فهرست:
آب انبار
تعاريف آب‌انبار:
تاریخچه
دلایل ایجاد آب انبار
بهداشت آب انبارها
منابع تأمين آب آب‌انبار
نحوه آب رساني :
تقسیم بندی آب انبارها
از جهت اهمیت
نوع عملكرد و اركان
شكل ساختمان و نحوه آب برداري
موقعیت مکانی
زماني
عناصر تشکيل دهنده آب‌انبار
ويژگي‌ها و عناصر مختلف تشکيل دهنده يک آب‌انبار
الف- نحوه ساخت (ويژگي‌هاي ساختماني و اجرايي)
ب- مخزن آب‌انبار
ج- راچينه (راه‌پله)
د- پاشير
ه- سردر
و- تزيينات
ز- بادگير
ح- فضاهاي مشترک با ساختمان آب‌انبار
طرحواره يک آب انبار (معمولا بين راهي)
فرايند خنك سازي آب در آب انبارها
چند نمونه آب انبار
آب انبار های یزد
آب انبار امیر چخماق
تکیه امیر چخماق
آب انبار مریضان ندوشن
آب انبار شاه عباسی ندوشن
آب انبار بوستان ندوشن
آب انبار امامزاده ندوشن
آب انبار سکینه ندوشن
آب انبار گلشن
آب انبار حاج سید عطار یزد
آب انبار شش بادگیری
آب انبار میان راهی مسیر چک چک
آب انبار پای برج سریزد
آب انبار وزیری
آب انبار وقت و ساعت
آب انبار خرمن زار
آب انبارهای استان قزوین
آب انبارسردار بزرگ
آب انبارسردار كوچك
آب انبارآقا
آب انبار زنانه ی بازار
آب انبار مسجد جامع)خیابان )
آب انبار حاج كاظم
آب انبار حكیم
آب‌انبار قوام بوشهر
…………………………………..
تعاريف آب‌انبار:
uمحفظه‌اي است که در آن همواره آب خوش‌گوار ذخيره مي‌کنند، و مکان سرپوشيده‌اي است در زيرزمين که در آن آب انباشته می کنند.
حوض بزرگ روپوشيده در زيرزمين که سقف آن را با آجر مي‌سازند، و جاي ذخيره کردن آب است.
آب‌انبار، برکه، حوض، مصنعه و نام‌هاي ديگر، مخازن آب زيرزميني هستند که براي رفع نياز مردم به آب شرب در بيشتر مناطق ايران و بعضي کشورهاي ديگر ساخته مي‌شده است.
تاریخچه
قدیمی ترین آثار برجای مانده از آب انبارها با پیدایش اولین تمدن های ایرانی هم زمان است. مخزن آب انبار شهر ایلامی دورانتاش در چغازنبیل(چهل کیلومتری جنوب شرقی شهر تاریخی شوش در استان خوزستان) مربوط به هزاره ی دوم ق . م هنوز باقی است.
در دوره ی اسلامی آب انبار مانند سایر بناهای شهری در مراکز تجمع شهر مانند راسته بازارها و مرکز محلات و همچنین کاروانسراهای بین راهی احداث می شد.
در دوره ی هخامنشیان نیز بقایای آب انبار و آبراه های متعدد در تخت جمشید وجود دارد.
آب انبارها از جمله تأسیسات وابسته به قنات هستند كه برای ذخیره سازی در زمستان و استفاده در تابستان كاربرد داشته اند .
فن ساختمان و شيوه معماري در ساختمان آب‌انبارها داراي اعتبار خاصي است؛ چرا كه سازندگان اين واحدها با دقت و نكته‌سنجي بسيار، به مسايل عمده اي چون ميزان فشار آب بر كف و سطح آب‌انبار، مساله اندود داخل بنا، تهويه، تصفيه و جلوگيري از آلودگي آب، توجه كامل داشته‌اند.
دلایل ایجاد آب انبار
شرايط اقليمي خشك و نيمه خشك بخش عمده اي از ايران، تاثير ژرف و بنيادي در خلق پديده‌هاي گوناگون معماري اين سرزمين گذاشته است. ريزش‌هاي آسماني در ايران، به جز ناحيه شمالي و سواحل درياي مازندران، در بقيه نواحي بسيار كم است. به همين دليل، از ديرباز در بيشتر دشت‌هاي وسيع ايران، براي دسترسي به آب، تلاش چشمگيري صورت گرفته و ايرانيان با بهره جستن از تمامي توانايي‌هاي خود، ده‌ها كيلومتر قنات حفر كرده اند. آنها در كنار ساخت قنات‌ها و سدها، به ذخيره سازي آب‌هاي فراوان زمستاني براي به مصرف رساندن آنها در فصل‌هاي گرم سال نيز توجه داشته اند و براي تحقق اين مساله، «آب‌انبار» را بنيان گذاشته اند.
دلايل جمع‌آوري و نگه‌داري آب در آب‌انبارها را مي‌توان به صورت زير دسته بندي كرد:
الف) تبخير شدن آب در اثر تماس مستقيم با گرماي خورشيد و جريان هوا
ب ) فاسد شدن آب در هواي آزاد
ج) گرم شدن آب به علت تابش نور خورشيد
بهداشت آب انبارها
درآب انبارها برای اینکه آب سالم و بهداشتی بماند از سه روش استفاده می شده است:
۱-فضای آب انبارها در تاریکی محض بود بنابراین میکروب های غیر هوازی که احتیاج به نور دارند نمی توانند در آن رشد کنند.
۲- املاح و ذرات موجود در آب ته نشین می شوند. به این خاطر بر روی آب زغال قرار می دادند و به آن مقداری آهک و نمک اضافه می کردند تا ته نشین شود و به این طریق تصفیه آب را از طریق فیزیکی و شیمیایی انجام می دادند.
۳- به جهت آنکه آب راکد در یک محل دچار فساد و گندیدگی نشود بر روی آب انبارها بادگیر می ساختند تا جریان هوا دائما از روی آب عبور کرده و مانع فساد آب شود.