آن
نحوة آبگيري مخازن آبانبارها در گذشته و حال 33
نحوة آبگيري مخازن آبانبارها در حال 34
نحوه برداشت آب از آبانبارها در گذشته و حال 36
برداشت آب در گذشته: 36
آب انبار حاجي باقر
آب انبار سي قند
يخچال خشتي قديمي و تاريخي جنب قلعه جلالي كاشان
پوشش سقف يخچال مذكور
نحوه برداشت آب از آبانبارها در حال حاضر: 39
آب انبار ميان درب هو
نحوه ذخيرهسازي آب آبانبار در خانه هاي قديمي: 40
سنگاب سفالي
حوض چاهخانه خانه تاريخي عباسيان
خانه تاريخي شريفيان
سقّا كيست: 44
سقاها هنگام آب دادن در ايام محرم
سُكّه
فهرست آبانبارهاي كاشان 47
موقعيت 47
مقدمه:
آبانبارها از عناصر تشكيلدهنده بافتهاي تاريخي هستند. بافت از نظر لغوي به معناي بافتن و درهم تنيده شدن و بهم پيوستن است. بافت تاريخي مجموعهاي از فضاها و ساختمانهاي مختلف شهري و روستائي ميباشد كه در تقسيمات اجتماعي محلي، از محله هاي مختلف تشكيل شده است.
هر محله از يك مركز محله شكل گرفته و اغلب بصورت گذر است.(گذرها معابر سرپوشيدهاي هستند كه در دو طرف آن يكسري مغازه و ... ساخته شده و اصولاً ساختمان آن مانند بازارچه ميباشد.) در جوانب گذرها بناهاي عمومي مانند مسجد- حسينيه- آبانبار- حمام- كاروانسرا احتمالاً زورخانه و خانههاي بزرگ و كوچك مربوط به اهالي محل شكل گرفته و ممكن است در گوشه و كنار محله، بقاع مشاهير و يا امامزادهاي نيز جاي گرفته باشدو هريك از بناهاي فوق الذكر ويژگيهاي مخصوص به خود دارند.
معماري و شهرسازي گذشته ما، در ارتباط با يكديگر و در خدمت مردم و براي برطرف نمودن نيازهاي اساسي جامعه شكل گرفته است. نظر به اينكه معماري سنتي ايران تكامل يافته دوره قبل خود ميباشد نتيجتاً پيوستگي معماري است كه آن را اين چنين موفق نموده و از اينرو با گذشت قرون متمادي بافتهاي شهري هنوز قابل حفظ و احيا هستند و ميتوان به تكتك بناها كاربري مناسب و زندگي جديد بخشيد. مشروط بر آنكه خدشهاي به هئيت اصلي آنها وارد نگردد.
بطور كلي هريك از بناهاي قديمي و تاريخي اعم از تك بنا و يا مجموعههاي شهري از نظر طراحي و يا كاربري و همچنين استقرار مكاني و ارتباط آنها با يكديگر بخودي خود شكل نگرفته و ساخته نشدهاند بلكه هريك براساس طرح و ايدهاي مناسب با زندگي مردم استمراراً بوجود آمده است و لذا انديشمندان گذشته هرچه كه موردنياز مردم بوده متفكرانه اقدام به ايجاد آن نمودهاند.
آبانبار يكي از بناهايي است كه به منظور تأمين آب آشاميدني گوارا در بافت تاريخي كاشان احداث گرديده و بسياري از آنها بصورت بناي چندمنظوره است. ضمن ذخيرهسازي آب و جبران كاستي آن و تأمين آب آشاميدني، اهالي محل و افراد خير و نيكوكاران در پشت بامهاي آبانبارها اقدام به ايجاد ساختمان مساجد- حسينيهها- كارگاههاي نساجي(شعربافي)- خانهها و ... نمودهاند.
آبانبار بصورت تكبنا و يا به صورت مجموعه بخشي از مركز محله بافت را بوجود آورده و در ارتباط با تأمين آب آشاميدني مردم(بويژه آب خنك در تابستانهاي سوزان) جايگاه خاص و ارزندهاي را دارا ميباشد، با اينكه آب انبارها جزو بناهاي خدماتي شهري بشمار ميروند ولي به نحوي مي توان آنها را جزو ابنيه مذهبي برشمرد.
بانيان خير و نيكوكاران، آبانبارها را به ياد واقعه دشت كربلا و خاطره شهادت سقاي خيام و علمدار حضرت سيدالشهداء(ع) حضرت ابوالفضل العباس(ع) ساختهاند و آنها نيز جزو موقوفات عام ميباشد و قداست ويژهاي دارند.
در مورد قداست آبانبارها همين مقدار بس كه هيچ ساختماني نبايد به ساختمان مسجد چسبيده باشد بجز آبانبار و حمام كه در ارتباط با بهداشت و احتياجات روزمره مردم است.
ساختمان آبانبار به لحاظ وجود عواملي چند با ساختمان مسجد و حسينيه درهم شده و نمونههاي متعددي احداث گرديده مانند آبانبار درب اصفهان كه بصورت مجموعهاي متشكل از گذر- مسجد- حسينيه و ... است. در اين مجموعه، صحن مسجد در پشت بام مخزن آب انبار بنا گرديد. بناي مذكور از بناهاي ميرزا مقيم وزير در دوره صفويه است.
و......