تحلیل و آنالیز طراحی موزه هنرهای معاصر تهران

بدون آرمهای مزاحم تبلیغاتی
 
فهرست مطالب 
 
    مقدمه
    موزه
    تاریخ
    گونه ها
    موزه های معروف
    موزه های خصوصی
    موزه هنرهای معاصر تهران
    معماری
    امکانات موزه
    آثار هنری در موزه
    گنجینه
    آشنایی بیشتر با موزه
    تحلیل معماری موزه
 
موزه هنر های معاصر
 
موزه
 
موزه (به فرانسوی: musée)، موزیم (به انگلیسی: museum) یا آثارخانه به مکان خاصی که در آن مجموعه‌ای از آثار باستانی و صنعتی و اشیاء با ارزش را به معرض نمایش می‌گذارند، گفته می‌شود. ۱۸ مه روز جهانی موزه است.
شورای بین‌المللی موزه که زیر نظر یونسکو فعالیت می‌کند در بند سه و چهار اساسنامه خود موزه را اینگونه تعریف کرده‌است:
«موزه مؤسسه‌ای‌ست دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، تحقیق در آثار و شواهد به‌جای‌مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است.
 
تاریخ
نخستین موزه‌ها با مجموعه‌های خصوصی افراد توانمند، خانواده‌ها و موسسات هنری آغاز شد که شامل اشیا طبیعی و نایاب می‌شد. در ایران ساخت اولین موزه به ناصرالدین شاه قاجار و پس از بازگشت وی از سفر اروپا نسبت داده می‌شود.
 
گونه‌ها
گونه‌های زیادی از موزه وجود دارد از مجموعه‌های بزرگ در شهرهای بزرگ که انواع مجموعه‌ها را پوشش می‌دهد تا موزه‌های کوچک که یک یا چند دسته خاص را شامل می‌شود. این دسته‌ها شامل هنرهای زیبا، هنر کاربردی، صنایع دستی، باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، قوم‌شناسی، تاریخ، تاریخ فرهنگی، تاریخ نظامی، علم، فناوری، موزه کودکان، نقشه، تاریخ طبیعی، سکه‌شناسی، گیاه‌شناسی، علوم طبیعی و تمبرشناسی، کاخ موزه‌ها می‌باشد.
 
نام‌شناسی
کلمهٔ موزه را از واژه یونانی (Mousein) گرفته‌اند که نام تپه‌ای بوده است در آتن که در آن عبادتگاهی برای موزها که نه الهه هنر و صنعت بوده‌اند، ساخته شده بود.
موزه (Mousee) تلفظ فرانسوی این واژه و موزیم (Museum) تلفظ انگلیسی آن است. از حدود سال ۱۲۹۰ هجری قمری این کلمه با تلفظ فرانسوی آن در ایران رایج شد. در افغانستان شکل انگلیسی واژه رایج است.
 
موزه‌های معروف
از معروف‌ترین موزه‌های جهان می‌توان به موزه لوور پاریس، موزه ارمیتاژ سن‌پترزبورگ، بریتیش موزیوم در لندن اشاره کرد.
در میان مهمترین موزه‌هایی که در ایران وجود دارد، می‌توان موزه ایران باستان، موزه آذربایجان، موزه رضا عباسی، موزه آبگینه، موزه فرش، موسسه فرهنگی موزه‌های بنیاد شامل (موزه زمان، موزه پول، موزه کاخ رامسر، موزه خودروهای تاریخی ایران)،موزه هنرهای معاصر (که به کوشش فرح پهلوی تأسیس شد) و کاخ موزه نیاوران و موزه اداری سفیر را نام برد. معروفترین موزه در زمینه علوم طبیعی موزه علوم طبیعی بهاباد یزد می‌باشد.
 
موزه‌های خصوصی
علاوه بر موزه‌های دولتی در داخل کشور شاهد هستیم تعدادی موزه شخصی نیز به همت افراد مختلف راه‌اندازی و اداره می‌شود. در ایران بزرگترین موزه شخصی که به اعتقاد کارشناسان، بزرگترین موزه شخصی خاورمیانه نیز می‌باشد، توسط دکتر محمد صادق محفوظی راه‌اندازی شده است. در موزه دکتر محمدصادق محفوظی که بیش از بیست سال از تاسیس آن می‌گذرد بیش از ۱۲۰ هزار اثر تاریخی از دوره‌های قبل از تاریخ، ایلامی، هخامنشی و سایر دوره‌های تاریخی و همچنین از آثار دوره‌های بعد از اسلام نگهداری می‌شود. این موزه در تهران و در خیابان سعادت آباد واقع است.
 
موزه هنرهای معاصر تهران
موزه هنرهای معاصر تهران یکی از موزه‌های شهر تهران است. این موزه در سال ۱۳۵۶ خورشیدی (۱۹۷۷ میلادی) به کوشش و ابتکار کامران دیبا و با حمایت فرح پهلوی در گوشه غربی پارک لاله و در زمینی به مساحت ۲۰۰۰ متر مربع (به جز باغ تندیس‌ها) بنا شد. در حال حاضر این موسسه یکی از واحدهای معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این موزه شامل مهم‌ترین و جامع‌ترین مجموعه از هنر غربی در قارهٔ آسیا در زمان تاسیس خود است.
 
معماری
معماری موزه مجموعه‌ای است از سنت، مدرنیسم و اندیشه فلسفی که به دست معمار ایرانی کامران دیبا طراحی شده‌است و تعدادی از مجسمه‌های برنزی پرویز تناولی به سفارش کامران دیبا برای این مجموعه ساخته شدند و در محوطه اطراف آن تعبیه گردیدند.[۲] هشتی، چهارسو و گذرگاه‌ها از جمله عناصر چشم‌نواز این مجموعه بدیع به شمار می‌رود. همچنین تأثیر بادگیرهای یزد بر معماری مجموعه واضح است. هشت نگارخانه موزه که با اختلاف سطحی بی نظیر نسبت به هم بنا شده‌اند، بیننده را در مسیری چرخشی گرداگرد فضای اصلی موزه می‌گردانند؛ این مسیر به گونه‌ای طراحی شده‌است که انتهای هشتمین و آخرین نگارخانه به هشتی یا همان نگارخانه اول باز می‌گردد.
 
امکانات موزه
موزه هنرهای معاصر دارای ۹ گالری است که سه‌تایشان نمایش‌دهنده آثاری از نقاشان و هنرمندان بین‌الملی است که در کلکسیون دائمی موزه نگهداری می‌شوند. کلکسیون دائمی موزه دربرگیرنده آثار بسیار باارزشی از کلود مونه، ونسان ون گوگ، پابلو پیکاسو، رنه ماگریت، اندی وارهول و دیگران است. نمایشگاه‌های موقتی و فصلی در شش گالری دیگر موزه بر پا می‌شوند.
از دیگر امکانات موزه می‌توان به کتابخانه تخصصی پیرامون هنرهای معاصر به زبان فارسی و لاتین و فرانسه، قرائت خانه، رستوران، فروشگاه کتاب و آثار هنری اشاره کرد. سینما تک در موزه برای نمایش فعالیت‌های دیگر موزه‌های هنر معاصر در جهان و نیز آثار نمایشی در زمینه هنرهای معاصر برقرار است. عکاسخانهٔ موزه آثار ورودی و خروجی به موزه را به شکل حرفه‌ای و با ابزارهای بسیار مجهز عکس برداری و آرشیو می‌کند. عکس‌های تهیه شده در عکاسخانه در فصل نامه‌های مشخصی بصورت منظم از سوی انتشارات موزه منتشر می‌شوند. بخش‌های انتشارات موزه، نگهداری و ترمیم و مرمت اثار، بخش بسته بندی و نیز ارسال و دریافت آثار دارای سامانه‌های تنطیم دما هستند تا شرایط محیطی آسیبی به آثار هنری وارد نکنند.
 
آثار هنری استفاده شده در بنا
در دل هشتی موزه اثری از هنرمند ژاپنی، نوریوکی هاراگوچی قرار دارد که از روغن و پولاد ساخته شده‌است. در میانه یکی از گذرگاه‌ها اثری از هنری مور قرار دارد و فضای سبز اطراف موزه به نام باغ تندیس آثار حجمی هنرمندانی نظیر پرویز تناولی، هنری مور، آرنالدو پومودورو و آلبرتو جاکومتی قرار دارد.
 
آثار باغ تندیس
باغ تندیس، فضای سبز واقع در شمال ساختمان موزه است با آثاری از ماکس ارنست، پرویز تناولی، هنری مور، ماکس بیل و دیگران.
 
گنجینه
در گنجینه دائمی موزه بیش از ۳۰۰۰ اثر ارزشمند و یگانه از نخبگان هنرهای تجسمی ایران و جهان نگهداری می‌شود. در سال ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ این گنجینه به طور کامل در نمایشگاهی با عنوان جنبش هنر مدرن، به نمایش درآمد. به گفته بعضی کارشناسان هنری، آثار نگهداری‌شده در این گنجینه «بی‌نظیر» هستند و گردآمدن این آثار به خاطر تلاش بسیار حکومت پهلوی در خرید آثار هنر مدرن آمریکا و اروپا و به منظور نشان دادن چهره‌ای نوگرا از حکومت بود.
در ماه اوت سال ۲۰۱۲، روزنامه گاردین گفتگویی با فرح دیبا، شهبانوی پیشین ایران، انجام داد که در آن چگونگی خرید آثار گرانبهای موزه از خارج بیان شد. او در این گفتگو با یادآوری خاطرات خود عنوان کرد که با افزایش درآمد حاصل از فروش نفت در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی، شاه و شهبانو به این نتیجه رسیده بودند که بهترین زمان برای خرید آثار هنری اروپا و آمریکا است؛ از این رو هم آثار ایرانی و هم آثار خارجی توسط کارشناسان هنری چون دونا استین و دیوید گالووی آمریکایی، کامران دیبا، و کریم پاشا بهادری و زیر نظر مستقیم دفتر شهبانو خریده شدند. پول خرید این آثار از سوی شرکت ملی نفت ایران و سازمان برنامه و بودجه تامین می‌شد.
 
انبار زیرزمینی موزه
گنجینه‌ای از آثار مهم هنرمندان معاصر غرب، پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، به انبار زیرزمینی موزه هنرهای معاصر تهران منتقل شد. از این آثار می‌توان به تابلوی سه‌لتی آرمیدن دو نفر بر تخت، در حضور دیگران اثر فرانسیس بیکن اشاره کرد.اندی وارهول در سال ۱۹۷۷ میلادی، پرتره‌ای از فرح پهلوی را کشید. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، این اثر و دیگر آثار مشابه در انبار موزه هنرهای معاصر تهران ماند و عملاً نادیده گرفته شد.
 
بخش‌های جنبی
موزه هنرهای معاصر به جز ۸ نگارخانه اصلی، دارای چندین بخش جنبی نیز می‌باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به سینماتک، بایگانی و گنجینه آثار هنری، کتابخانه تخصصی، کتابفروشی تخصصی و کافه اشاره کرد.
 
آشنایی بیشتر با موزه هنرهای معاصر تهران
بر اساس تعریف رسمی موزه، موزه هنرهای معاصر نمایشگر چگونگی سیر تحولات هنر معاصر ایران در یک دوره محدود و مشخص هستند.
ساختمان موزه با الهام از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی، یکی از نمونه‌های با ارزش و کم همتای معماری نوین ایران است.
این ساختمان تلفیقی از معماری مدرن و سنتی است که با الهام از بادگیرهای مناطق حاشیه کویر ایران ساخته شده است‌.
موزه هنرهای معاصر مرکز فعالیت‌ها و رویدادهای مهم هنری ایران در زمینه هنرهای تجسمی به شمار می‌آید.
گالری موزه مکان برگزاری نمایشگاه‌های مختلف هنری است و به هنگام برپایی هر نمایشگاه‌، یک یا دو گالری نیز به نمایش گنجینه‌هایی از هنرمندان بزرگ جهان اختصاص می‌یابد.
تندیس‌هایی زیبا و با ارزش از هنرمندان معاصر هم‌چون هنری مور، آلبرتو جیاکومتی و پرویز تناولی فضای سبز اطراف را به پارک مجسمه بدل ساخته است‌.
در دل هشتی موزه اثری از هنرمند ژاپنی، نوریوکی هاراگوچی قرار دارد که از روغن و پولاد ساخته شده‌است.
مجموعه دایمی موزه هنرهای معاصر تهران حدود 3000 اثر ارزشمند است که به نخبگان دیروز و امروز هنرهای تجسمی ایران و جهان تعلق دارد. آثاری از هنرمندان پرآوازه مانند رنوار، لوترک‌، گوگن‌، پیکاسو، ماکس ارنست و ماگریت.
مجموعه‌ای تماشایی از هنرمندان پاپ و فتورئالیست انگلیسی و آمریکایی و نیز آثار دیدنی آبستره از جکسون پولاک‌، کلاین و سوییز در گروه آثار مدرن‌تر جای دارند.
موزه هنرهای معاصر تهران آثاری از بیکن‌، هاکنی‌، کیتاج‌، دو بوفه و جانسن را نیز در اختیار دارد.
استاد محمود فرشچیان در سال 1387 در بازدید از موزه هنرهای معاصر تهران، مجموعه آثار خود را که همان زمان منتشر شده بود و شامل 100 اثر برگزیده در سال‌های دهه 70 به بعد است، به محمود شالویی سرپرست وقت موزه اهدا کرد.
موزه هنرهای معاصر تهران از آغاز تاسیس به جمع آوری نمونه‌هایی از آثار هنرمندان شاخص هنرهای تجسمی معاصر غربی و ایرانی به عنوان گنجینه خود اقدام کرد تا نسل‌های بعدی در روند تکاملی نقاشی معاصر و مدرن قرار بگیرند.
موزه مجموعه‌ای است متشکل و نظام یافته از بخش‌های امور هنری‌، امور اداری‌، روابط‌عمومی‌، کتاب‌خانه تخصصی‌، روابط بین‌الملل‌، سینما تک‌، سمعی و بصری‌، خدمات نمایشگاهی‌، راهنمایان هنری‌، مراقبان‌، حراست‌، آرشیو آثار هنری‌، دبیرخانه دایمی نمایشگاه‌ها، فروشگاه کتاب و هم‌چنین کافی‌شاپ‌.
در کتاب‌خانه تخصصی موزه، هزاران عنوان کتاب فارسی و غیر فارسی در زمینه‌های معماری‌، نقاشی‌، طراحی‌، ارتباط تصویری‌، عکاسی‌، صنعت سینما و دیگر زمینه‌های هنری گرد آ مده است.
 
تحلیل معماری موزه هنرهای معاصر تهران
ساختمان موزه ،که یکی از نمونه‌های با ارزش و کم همتای معماری نوین ایران است‌، با الهام از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی آن بنا شده است‌.
طراحی و معماری این بنا به دست کامران دیبا انجام گرفته است‌. هشتی‌، چهارسو، معبر و گذرگاه از جمله عناصر چشم‌نوازی هستند که بازدیدکنندگان هنر دوست را به تأمل در هنر و فرهنگ ایران زمین وا می‌دارند. موزه هنرهای معاصر مرکز فعالیت‌ها و رویدادهای مهم هنری ایران در زمینه هنرهای تجسمی به شمار می آید.
گالری موزه مکان برگزاری نمایشگاه‌های مختلف هنری است‌. به هنگام برپایی هر نمایشگاه‌، یک یا دو گالری نیز به نمایش گنجینه‌هایی از هنرمندان بزرگ جهان اختصاص می‌یابد. ساختمان موزه تلفیقی ازمعماری مدرن و سنتی است که با الهام از بادگیرهای مناطق حاشیه کویر ایران ساخته شده است‌. تندیس‌هایی زیبا و با ارزش از هنرمندان معاصر همچون هنری مور، آلبرتو جیاکومتی و پرویز تناولی فضای سبز اطراف را به پارک مجسمه بدل ساخته است‌. بیننده مسیری چرخشی را در پیرامون فضای اصلی موزه می‌پیماید و پس از تماشای نگارخانه‌ها به هشتی می‌رسد در دل هشتی‌ اثر زیبا و نوین ماده و فکر، که آن را هنرمند ژاپنی‌ نوریوکی هاراگوچی‌، از روغن و پولاد ساخته است‌ خود نمایی می‌کند. ساختمان موزه هنرهای معاصر تهران به مثابه اثر ی هنری است که هنر معاصر ایران وبخشی از تاریخ هنر مدرن جهان را نمایندگی می کند.
معماری منحصر به فرد مدرن این موزه ، الهام گرفته شده ازمعماری سنتی ایرا ن است که مفهومی فلسفی با خود به همراه دارد و با استفاده ازطاقهای مرسوم روستایی ونورگیرهای برگرفته ازبادگیرهای کویری طراحی شده است. وطرح مارپیچ داخلی آن از الگویی کاملاً مدرن پیروی می کند.
این شیوه طراحی هم ادای دینی به معماری سنتی است و هم مبین این نکته که تلفیق این دو معماری (الهام از اصول معماری سنتی ومدرن )امکان پذیر است.
در طراحی موزه هنرهای معاصر دو دیدگاه مورد بررسی قرارگرفته که هر دو آنها به درستی انتخاب و مورد بازبینی قرار گرفتند: یکی در محوطه اطراف موزه است یعنی بوستان لاله که فضایی نسبتا بزرگ است و دیگری مسیر دسترسی به موزه که در کنار یکی از محورهای حرکتی پارک لاله قرار دارد.طراح موزه حیاط مرکزی را انتخاب کرد که علاوه بر اینکه یکی از نشانه های معماری ایرانی باشد بتواند به کمک آن فضایی مجزا از بوستان را ایجاد کند. علاوه بر آن با طراحی دید مناسب از حیاط مرکزی به بوستان ، سعی بر برقراری رابطه با بوستان نیز دارد. این رابطه در طراحی داخلی نیز با پنجره های دیواری و سقفی حفظ شده است.در دل این بوستان بزرگ محوطه ی وسیعی وجود دارد که به دلیل نصب مجسمه هایی از هنرمندان نامدار ایرانی وخارجی به " به باغ مجسمه " معروف است .ودقیقاً یادآور باغ های ایرانی است که از دل تاریخ واندیشه باصلابت وشکوهند ایران بیرون آمده است .آنهایی که با جغرافیای ایران آشنایی دارند به درستی درک می کنند که درپهنا وحاشیه کویر ، باغ هایی با درختان سربه فلک کشیده قد علم کرده اند ودرون هریک از باغ ها ،عمارتی یا بناهایی ساخته شده که کام ودل ساکنانش را با پیچش نسیم به بار نشسته درون بادگیرها، هشتی ، چهارسو ومعبر همراه می کند . بنابراین اقلیم ومختصات کویر ،بهترین وبیشترین موضع معماری درجهت همراهی با طبیعت را انتخاب می کند.ساختما ن موزه درزمان حال بیشتر وواضح تر تاریخ گذشته ایران را درذهن ها جا می اندازد. ساختمان موزه از سنگ وبتون ساخته شده و روی هم رفته8500مترمربع مساحت دارد.
سطح کلی دیوارهای موزه نیز مساحتی بالغ بر2500 مترمربع را تشکیل می دهد. که شامل 9 گالری کوچک وبزرگ ودارای تجهیزات کامل جهت نمایش آثار هنری است .این موز ه یکی از فعال ترین وپرثمرترین مراکز فرهنگی وهنری در تهران است که دربافت شهری نمودی بسیار زیبا وخوشایند دارد . این مرکز دربیست ویکم مهرماه سال 1356درمساحتی حدود 8500متر افتتاح شد و از تاریخ سی ام همان ماه درمعرض بازدید کنندگان قرا گرفت .این ساختمان درحاشیه غربی پارک لاله درخیابان کارگرشمالی قرار دارد که از نقطه نظر جغرافیای شهری در مرکز شهر تهران قرار دارد.شایدهم ازاین منظر بتوان  گفت موزه هنرهای معاصر تهران ساختمانی پست مدرنیستی است که با بهره گیری از عناصر معماری کهن ایرانی به صورتی مینی مالیستی خود نمایی می کند. بادگیرها به وضوح در کالبد و فرم بنا خود نمایی می کنند .بادگیرهایی که سابقا نقش تهویه و جریان باد را در ساختمان داشتند اکنون وظیفه انتقال نور به داخل بنا را دارند.
باد از دل بادگیرها عبور کرده و در دل فضا بخش می شود. سایه ها - نیم سایه ها و نورها به طوری کنار یکدیگر قرار گرفته اند که هر گالری را به بخشی مجزا برای نمایش آثار تبدیل می کند.مسیر آغازین بازدید کنندگان یک رمپ است که با حرکت دورانی مخاطب خودرا به زیر زمین هدایت می کند. مخاطب مجبور است درادامه حرکتی آرام و مارپیچ را دنبال کند. ودرآخر هم مخاطب بدون این که احساسی ناخوشایندی از حرکت در مسیر پیچ درپیچ داشته باشد به جای نخست خود باز می گردد یعنی سردرموزه هنرهای معاصر تهران.