بخشی از مطلب
دانلود ،بررسی سازه های چادری و پوسته ایی، پاورپوینت
در سالهاي اخير سرعت رشد صنايع و علوم و فنون نسبت به گذشته بصورت تصاعدي افزايش يافته و به همان نسبت نيز تغييرات درعرصه استانداردها، عملكردها، كاربريها و غيره بيشتر عيان گشته است . اين امر بيانگر آنست كه معماري امروز نيازمند تغييرات و پويايي بيشتري نسبت به گذشته است و بنظر ميرسد كه ساختمانهاي جديد، بايد متنوعتر، انعطاف پذيرتر و قابل انطباق با هر گونه تغييرات احتمالي آينده باشند كه اين امر تمهيداتي را در طراحي و بخصوص در سازه ميطلبد . با نگاهي به گذشته ميتوان دريافت كه انسان چگونه با خلق اولين و ابتدايي تر ين ساختار متحرك با مشكلات زندگي خود كنار آمد و خانه هاي متحرك و شهرسازي انعطاف پذير را برپايه نيازهاي خود چنان طراحي كرد كه بتواند از آن در آينده نيز بهره گيرد . اين متحرك سازي حتي در پل سازي نيز حضور يافت و بدين ترتيب قابليت انطباق با نيازهاي آينده را دارا شد.
اين مقاله در پي آنست تا با نگرشي تاريخي، تحليلي بر نمونه هاي مشابه معماري متحرك و موقتي كه در مناطق بومي سكونتگاههاي طبيعي و سنتي زاگرس مشاهده گشته، داشته باشد و با بررسي عناصر متحرك در معماري، خصوصا ساختار سازه اي آن، به بررسي خلاقيتها و نوآوريهاي مرد مان محلي اين مناطق بپردازد و آينده نگري آنها را در آثارشان به نمايش گذارد و نشان دهد كه آنها چگونه دانسته و يا نادانسته در جهت اهداف امروزي توسعه پايدار در معماري گام برداشته اند . در اين مقاله سعي شده تا به تبيين استراتژيهاي معماران بومي و سازندگان محلي كه سالها با مسائل و مشكلات زندگي در جهت مقابله و تعامل با طبيعت پرداخته اند و مهندسيني كه از حداقل امكانات جهت ابداع مكانيزمهاي متحرك سازي خانه هايشان بهره برده اند بپردازد.
در نهايت هدف اصلي از اين مقاله نقد و بررسي برخي از روش هاي اتخاذ شده توسط سازندگان اي ن آثار موقت و متحرك معماري است و پس از آن با بهره گيري از اين الگوها به بيان يك سري استراتژيه ا جهت انعطاف پذير نمودن و قابل انطباق ساختن معماري با استفاده از الگوي متحرك سازي عناصر معماري و خصوصا سازه اي ميباشد پيش از بررسي وضعيت معماري محلي جوامع سنتي و كوچرو در دامنه هاي زاگرس، لازم ديده شد تا مختصري درباره سازه هاي مدرن دنياي امروز و انواع متحرك آنها آورده شود . بدين منظور يك دياگرام كلي در تصوير 1 پيشنهاد شده كه مجموعه اي وسيع از فرايندهاي كنترل سازه اي را احاطه نموده است. عمده ترين دسته بندي عبارتست از :
− سازه هاي حسگردار 6 كه حسگرهايي جهت تشخيص وضعيت سيستم و مشخصات فني آن دارند و ميتوانند اين موارد را گزارش كنند.
− سازه هاي تطبيق پذير 7 كه عملگرهايي يافته اند تا امكان تغيير وضعيت سيستم و خصوصيات فني آنرا در شرايط و روشهاي كنترل شده داشته باشند.
يك سيستم حسگردار ممكن است كه حسگرهايي 8 جهت نمايش ايمني سيستم داشته باشد اما هيچ گونه عملگري 9 در آن تعبيه نشده باشد. برعكس يك سيستم تطبيق پذير ممكن است عملگرهايي ج هت توسعه و حركت كنترل شده داشته باشد اما هيچگونه
حسگري در آن وجود نداشته باشد . فصل مشترك سازه هاي تطبيق پذير و سازه هاي حسگردار، سازه هاي كنترل شد ه 10 هستند؛
ساختارهايي با حسگرها و عملگرهايي كه در معماري بازخوردي 11 جهت اهداف فعالانه كنترل وضعيت و خصوصيات فني سيستمها مورد استفاده واقع ميشوند. آنها زيرمجموعه اي از ساختارهاي تطبيق پذيرند و با حضور حسگرهايي كه در يك چرخه بازخوردي مورد استفاده قرار گرفته اند، مجزا ميگردند.
ناميده شوند، جوانب عدالت رعايت نشده باشد، چراكه يك سازه تحت كنترل « سازه » به نظر ميرسد كه اگر چنين سيستمهايي ممكن است تركيبي از يك سازه متعارف با يك سيستم مجزا، مشخص و كنترل شده باشد؛ همانند يك توده عملگر (مثلا محافظ )
كه به يك سازه خرپايي متصل شده است . شايد هدف از چنين بياني، متمايز ساختن اين ساختار از ساختارهاي فعا ل 12 باشد . يك سازه فعال، گونه اي س ا زه كنترل شده است . اين ساختار، حسگرها و عملگرهايي يافته كه كاملا با ساختار سازه تركيب گشته اند و عملكردهاي سازه اي بهمراه عملكردهاي كنترلي دارند . طبيعت مركب سازه هاي فعال، عامل جدايي آنها از فرايندهاي متعارف است و يك سيستم كنترل سازه اي كاملا هماهنگ را تعري ف مينمايد . سازه هوشمن د 13 در حاليكه به حد متعالي و نهايت منطق دست مي يابد، سيستمهاي منطقي و الكترونيكي بسيار منظمي را شامل شده كه كاملا هماهنگ و يگانه اند و عنصر مشخصه يك معماري
كنترلي سلسله مراتبي و يا پخشي را مهيا مينمايند.
پايداري و ساختار انعطاف پذير
يكي از جريانات بزرگ معماري معاصر اختصاص به مسائل مربوط به پايداري دارد. بحرانهاي انرژي، معضلات زيست محيطي، اتمام منابع اوليه، توليد مصالح و انرژي و بسياري ديگر مواردي هستند كه در سالهاي پاياني قرن بيستم بشر با آنها مواجه گشته است .
درواقع توسعه پايدار نوعي واكنش نسبت به مدرنيسم و پيشرفت لجام گسيخته و بي قاعده تكنولوژي است، نسبت به انقلاب صنعتي و مصرف بي رويه مواد اوليه بدون توجه به بازدهي و كارايي مناسب از آن و سرانجام نسبت به آلودگيهاي زيست محيطي ناشي از دخل و تصرف انسان در طبيعت و مسائل مربوط به نسل معاصر و آينده بشر . امروزه تعاريف و فرضيه هاي بسياري دراين خصوص مطرح شده كه غالب آنها اختصاص به انرژي، مصالح، محيط، اجتماع، اقتصاد و ... دارد. همانگونه كه در تعريف آمده، توسعه پايدار متوجه كيفيات زندگي است و هدف از آن ارتقاء سطح كيفي زندگي براي انسان و نسلهاي بعدي است كه در سه حيطه زير داراي مزامين عميقي است:
1. پايداري محيطي
2. پايداري اقتصادي
3. پايداري اجتماعي
لذا در عرصه معماري و شهرسازي، مزمون پايداري اهميت فراوان يافته و معماران و شهرسازان معاصر را به تفكر و چاره انديشي واداشته است. از جمله راهكارهايي كه معماران و شهرسازان جهت نيل به اهداف پايداري درپيش گرفته اند، ميتوان به موارد زير اشاره نمود:
1. كاهش اتلاف و پخش انرژي در محيط
2. استفاده از مواد و انرژيهاي تجديد پذير و قابل بازگشت به محيط
3. افزايش آسايش انساني در فضاي زندگي
4. كاهش عوامل تاثيرگذار بر سلامت انسانها
5. مسائل مربوط به بازيافت
يكي از اصول پايداري در معماري ، انعطاف پذيري و قابليت انطباق با تغييرات آينده است و چون سازه زيربناي معماري است و تركيب شكلي آن را مستحكم ميسازد ، ضروريست تا خود نيز انعطاف پذير باشد . همچنين مطابق اصول پايداري لازم است تا مصالح بكار گرفته شده در ساختمان قابليت بازگشت به طبيعت را داشته باشند . ساختار ساختمان مي بايد توسعه هاي آتي را بپذيرد و تمهيداتي نيز در آن ديده شود ت ا در هر زمان بر حسب ضرور ت قابل به روز شدن باشد . ميتوان مشخصات زير را جهت يك سازه پايدار نتيجه گرفت:
1. موثر و كارا باشد؛ بدين معني كه مصالح بكار رفته در آن قابليت برگش ت پذيري به محيط زيست را داشته باشند و در عين حال قابل استفاده مجدد در همان بنا يا بناهاي ديگر باشند ، چنانكه با مثلا تخريب يا تغيير بنا، مصالح مذكور مجددا در ساخت بكار آيند. انرژي كمي را نيز جهت توليد و تغيير وضعيت به خود اختصاص دهند...
2. قابل نگهداري باشند؛ اجزاء آن قابليت جايگزين شدن داشته باشند تا در موارد خرابي قابل تعويض باشند. ضمن اينكه ضروري است تا مصالح تعويضي قابليت بازگشت به محيط را داشته باشند يا دوباره مورد استفاده قرار گيرند.
3. تطبيق پذير باشند؛ بتوانند به نيازهاي متغيير و بارهاي متغيير در زمانهاي متغيير در طول زندگيشان جواب دهند و بر حسب شرايط متغيير، با محيط خود را تطبيق دهند.
تحت يك برنامه ريزي كلي جهت ساخت، نگهداري و تخريب باشند؛ آنچه كه در قرن بيستم مهم قلمداد شد، مسئله نگهداري از ساختمانهاي هزينه شده بود. ساختمانهايي كه با زحمت طراحي و اجرا ميشدند، اولا جواب توسعه هاي آتي را نميدادند و مثلا با تغييرات كاربري يا تغييرات ظر فيتي مواجه ميگشتند كه ناچار محكوم به تخريب يا تغيير در ساختار ميشدند، ثانيا توسعه روزافزون شهري و گسترش علوم و فنون، نياز به ساختمانهاي با عمر طولاني را الزامي ميكرد كه بتوانند در طرحه ا و برنامه ريزيهاي كلان
شهري سالها فعاليت كنند . لذا طرح اوليه بسيار اهمي ت دارد و بايد براي نگهداري از بن ا و خصوصا سازه آن كه بار ساختمان و
معماري را بدوش ميكشد، در سراسر عمر آن برنامه ريزي گردد؛ همچنانكه بسياري از بناهاي مدرن، پس از ساخت، بدليل عدم
تطبيق با شرايط جديد يا عدم نگهداري صحيح، تخريب شدند و علت اصلي آن، عدم برنامه ر يزي صحيح اوليه و عدم انعطاف پذيري
سازه آنها بود. 14 علاوه بر آن، آنچه كه در قرن بيست و يكم بسيار حائز اهميت است، مسئله بازگشت اين مواد به چرخه زيست
محيطي و يا استفاده مجدد از آ ن ست كه در مدرنيزم جهت كاربرد مجدد مصالح ساختماني و بخصوص سازه (كه اغلب به زباله ه ا ي
ساختماني تبديل ميگردد) و زوايد آن در هنگام طراحي، فكري نشده؛ ضمن آنكه پس تخريب ساختمانهاي مدرن، برنامه اي براي
مصرف مجدد مصالح ساختماني تخريب شده وجود نداشت و بناچار بعنوان زباله هاي صنعتي و ساختماني غير قابل بازگشت به
طبيعت مطرح ميشدند. عليرغم اينكه بسياري از اين منابع، تجديد ناشدني هستند، نحوه توليد و استعمال آنها در صنعت مادر و
فراگير ساختمان بگونه اي است كه به سختي به طبيعت بازميگردند... 15
4. اجزا بايد بصورت انعطاف پذير، در دسترس باشند و با قابليت به روز شدن طراحي گردند.
5. در مصالح مصرفي، ساخت، برنامه نگهداري و تخريب، تا حد امكان از مواد سمي و تخريب كننده محيط زيست، استفاده
نگردد.
6. در عين حال اقتصادي باشد.
دو روش جهت سازه پايدار كه در تاريخ امتحان شده ياداوري ميشوند:
1. سازه دائمي: ساختاري با كيفيت بسيار بالا و عمر ي طولاني ك ه با مصالح ي ساخته شده است كه ميتواند در س اخت و ساز
آينده دوباره بكار آيد . همانند پل رومي فابريسيوس 16 در رم يا پل خواجو در اصفهان كه با مصالح محلي ، سنگين و بنايي ساخته
شده و استحكام بسيار بالايي دارد.
2. سازه موقتي: جهت ساختمانهاي ارزانتر، با طول عمر كوتاه تر مورد استفاده واقع ميگردد . مصالح بايد حداقل ضر ر را براي
محيط زيست داشته باشد؛ همانند پلهاي طنابي اينكاه ا 17 . در مرحله اول طنابهايي از علوفه محلي يا بافتهاي گياهي ساخته ميشود .
در مرحله دوم طنابهاي پلهاي قديمي بريده شده و طنابهاي جديد نصب ميشود. در مرحله سوم راه اصلي و نرده هاي طنابي اضافه
شده، پل كامل ميگردد. اينگونه پلهاي طنابي، براي 500 سال به حيات خود ادامه داده اند. نقشه نگهداري از آنها به جامعه گره
خورده است. مصالح نيز در دسترس هستند و بنظر محيطي مي آيند. چادرهاي عشاير نيز اينگونه اند.
-3 جوامع بومي كوچرو و محيط زيست
جوامع بومي كوچرو (عشاي ر، گله داران كوچرو ، كشاورزان تناوبي و شكارچيان كوچرو ) زيرمجموعه اي از جوامع بومي و سنتي
هستند كه معيشت آنان عمدت ا به استفاده از منابع طبيعي عمومي وابسته بوده و كوچ آنان يك استراتژي مديريتي براي استفاده
پايدار از زمين و حفظ محيط زيست و همينطور عنصري برجسته از هويت فرهنگي آنان مي باشد . پنچمين كنفرانس جهاني پاركها
(دوربان 2003 ) برا ي نخستين بار شاهد حضور نماينگان جوامع كوچرو از بسياري از مناطق جهان بود .بر پايه موافقت گسترده اي
كه در بيانيه دانا مربوط به سال 2002 آمده است ، اين افراد در كنگره شركت جسته ، علائق مش ترك جوامع بومي را مشخص كرده و
را به نام رسمي گروه خود اضافه نمايند ت ا از اين راه اتحاد خود را ب ا جريان بزرگتر و شناخته شده تر « بومي » موافقت نمودند واژه
قبايل و جوامع بومي در سراسر جهان اعلام نمايند.
شواهد نشان مي دهد استفاده از منابع طبيعي به شيوه جوامع كوچرو مي تواند سازگار ب ا محيط زيست باشد ، و اينكه مشاركت
فعالانه ميان جوامع كوچرو و اداره كنندگا ن مناطق حفاظت شده مي تواند نقش عمده اي، هم در معيشت اين جوامع و هم در
اجراي برنامه هاي دراز مدت حفظ محيط زيست داشته باشد . اين موافقتنامه خواستار تعهد همگان جهت دخيل نمودن جوامع بومي
در ايجاد، اعلام و مديريت مناطق حفاظت شده و ايجاد نظامهايي كه تضمين كننده سهم اين جوامع در منافع ناشي از مناطق مذكور
باشند گرديد. برنامه عمل دوربان همچنين قوي ا پيش نهاد نمود ت ا اسكان غير داوطلبانه جوامع بومي كوچرو بدون جلب رضايت قبلي
آنان متوقف گشته و كليه مناطق اعلام شده به عنوان مناطق حفاظت شده در گذشته و آينده به شيوه اي كاملا هماهنگ ب ا حقوق
جوامع مذكور مديريت گردند.
چادرهاي عشاير
ساختار چادرهاي عشاير به نحويست كه به بهترين نحو با شيوه زندگي آنها سازگار گشته و بعنوان يك ساختار پايدار معماري و الهام
بخش موارد بسياري در معماري نوين در زمينه ساختارهاي متحرك، موقت، انعطاف پذير و برگشت پذير به طبيعت شناخته ميشود .
عشاير منطقه زاگرس بدليل كوچ فصلي و اسكان موقت در من اطق مختلف، نياز به خانه هاي با مصالح سنگين ندارند . از طرفي زمان
ساخت نيز براي آنان بسيار مهم است. بدين معني كه زمان استفاده آنها از خانه هاي موقتشان در مناطق مختلف، نهايتا يك فصل يا
نيمي از سال است. لذا مسكن اين افراد بايد بگونه اي باشد كه در زمان بسيار كم ي بپا شود و در اندك زماني نيز جمع آوري گردد . از
طرفي نيز مصالح اين خانه بايد به نحوي باشد ت ا مالكان آنها بتوانند آنها را بر پشت چارپايان خود جابجا نمايند . همانگونه كه در
تصوير 1 مشاهده ميگردد، چنين خانه هايي براساس تكنيكهاي محلي، مهارت صاحبان آنها و تجربي ا ت سازندگانشان ساخته ميشوند .
مصالح بكار رفته، محلي هستند و قابل برگشت به محيط و همانگونه كه در بيانيه دانا به آن اشاره رفت، اين مصالح بومي تلقي
ميگردند.
ساختار چادر گونه اي ساختار غشايي است . اين سازه غشايي، نوعي سازه كابلي ميباشد كه فاصله كابلها (تاروپود پارچه چادر ي ) به
صفر ميل ميكند. لذا كاملا كششي عمل كرده و در كنار اعضاي فشاري خود (ستونها و ديركها) يك سازه موقتي كاملا پايدار و
اقتصادي را استوار ميسازد. عناصر فشاري در اين سازه ها عمدتا چوبي است كه از جنگلهاي اطراف بدست مي آي د . غشاي چادري نيز
نوعي پارچه محكم و ضخيم است كه از جنس پشم چارپايان كوچ نشينان ميباشد كه در ساخت آن هيچ گونه منبع انرژي خارجي،
مورد استفاده واقع نميگردد. در گذشته اتصالات ديركها نيز بوسيله طنابهاي بافته شده محلي تحقق مي يافت و پارچه (غشاي
چادري) بوسيله طناب به ديركها و ستون مركزي اتصا ل مي يافت. طنابهايي نيز در سراسر پارچه چادري تعبيه ميشد و چادر را
بوسيله چوبهاي نوك تيزي به زمين محكم مي بست . اين طنابها، حكم كابلهاي كششي را داشت و نقش ب ادبند را در اين سازه
غشايي ايفا ميكرد. امروزه اكثر اين اتصالات از طريق ميخهاي فولادي محقق ميگردند كه خود عليرغم كارخانه اي بودن، قابليت
بازگشت به طبيعت را دارند. همچنان استفاده از كابلهاي كششي، ساختار غشايي (چادر) و ديركهاي قابل انعطاف و متحرك قالب
چادرهاي عشاير را شكل ميدهد.
امروزه چادر، گون ه اي سازه غشايي بحساب مي آيد . با وجود ناپايداري غشاه ا، از زمانهاي بسيار دور بشر با قوه ابتكار و نبوغ خود
توانسته است راهها و وسايلي بر اي استفاده ازغشا در كاربردهاي سازه اي بيابد كه انگيزه اصلي آن، استفاده مناسب از وزن سبك
غشاها بوده است. ضمن آنكه به راحتي قابليت جابجايي و تغيير شكل را داراس ت . يكي از اصول معماري پايدار، قابليت به روز شدن
تغيير شكل ساختار معماري به هنگام نيا ز است 18 . اين خ اصيت، يكي از عمده ترين خصوصيات پايدار در چادرهاست . هيچ
نقشه اي در هنگام بنا كردن اين معماري از پيش تهيه نميشود . در واقع ذهن مردمان چادرنشين بهنگام ساخت اين نوع خانه، بر
اساس نياز لحظه اي كار ميكند . تجربه ، طريقه استفا د ه از ديركها را به آنان آموخته است . معم اران تجربي اين بناها براساس نياز و
جمعيت استفاده كننده از چادر، و نيز بر اساس عملكردي كه از آن ميخواهند، اقدام به ساخت فوري آن ميكنند . آنها قادرند در هر
زمان به آن تغيير شكل دهند و در عين حال در زمانيكه فضاي معماري ديگر بدرد نميخورد، مصالح آنرا بدور نمي اند ازند و از آن در
ساخت بناهاي ديگر سود ميبرند . در هنگام فرسوده شدن اين مصالح نيز با توجه به ماهيت برگشت پذيري آنها، بدون وارد كردن
هيچ گونه خسارت يا آلودگي، به طبيعت و محيط زيست همان چادر نشينان باز ميگردند. با توجه به اينكه يكي ديگر از اصول
پايداري در معماري، طراحي براي مرگ ساختمان و برنامه داشتن براي زباله هاي ساختماني ناشي از تخريب آن است 19 ، لذا
ميتوان نتيجه گرفت كه اين ساختار معماري، همانند پلهاي اينكاها كه پيش از اين مورد اشاره واقع گشتند، جزء پايدارترين گونه
هاي ساختماني است كه از قديم الايام تاكنون در د ست بوميان منطقه زاگرس بوده و بدون تغيير چنداني به حيات خود ادامه
ميدهد.
-5 عملكرد سازه اي در ساختارهاي چادري
چادر فشار باد را تحمل مي كند و در مقابل نيروهايي كه به سطح آن وارد ميگردد، مقاومت بسيار خوبي بدليل ماهيت كششي پارچه
(تار و پود مستحكمي كه حكم كابلهاي كششي را دارند ؛ فاصله بين آنها بسيار اندك است و به صفر ميل ميكند ) از خود نشان ميدهد
درحاليكه به خاطر وزن سبكش در مقابل بادهاي متغير و ثابت به لرزش يا ارتعاش درمي آيد . كابلهايي (طنابهاي دست ساز عشاير )
كه چادرها را به زمين متصل ميكنند، نقش بادبندهايي را ا يفا ميكنند كه تا حدود زيادي در مقابل حركات جانبي مقاومت دارند و
لرزشها را به حداقل ميرسانند . درهرحال لرزش در چادر وجود دارد و اجتناب ناپذير است . چادر ها براي پوشش موقتي مناسب
هستند و تنها زمانيكه بسيار پيش تنيده شوند و با ساختارهاي ديگري تركيب گردند ، به عن وان سقفهاي دائمي قابل قبول ميباشند .
در برابر نيروهاي كششي، چون چادرها ورقهاي نازكي از پارچه هستند و تاروپود داخلي آنها نقش كابلهايي را ايفا ميكند كه فاصله
كابلها به صفر ميرسد ، براي انواع مقاصد كشش ي بسيار خوب عمل مينمايند . در مقابل خمش و برش مقاومتي ندارند زيرا ضخامت
آنها در مقايسه با گستردگي سطحشان بسيار كوچك است . در مقابل فشار نيز مقاومتي ندارند چون بدون كمان ش نمي توانند فشار را
تحمل كنند. يكي از مشخصه هاي مهم اين نوع ساختار، داشتن كمترين سطح نسبت به ساير پوش ش ها براي محدوده معيني مي
باشد. بدين معني كه حجم فضاي بيشتري را به نسبت سطح خارجي خود تصرف مينمايند.
چادر ها به دليل دوطرفه بودنشان (صفحه بودن ) علاوه بر رفتار كابلي (توزيع تنش كششي يكنواخت در مقاطع آن )، گونه اي رفتار
برشي در داخل سطح خود ايجاد مي كنن د كه ظرفيت تحمل بار غشا را افزايش مي دهد . براي مقاومت در برابر نيروي باد و افزايش
عمر ساختمان شرط اساسي آن است كه چادرها مانند يك سازه با انحناي مض ا عف طراحي شوند . مي توان چادر را به صورت تقاطع
دو عنصر كابلي نيز تلقي نمود. پس چادرها سازه هاي مقاوم دو بعدي هستند. 20
در چادر پوسته تمامي بار يا بخشي از آن را حمل م ي نمايد . لبه هاي كناري پوسته قابل انعطاف بوده (غير متصل ) و براي اطمينان از
در كشش باقي ماندن به شكل مقعر است . كناره ها قابل انعطاف ، مسلح با كاب ل ، معمولا به شكل مقعر (در نتيجه كشش پوسته و
سيستم تكيه گاهي سازه ) ميباشند و لبه هاي صاف مثل ديواره ا , تيرها و قوس ها، هر فرمي با طول دلخواه كه قوس مناسبي را در لبه
و « هوراسيو كاميني و » ،« فراي ات و » پوسته ايجاد كند را به خود مي گيرند و در برابر تنش هاي وارده نيز مقاومت مي نمايند . كارهاي
نمونه ه ا يي هستند كه در آنها ، چادرهاي بزرگ بر روي شبكه هاي پيچيده با ديركه اي عمودي يا مايل فشاري « هورست برگ ر »
براي ساخت غرفه هاي نمايشگاهي دائم يا موقت مورد استفاده مي باشد
اجزاي چادر
در سازه هاي چادري ، فرم معماري و عملكرد سازه اي يكي هستد . در نتيجه ، مهندسي ساختمان و معماري جدانشدني بوده و
درك رفتار سازه يك ابزار اساسي در طراحي اين نوع از سازه ها مي باشد . به طور معمول تكيه گاه ه ا به وسيله ستون هاي مركزي
نگاه داشته ميشوند ، ولي در عمل م مكن است به دلايل غير سازه اي ن ا خواسته از روش هاي ديگر استفاده شود . قو س ها يا بيشتر
سازه هاي تركيبي فشاري ممكن است براي تامين تكيه گاه عمودي در آنها به كار برده شوند . كابل هاي زنجيرواره مي توانند در
كنار ستون ها براي نگاهداري خط الراس چادرها در چندين نقطه به طور معلق طراحي شوند . در جايي كه از تكيه گاههاي مركزي
استفاده مي شود ، تنش پوسته ممكن است با پخ ش بار روي يك سطح بزرگتر به واسطه استفاده از يك ستون قارچي شكل مركزي
كاهش يابد . پارچه معمولا مقاومت كمي در برابر نور خورشيد داشته و بسرعت از بين مي رو د ؛ اين مسئله موقتي بودن ساختارهاي
چادري را بيشتر عيان ميكند . پشم بز در سياه چ ا درها مقاومت بسيار خوبي دارد درحاليكه چادرهاي كارخانه اي كه با مواد شيميايي
ساخته ميشوند، بسيار ظريفترند و مقاومت كمتري دارند . پيشرفتهاي اخير ، استفاده از پوسته ها (فايبر گلاس به ميزان زياد ) و
وپوششهايي كه كمترين فرسايش را در برابر نور خورشيد دارد (براي مثال ، تفلون داپونت) افزايش داده است .
اگر كناره هاي يك چادر قابل انعطاف باشد ، معمولا به وسيله كابله ا (طنابهاي دست با ف ) مسلح مي شوند . لبه چادرها معمولا شكل
مقعر را در نتيجه كشش پوسته و سيستم تكيه گاهي سازه به خود مي گيرند . لبه هاي صلب ، مانند ديوارها ، ت ي رها و قوسها مي
توانند هر فرمي با طول دلخواه كه قوس مناسبي را در لبه پوسته ايجاد كند به خود بگيرند و در برابر تنشهاي وارده نيز مقاومت
نمايند .
تصاويري كه در اينجا به نمايش درآمده، شكلهاي مختلف سازه هاي چادري را نشان ميدهد كه امروزه در اكثر كارهاي مدرن مورد
استفاده اند. اين شكلها از قديم الايام با عشاير مناطق مختلف و از جمله منطقه زاگزس عجين بوده اند (تصوير 5). بررسي شكلي
چادرهاي عشاير اين مسئله را به اثبات ميرساند كه عشاير بومي منطقه، بهترين و پايدارترين شيوه را براي يك زندگي غير دائم و
خانه به دوش جهت اسكان انتخاب نموده اند بگونه اي كه هم اتلاف انرژي به حداقل برسد و هم زمان نصب و برچيدن خانه ها
كاهش يابد.
7 نتيجه
همانگونه كه در متن اشاره شد، سازه هاي چادري، بهترين و پايدارترين شيوه مسكن جهت خانه هاي موقتي هستند كه عشاير منطقه زاگرس به بهترين نحو آنرا
توسعه داده اند. ساختار چادرهاي عشاير خصوصيات زير را دارا ميباشد:
1. با صرف حداقل انرژي، نصب يا برچيده ميشود
2. شكل آن به نحويست كه بيشترين فضا را با كمترين سطح خارجي اشغال مينمايد، لذا اتلاف انرژي در آن به حداقل ميرسد.
3. عليرغم ضخامت پوشش چادر عشاير، چون جنس آن از پشم بز است و بافت آن نيز بسيار ظريف و نفوذ ناپذير است، از نفوذ آب باران جلوگيري ك رده
و ضمن اينكه تا حد ممكن حفظ گرما را در فضاي داخلي ممكن ساخته است. رنگ تيره آن نيز براي جذب حداكثر انرژي خورشيدي براي توليد گرما در روز
است.
4. ديركهاي تكيه گاهي از جنس چوب بوده و قابل جابجايي اند. بدليل عايق بودن، اتلاف انرژي از اين طريق نيز به حداقل ميرسد.
5. بدليل نازك بودن غشاي چادري، اين ساختار سبك در برابر باد به لرزش درآمده، لذا بوسيله طنابهاي دست باف پشمي (كابلهاي كششي) غشاي
چادري را به زمين محكم مي بندد.
6. ساختار پشمي پارچه چادري، همانند يك ساختار كابلي كششي است كه فاصله كابلها (تار و پود ) به صفر ميرسد . لذا در مقابل كشش مقاومت بسيار
خوبي دارد اما بدليل ضخامت كم، در برابر نيروهاي ديگر مقاومتي ندارد . اين ساختار پس از تركيب با عناصر فشاري (ستونها و ديركه ا ) و نيز عناصر كششي ديگر
(كابلهاي اتصال به زمين) به مقاومت كافي ميرسد.
7. مواد و مصالح مورد استفاده، همگي قابليت برگشت پذيري به محيط را دارا ميباشند . در توليد آنها حداقل انرژي بكار ميرود و هيچ گونه آلودگي براي
محيط زيست ندارد.
8. مطابق موافقت نامه دوربان، ساختار زندگي عشاير بومي به نحويست كه با چرخه زيست محيطي طبيعت، پيوند خورده است و موجب پايدار ماندن
محيط زيست ميگردد.
9. معماري خانه هاي چادري عشاير كاملا انعطاف پذير است و جوابگوي نيازهاي متغيير ساكنان آن است.
10 . سازه آن نيز انعطاف پذير است و كاملا با معماري آن پيوسته است.
11 . بدليل سبكي و اتصال مناسب با زمين، در مقابل نيروهاي جانبي (باد و زلزله) مقاوم است.
12 . مطابق توضيحات متن مقاله، سازه هاي چادري در گروه سازه هاي تطبيق پذيرند و با تمهيدات مختصري، قابليت قرار گيري در گروه سازه هاي فعال
و حتي هوشمند را نيز دارا هستند.
مطابق موارد ياد شده، سازه هاي مذكور، سازه هاي پايداري هستند و معماري آن نيز بدلايل ياد شده، تمامي شرايط معماري پايدار را دار ا ست . همچنين معماران
و مهندسين طراح اين ساختارها، استفاده كنندگان آنها هستند، پس ميتوان عنوان كرد كه اين خود مردم بومي هستند كه معماران بومي زيستگاههاي خود
ميباشند و پايدار ترين معماري نيز متعلق به همين معماران بومي است كه جهاني مي اندشند و محلي ميسازند.و.....