پاورپوینت بررسی معماری مدرسه و خصوصیات فیزیكی مدرسه ، خصوصیات فیزیكی مدرسه
بخشی از مطلب
خصوصیت اصلی محیطهای فیزیكی، عناصر متغیری مانند نور، رنگ، سختی و نرمی سطوح است. بیشتر تجارب اصولی به مزایای یك محیط آموزشی نرم تر تاكید دارند. بعضی تحقیقات نشان میدهد كه دانش آموزان كلاس با پنجره را ترجیح میدهند. در صورتی كه معلمان احساس میكنند كه اتاقهای بدون پنجره انعطاف پذیرتر میباشند. آنها در یافتند كه دخترها نسبت به پسرها، سازماندهی پیچیده اشكال، رنگ و عناصر محیطی را ترجیح میدهند.
تراكم دانش آموزان:
تحقیقات نشان میدهند، تراكم زیاد جمعیت به عنوان عامل فیزیكی، رفتارهای تهاجمی را افزایش میدهد و در صورت استمرار، موجب بروز واكنشهای بیمار گونه و نابهنجاری میشود. تراكم فیزیكی نیز در انسان حساس ازدحام بر میانگیزد. نظر به اینكه دانش آموزان واقعیت فیزیكی رشته، فضا اشغال میكنند. تراكم جمعیت كلاسها را بوسیله محاسبه نسبت تعداد دانش آموز به اندازه سطح كلاس مشخص میكنند. احساس ازدحام از میزان تراكم تاثیر پذیرد ولی پدیدهای است ذهنی و ازعوامل روانشناختی از یكسو و محیطی- فرهنگی از سوی دیگر متاثر میشود.
آستانه تحریك پذیری افراد از نظر احساس ازدحام تحت تاثیر تجارت پیشین آنان قرار میگیرد. به عنوان مثال معلمینی كه به تدریس در كلاسهای پرجمعیت عادت كرده اند، در یك كلاس سی نفره احساس ازدحام نیم كنند ولی اگر به كلاسهای كوچك و كم جمعیت عادت كرده باشند، در همان كلاس سی نفره احساس ازدحام میكنند.
نوع فعالیتی كه قرار است در فضای واحد انجام شود نیزعاملی پس موثر در بروز احساس ازدحام میباشد. به عنوان مثال هر گاه در یك كلاس پرجمعیت (با تراكم بالا)دانش آموزان با رفتار انفعالی، فقط به سخنان معلم گوش كنند، ازدحام محسوب نمی شود. مگر اینكه موضوع درس (كاردستی) باشد. و یا یك روش تدریس ویژه دانش آموزان را به فعالیت و تحرك بیشتر وادار نماید. به طور خلاصه احساس ازدحام هنگامی به انسان دست میدهد كه علاوه بر عوامل دیگر، تراكم جمعیت مخل آسایش شده، موانعی در مقابل حریانهای طبیعی فعالیتها ایجاد كند.
رنگ فضاها
رنگ به عنوان عنصر تفكیك ناپذیر معماری تاثیر فراوانی بر روحیه و رفتار كاربران فضاها و ساختمانها دارد و حالات روانی و عاطفی آنها را شدیدا تحت تاثیر قرار میدهد.
انسان پدیدههای اطراف خویش را همراه با رنگ مشاهده میكند و نسبت به آنها واكنش نشان میدهد. رنگها هریك حاوی پیامی خاص به بینندگان میباشند كه این موضوع از قدیم الایام مورد بررسی و تحقیق دانشمندان و روانشناسان بوده است. درمدارس، رنگ فضاها و تجهیزات آموزشی به دلیل شرایط سنی و روحی كودكان و نوجوانان از حساسیت بیشتری برخوردار است. زیرا این امر میتواند باعث شادابی و نشاط، آرامش روانی و تحرك و تلاش دانش آموزان شود و فرآیند یادگیری را افزایش دهد. همچنانكه میتواند زمینه كسالت، خمودگی، بی تحركی، عصبانیت، اضطراب و افسردگی آنان را فراهم آورد.
برای رنگ آمیزی دیوارهای داخلی كلاسها، رنگهای گرم و آرام مناسبند نظیر كرم، بژ. تناسب این رنگها ناشی از وجود رنگ زرد در آن است كه همواره مظهر روشنایی و علم بوده است. همچنین تراكم رنگ سفید در داخل آن باعث تعادل فضا میشود.
پیش فضاها، راهروها و راه پله ها به ویژه در سالهای اولیه تحصیل، همواره مواجه با شور وشعف و هیجان دانش آموزان هستند. معمولا در زنگهای استراحت یا موقع تعطیل مدرسه، دانش آ,وزان با هیجان زاد كلاسها را ترك میكنند. همچنین پس از استراحت در زنگ تفریح از فضاهای شاد و پرشیطنت حیاط مدرسه به كلاس برمی گردند و این فضاها حائل میان حیاط و كلاس هستند. بنابر این اگر رنگ این فضاها، رنگهای سرد و آرام باشند، در كنترل هیجانات روحی تاثیر به سزایی دارند و علاوه بر آرامش محیط، از تصادفات احتمالی دانش آموزان میكاهند.
رنگ آمیزی درهای ورودی كلاسها و دفتر مدارس باید همیشه تیره تر از زمینه رنگی دیوارهای راهرو باشد. این تیرگی توجه واحترام دانش آموزان را برمی انگیزد و در عین حال هشداری است كه تفاوت میان فضای كلاس درس و حیاط را به او گوشزد میكند.
در سالنها، فضاهای ورزشی و اماكن صرف غذا باید از هماهنگی رنگهای گرم استفاده شود. در سرویسهای بهداشتی به لحاظ ویژگی محیط آموزشی و فقدان استانداردهای بهداشتی در عموم این فضاها، استفاده از رنگ سفید مناسبتر است. وجود این رنگ و لطمه پذیری آن در اثر كمترین آلودگی، حداقل هشداری است كه مسئولین نظافت فضای آموزشی را مجبور به كنترل و نظافت مستمر خواهد كرد.
در آزمایشگاهها، سطوح دیوارها، رنگهای گرم و روشن دارد، اما سطح میزهای آزمایشگاهها حتی المقدور سفید است. سفید بودن میز در صورت آلودگی سطح میز به مواد شیمیایی رنگی، اسیدها و بازها، دانش آموز و مربی را به طور موثرتری خبر خواهد كرد. در اتاق بهداشت باید از رنگهای سرد و روشن استفاده كرد. در این نوع هماهنگی یك رنگ سرد (مثلا سبز یا آبی)به عنوان رنگ اصلی انتخاب میشود و سایر رنگهای سرد با ارزشهای مختلف در كنار آن به كار برده میشود. این نوع هماهنگی محیط را ساكت و آرام جلوه خواهد داد.
سازماندهی و ساختار كلاس
دانش آموزان و معلمین در كلاسهای جدید كه از تركیب مناسب مشاركت دانش آموزان و حفاظت معلم تشكیل شده است، راضی ترند.
در بحث سازماندهی و ساختار كلاس یك معلم میتواند به طرف مختلف كلاس را سازماندهی كند. به عنوان مثال او میتواند دانش آموزان را در تصمیم گیری دخالت دهد. میتواند كلاس را به گروههای كوچك تقسیم كند، می تواند باعث گردد تا دانش آموزان به یكدیگر كمك كنند و یا میتواند فعالیتهای كلاس را به شیوه سنتی انجام دهد.
تزئینات كلاس
اگر چه نمونههای تزئینات كلاس قطعی نمی باشد ولی همه میدانند كه این موضوع تا حدی دارای اهمیت است. تجارب دیگر نشان میدهند كه چگونه بخشی از فضاهای گرم و دعوت كننده هستند، در حالی كه بخشی دیگر سرد و بی روح میباشند.
بسیاری از دانش آموزن به دیدن كارهایشان بر دیوار علاقه دارند و این موضوعات میتواند به عنوان یك مشوق مورد استفاده قرار گیرد. همچنین میتوان از موضوعات، اشكال و تصاویر مرتبط با درسها برای تزئینات كلاسها استفاده كرد كه این مطلب هم به جذاب تر كردن فضا و هم به تفهیم بهتر موضوعات درسی كمك میكند.
انواع چیدمان در كلاس
1-ردیفی و ستونی: این سنتی ترین وضعیت میباشد. در حقیقت تا زمانی پیش و شاید امروزه در بعضی مدارس، نیمكتها به شكلی به زمین متصل بودند. این قرار گیری برای زمانی مناسب است كه معلم میخواهد دقت ها به چیزی متمركز شود.
2- فرم دایرهای شكل: نرمهای دایرهای شكل برای مباحث كلاسی و تكلیف كلاسی مناسب هستند. البته این نوع سازماندهی مشكلی كه دارد این است كه تعدادی از دانش آموزان به ناچار یا پشت معلم یا نیمرخ او روبرو میشوند و نمی توانند ارتباط بصری مناسبی با او داشته باشند.
3- گروهی: نشستن گروهی در گروههای 4 تا 6 نفری برای مباحثه گروهی و یادگیری مشاركتی و تكالیف گروهی كوچك مناسب میباشد. برای نظارت بر تمام فعالیتها در چیدمان گروهی، معلم باید قادر باشد كه ببیند در مراكز فعالیتی هر گروه چه اتفاقی میافتد. بنابر این موانع باید كم باشد و گروهها نباید دور از دید باشند.]كم اثر ترین سازماندهی و مرتبط ترین آن با رفتار نامناسب هنگام مباحثه، نیمكتهای ردیفی است. به نظر میرسد كه نیمكتهای ردیفی بیشتر از گروهی یا دایرهای با كناره گیری دانش آموزان ارتباط دارد. بعلاوه سازماندهی دایرهای بیشتر از ردیفی و گروهی با رفتار مناسب و نظریات خارج از موضوع در ارتباط است.
نماز خانهنماز خانه فضایی است كه نیاز به سكوت دارد و اگر در محیطهای آموزشی طوری طراحی شود كه زیبا و جذاب باشد، افراد را به خود بیشتر و بهتر دعوت خواهد كرد. سالن چند منظوره میتواند به عنوان نماز خانه مورد استفاده قرار گیرد. همین طور میتوان نماز خانهای جداگانه داشت كه در این حالت اگر نماز خانه به سالن چند منظور متصل باشد، در مواقع لزوم میتوان برای برپایی مراسم بزرگ آنها را به هم پیوسته كرد و استفاده نمود. مطلبی كه میتواند در زیباتر ساختن فضای معنوی نمازخانه به طراح كمك كند، استفاده از عنصر نور طبیعی میباشد
.فضای مشاوره
فضای مشاوره باید دارای ورودی جداگانه باشد و دسترسی سریع به این فضا از ورودی اصلی مجموعه به راحتی انجام گیرد تا والدین و دیگر استفاده كنندگان به راحتی به این فضا ارتباط داشته باشند. قسمتهای مختلف این فضا عبارتند از: 1- اتاق انتظار 2- دفاتر مشاورین 3- اتاق كنفرانس كوچك. همچنین فضای مشاوره باید نزدیك فضای اداری، ولی جدا از آن باشد. فعالیتهایی كه در این فضا انجام میگیرند عبارتند از: ملاقات كردن با دانش آموزان (والدین، معلمین)- نوشتن- خواندن- بایگانی كردن – صحبت كردن – مشاهده كردن – برنامه ریزی كردن- استراحت كردن فضای فعالیتهای پرورشی در این فضا مربی یا مربیان امور تربیتی، دانش آموزان را در قالب سیاستهای پرورشی دنبال مینمایند. طبق ضوابط درجه بندی مدارس و پستهای سازمانی در مدارس ابتدایی درجه 1 الی 6 و مدارس راهنمایی كمتر از 9 كلاسه فاقد مربی پرورشی بوده و این وظایف به عهده رئیس دبیرستان یا مدرسه راهنمایی میباشد. لیكن برای مدارسی با ظرفیت بالاتر از حد مذكور، لازم است فضایی جهت فعالیت مربوط به این امر اختصاص داده شود.
اتاق بهداشت و كمكهای اولیه
در این فضا با استفاده از تجهیزات و وسایل به دانش آموزان موضوعات مربوط به كمكهای اولیه پزشكی به صورت عملی و تئوری آموزشی داده میشود. خصوصیات معماری و ویژگیهای این فضا از لحاظ نور ( طبیعی مصنوعی) رنگ، ارتفاع … همانند كلاسها میباشد. فضاهای اداری این فضاها پس از بررسیهای لازم در زمینه ظرح وظایف تشكیلات ضوابط درجه بندی و پستهای سازمانی، مذاكرات با مسئولین و كارشناسان دفتر آموزش ابتدایی و متوسطه بر اساس نوع وظایف و تشابه فعالیتها و متناسب با تعداد پرسنل اداری و آموزشی در نظر گرفته شده است. این فضاها از نظر موقعیت و محل قرار گیری جهت سهولت دسترسی مراجعین، بهتر است در طبقه همكف ساختمان قرار گیرد. در مدارس بزرگ اطاق استراحت معلمین را میتوان در طبقات دیگر پیش بینی نمود. این فضاها شامل:اتاق مدیر- اتاق معاون یا معاونین- اتاقهای اداری(كارمندان اداری- مالی- بایگانی)می باشد. مكان قرار گیری فضاهای مدیریت طوری قرار گیرد كه بتواند به فضای بازی و محوطه مدرسه نظارت نماید. نسبت به ورودی مدرسه در دسترس اولیاء دانش آموزان قرا رگیرد، به سالن اجتماعات مدرسه نزدیك باشد، در حد امكان مجاور كلاسهای مخصوص باشد، به كلاسهای درس نزدیك بوده و مسیر مستقیمی را طی كند.( در یك مسیر مستقیم وارد شود) فرم با توجه به اینكه این فضاها باید از نظر دانش آموزان با ابهت جلوه كنند، بنابر این استفاده از فرمهای ساده و با قاعده كه سنگین به نظر میرسند، توصیه میشود. فرم متفاوت ورودی این فضا، مخصوصا استفاده از فرم عمودی برای ورودی كه سنگین تر است، باعث میشود كه دانش آموزان با احساس احترام به این فضا نزدیك شوند. اتاق كارمندان پنجرههای این اتاق نباید به طرف زمین بازی باشد قسمت كارمندان باید دارای رختنكن، توالت مجاور و فضای كافی برای كتابخانه كارمندان باشد.
نظم فضایی كلاس
یكی از بدیهی ترین خصوصیات محیط كلاس، كلاس مستطیل شكل میباشد. چرا یك كلاس دایره شكل و یا مربع شكل نباشد؟ آیا این مسئله اصلا دارای اهمیت است؟ طبق تجربیات یك طراح اتاق مستطیل شكل موجود همراه با ردیفهای صندلی ها و پنجرههای بزرگ به قصد فراهم آوردن تهویه، نور، تخلیه سریع و آسانی نظارت و دیگر نیازها اوایل قرن نوزدهم موجود بوده اند. فرم متداول باریك و طولانی كه بر اساس نیاز به نور در طول اتاق بوجود آمده است، با وجود پیشرفتهای جدید در نور پردازی، آكوستیك و فن ساختمان هنوز اغلب مدارس جعبه هایی هستند كه با مكعب هایی پر شده اند و مكعب ها هر یك شامل تعداد مشخص صندلی در ردیفهای مرتب میباشند. سعی بر این بوده است كه این نمونه ثابت تغییر پیدا كند. ماریو مونتوسوری یك بار توصیف كرد دانش آموزانی كه مجبورند در این كلاسهای سنتی حاضر گردند مانند پروانه هایی هستند كه سوار بر سنجاق میباشند. هریك به نیمكتی بسته شده اند و بالهای خشك و بی معنی علمی را كه بدست آوردند، پهن كرده اند. (مونتوسوری 1964 م)
آیا موفقیت یك دانش آموز در كلاس تفاوتی دارد؟ آیا آنهایی كه در جلو قرار گرفته اند نسبت به پشت سری ها فعالتر میباشند؟آیا آنهایی كه در مركز هستند در مقایسه با افرادی كه در اطراف كلاس هستند فعالترند؟ موفقیت دانش آموز كاملا ایجاد تفاوت میكند و مشاركت در بین دانش آموزانی كه در جلو میانه قرار گرفته اند بیشتر میباشد. به هر حال دلایل این تاثیر نامشخص میباشد. آیا دانش آموزان علاقمند نزدیكتر به معلم مینشینند؟ آیا دانش آموزان اگر به معلم نزدیكتر باشند بیشتر علاقه مند میشوند؟بالاخره اندازه كلاس بایستی چه مقدار باشد؟ آیا برای بیشترین موفقیت اندازه ایده آلی برای كلاس وجود دارد؟ این مسئله برای بیش از نیم قرن مورد بحث قرار گرفته است و مباحثه ادامه دارد. در یك تحقیق اولیه (1934) تاثیر اندازه كودكستان را بر مشاركت دانش آموزان مورد آزمایش قرار گرفت. در كلاسهایی با طبقه بندی 15 تا 46 شاگرد تعداد نظریات هر دانش آموز در طول یك دوره درس كنترل شده مثبت گشته است. هر قدر كه اندازه كلاس افزایش مییافت. نه تنها مقدار كلی بحث كاهش پیدا میكرد بلكه مقدار كمتری از دانش آموزان در بحث شركت میكردند و هنگامی كه صحبت میكردند مقدار مشاركت آنها بسیار كمتر میشد. شواهد نشان میدهد كه تجربیات تحصیلی فراهم شده در كلاسهای كوچك و بزرگ متفاوت میباشد. در كلاسهای كوچكتر آگاهی بیشتر، فعالیت گروهی بیشتر، برخورد مثبت دانش آموزان بیشتر و رفتارهای بد كمتر وجود داردو غیر قابل انتظار نیست كه معلم در كلاسهای كوچكتر راضی تر میباشد. به هر حال اندازه كلاس تفاوت كمی در طبقه بندی متداول بین 20 تا 40 دانش آموز ایجاد میكند. اگرچه یك كلاس كوچكتر ممكن است تاثیر مثبتی به یادگیری خواندن و ریاضیات در سالهای اولیه داشته باشد و ممكن است به پیشرفت تحصیل دانش آموزان عقب افتاده كمك نماید. علاوه بر این از آنجایی كه این تحصیل بستگی به آن دارد كه معلمین چگونه كلاسهای كوچكتر را متفاوت با كلاسهای بزرگتر سازماندهی میكنند، تخمین تاثیر اندازه كلاس معمول مشكل است
و....