در ایران سابقه ی مراکز تجاری به ساختار شناخته شده ی بازار بر می گردد.اگرچه نمی توان تاریخ دقیقی برای پیدایش این گونه مراکز تعیین کرد.اما به طور قطع سابقه ی آن به دوره ی پیش از اسلام و حتی قبل از هخامنشیان مربوط است.در شهرهای دوره ی اسلامی بازار یکی از عناصر اصلی شهر بوده و عموماً دروازه را به مرکز شهر متصل می کرده است.بازار از نظر تنوع عملکرد،وسعت،طراحی متحدالشکل،سرپوشیده بودن و در برگرفتن مجموعه ای از خدمات و فضاهای شهری مورد نیاز به مراکز خرید امروزی بسیار نزدیک بوده است.اگر امروز بخواهیم در تهران مرکز خریدی مشابه بازارهای قدیمی بسازیم باید ده ها کیلومتر مربع را به این کار اختصاص دهیم.در کشورهای غربی متناسب با رشد شهرسازی،توانایی و جسارت مردم در ساخت مراکز تجاری وسیع تر و پیچیده تر نیز افزایش یافت.برخلاف ایران که امروز حتی نمی توانیم مرکز تجاری به وسعت بازار قدیمی تهران،اصفهان یا تبریز بسازیم.
ساختار بازارها عموماًاز دو بخش مجزا تشکیل شده است؛راسته ها که معابر خطی سرپوشیده ی قابل قیاس با پاساژهای قرن نوزدهمی هستند و فضاهای تکمیلی همچون مسجد،حسینیه،حمام،خان،مدرسه و غیره که لابه لای معابر سازماندهی شده اند.در گذشته،ضوابط بسیار دقیق و پیچیده ای بر بازارها حاکم بوده است.این ضوابط که هم عرفی و هم حقوقی بوده اند.همی ی امور مربوط به بازار از قبیل استخدام و ورود به تجارت بازار،تعرفه حمل و نقل درون بازار،ساعات کار و نحوه ی ساخت و ساز را تعیین می کرده اند.
بازار
بازارها،بازارچه ها و دکانهای قدیمی تا اوایل قرن بیستم تنها اشکال شناخته شده ی کاربری تجاری در ایران بوده اند.در دوره ی حکومت پهلوی ایران وضعیت بازارها تا حدی متزلزل شد.زیرا او مایل بود تجارت مدرن را رواج دهد.برنامه ی شهرسازی او با ساخت خیابانهای عریض و تحویل که اغلب راسته ی بازارها را می دریدند آغاز شد.اغلب بازارهای قدیمی از جمله تبریز و یزد از این اقدامات لطمه خوردند.با ساخت خیابانهای جدید خوانایی و عملکرد شهر دگرگون شد.خیابان به فضای عمومی اصلی شهر تبدیل شد و در نتیجه بناهای کنار خیابان اهمیت یافتند.سمبلهای دنیای صنعتی،کارخانه ها،ادارات دولتی،هتلها،سینماها و تماشاخانه ها کنار خیابانها ساخته شدند و مغازه های عرضه کننده ی کالاهای جدید نیز به خیابان منتقل شدند.همراه باافزایش اهمیت خیابان و ساختمانهای مجاور آن،بافت قدیمی که در عمق قرار می گرفت فرسوده شد و ارزش آن تنزل کرد.در این دوران سرمایه گذاران به فکر ساخت مراکز تجاری افتادند که بتواند ارزش تجاری لبه ی خیابان را به عمق بافتهای ساختمانی اطراف خیابان نیز امتداد دهد.به این ترتیب از تیپولوژی"پاساژ"با همان واژه ی فرانسوی استفاده شد.پاساژ معبری سرپوشیده با سقفی از سازه ی فولادی و شیشه بود که دهانه ی نسبتاً کم عرضی را بر خیابان اشغال می کرد و عمود بر محور خیابان در قلب بافت ساختمانی نفوذ می کرد.اطراف محور پاساژ در چند طبقه دکانها،دفاتر و انبارهای تجاری سازماندهی می شدند.
در دوره ی رضاشاه زمانی که بوذرجمهر شهردار تهران بود.لاله زار نو در امتداد خیابان لاله زلر ساخته شد.مظفر فیروز،پسر بزرگ فرمانفرما،اولین پاساژایران را دراین دوره در خیابان لاله زار نو ساخت.
به زودی این خیابان به یکی از خیابانهای مدروز آن زمان تبدیل شد و مغازه های شیک،سینما،بوتیک اجناس خارجی،تماشاخانه ها و رستوران در آن ساخته شد.
اگرچه تیپولوژی پاساژ همچنان تا به امروز مورد استفاده است.اما در دوره ی پهلوی دوم فروشگاههای بزرگ و ساختمانهای تجاری متعددی به سبک آمریکایی هم ساخته شدند.مثل فروشگاه فردوسی ایران،ساختمان پلاسکو،ساختمان آلومینیوم و فروشگاه کوروش که سمبل جامعه خرده بورژوازی شهری روبه رشد دوران پهلوی دوم هستند. 
با رشد تجارت و خصوصاً واردات،نیاز به فضاهای جدید تجاری برای عرضه ی کالا به صورت عمده یا خرده فروشی(که در ایران اغلب توام اند)افزایش یافت.
خیابانهای اطراف بازار و خیابانهای مرکز شهر،جمهوری،ولیعصر،انقلاب،و... به محل تمرکز فروشگاههای کالاهای مختلف تبدیل شدند.کاربری این خیابانها روزبه روز محدودتر و اختصاصی تر شد.ارزش چشمگیر زمین با کاربری تجاری(امروز یک فضای تجاری با موقعیت خوب متری 30 الی 40 میلیون تومان معامله می شود.)و نیاز به فضاهای پشتیبانی فروشگاه مثل انبار،دفتر،پارکینگ و کارگاه موجب محو تدریجی کاربری مسکونی از این محلات شد.
با رشد شهرها و خصوصاً پایتخت پدیده ای جدید در شهرسازی پیدا شد.اختصاص یافتن خیابانها یا بخشی از خیابانها به نوع مشخصی از تجارت.این پدیده که در بسیاری از کشورهای آسیایی نیز سابقه دارد،در تهران به سرعت رواج یافت.تخصصی شدن نیازها و افزایش تنوع کالاها موجب شد مغازه های منفرد نتوانند پاسخگوی نیاز شهروندان و مراجعان شهرهای دیگر،که تهران را مرکز خرید اصلی خود می شناسند باشند.بدین ترتیب خیابانها مشابه راسته های بازارهای قدیمی به عرضه ی کالاهای مشخصی اختصاص یافتند:جمهوری به لوازم الکترونیکی،لاله زار به لوازم برقی،ولیعصر در بخشهای مختلف به لوازم ورزشی،کالاهای طبی،پوشاک و غیره،انقلاب در حوالی دانشگاه به فروش کتاب،سهروردی به کابینت آشپزخانه و حافظ در اطراف حسن آباد به مبلمان دفتری.مدتی بعد روزنامه ی همشهری فهرستی از خیابانهای عرضه کننده ی کالاهای مشخص که اصطلاحاً به آنها بورس گفته می شود منتشر کرد.در فهرست همشهری،تهران به یک Mall بزرگ می ماند که در آن هر بخش به عرضه ی کالای معینی اختصاص یافته است.
اگرچه تیپولوژی بورس از جنبه تجارت و عملکرد با وضعیت جامعه شهری امروزی تطابق دارد و خریدار در بورسها به طور قطع کالای مورد نیاز خود را با قیمت واقعی پیدا می کند،ولی مسائل دیگری عملکرد بورس را مورد تردید قرار می دهند.
شرایط نامساعد آب و هوایی در حداقل نیمی از سال،ترافیک،آلودگی هوا،عدم دسترسی به حداقل امکانات رفاهی از قبیل سرویسهای بهداشتی،آب آشامیدنی،محل استراحت،نا امنی تردد،فقدان محل پارک و عدم تنوع فروشگاهها موجب شده کونه شناسی Mall نیز مورد توجه قرار گیرد.در سالهای پس از انقلاب شاهد پیدایش یا رشد مجتمعهای تجاری به سبک Mallهای آمریکایی(با وسعت و تنوع کاربری محدودتر)هستیم.در مناطق غیر مرکزی شهر مثل شهرک قدس و پونک مراکز تجاری بزرگ ساخته شدند.مکان این مراکز خرید از نظر دسترسی به مسیرهای مناسب دسترسی و بزرگراهها بررسی شده است.مراکز تجاری کوچکتر در میدان آرژانتین،ولیعصر،خیابان جردن،خیابان میرداماد،میدان تجریش و میدان ونک ساخته شدند.
اگرچه ساخت این مجموعه ها اغلب با رونق اقتصادی همراه است اما کیفیت معماری و اجرا،تنوع کاربریها،خدمات و تجهیزات آنها معایب بزرگی دارند.هنوز مراکز تجاری پایتخت مهم و ثروتمندی همچون تهران بسیار عقب تر از نمونه های مشابه در کشورهای آسیایی و اروپایی است.
عطش شهروندان به خدمات شهری و فضای گذران اوقات فراغت چنان است که به نظر می رسد  سرمایه گذاری در برنامه ریزی و طراحی وهمچنین ایجاد کاربری های متنوع تفریحی می تواند به صورت غیر مستقیم یا مستقیم منافع اقتصادی مراکز تجاری را افزایش دهد.ظاهراً یکی از موانع رشد مراکز خرید چند عملکردی،ضوابط و قوانین جاری اند که محدودیتهای مختلفی را برای اماکن عمومی تعیین می کنند. 
 
 
 
 
 تحلیل مراکز تجاری تفریحی
مقدمه مجموعه های تجاری و تفریحی
پارامترهای تاثیرگذار در طراحی مراکز خرید:
نمای شهری
مرکز خرید استرتفورد 
مرکز خرید فیلدز 
نمای ساده با پنجره های عمودی 
همخوانی نما در ترکیب با بدنه شهری 
مجموعه سایت با طراحی ماندگار 
طراحی سایت
مرکز تجاری کانیون 
برای مکانیابی 
مجموعه لالایدونا 
نورپردازی در شب 
سازه
معماری داخلی
طراحی بلندمرتبه
مصالح
نمونه ای از مصالح کفسازی 
نمونه ای از مصالح دیوار .
مشکلات موجود نما:
مركز خريد مونيخ
مجتمع تجاری – اداری ونوس
مجتمع تجاری تفریحی واقع در شانگهای چین 
پلان طبقه همکف
پلان طبقه اول
پلان طبقه دوم
پلان طبقه سوم
پلان طبقه چهارم
پلان طبقه پنجم
- مجتمع زيست‌خاور     
همجواریها 
ورودی مجموعه
پلكان معمولي
پلان و نما مقطع 
 مجتمع تجاري الماس شرق
موقعيت مجتمع: 
تصويري از مراحل ساخت مجتمع الماس شرق
تاسيسات برودتي و حرارتي:
نماي مجتمع الماس شرق مشهد
مشخصات کالبدي
فضاهاي جانبي
تاسيسات ساختماني
مجتمع تجاري – اداري ونوس
نماي جنوبي مجتمع ونوس 
وجود يک چايخانه در مرکز پروژه 
 معماري و اقليم در مجتمع ونوس 
پلان مستطيل شکل و يکپارچه 
پلان مجتمع ونوس
مجتمع تجاري – اداري ستاره شمال 
 پلان همکف و طبقه اول مجتمع ستاره شمال
 سطوح شیشه ای ، مایل و اثرات باران بر نما
 پوشش سطوح منحنی و نورگیر های سقفی