اصول و ضوابط طراحی مسجد
فهرست مطالب
فصل اول
تعاريف و پيش نيازها
بخش اول : مکانيابی .
بخش دوم : وقف واحکام فقهی .
بخش سوم : طبقه بندی مساجد .
بخش چهارم : برنامه فيزيکی طراحی .
بخش پنجم : طراح .
فصل دوم
الزامات قانونی
فصل سوم
الزامات و توصيه های عمومی
فصل چهارم
الزامات و توصيه های طراحی معماری
بخش اول : مبانی نظری و اصول طراحی .
بخش دوم : سازماندهی کلی طرح .
بخش سوم : کاربری و سطح اشغال .
بخش چهارم : ارتباط صحن وشبستان مسجد با فضاهای جانبی و
الحاقی آن.
بخش پنجم : وضوخانه و آبريزگاهها ( سرويسهای بهداشتی ) .
بخش ششم : سيمای مسجد .
بخش هفتم : موقعيت مسجد در مواجهه با بحران .
بخشی از مطلب
حمد وسپاس فراوان به پيشگاه حضرت باری تعالی که توفيقی عنايت کرد تا در خصوص مسجد سازی
دستور العملی حاوی ضوابط طراحی مسجد تهيه و در اختيار علاقمندان به ساخت مسجد قرار گيرد.
مسجد در دين مقدس اسلام جايگاهی بس رفيع وبسيار معنوی وخاص دارد ؛ اگر چه افول قدرت
سياسی جهان اسلام پس از آن که حاکميت سياسی در دست افراد نا اهل و فرصت طلب قرار گرفت نقش
مساجد را در سرنوشت اجتماعی – سياسی و معنوی مردم کم رنگ جلوه داد ، ولی با حاکميت نظام مقدس
جمهوری اسلامی اميد آن ميرود که مساجد جايگاه ويژه خود را پس از قرنها باز يابند تا مجد وعظمت معنوی
وحقيقی جهان اسلام بار ديگر احيا گردد .
متاسفانه در سالهای اخير، به بهانه نوگرايی ، بعضی از مهندسين که دانش خود را از غرب کسب
کرده وآشنائی چندانی نيز با فرهنگ معماری اسلامی – ايرانی ندارند به تقليد از سبکهای معماری غرب
وبابرداشتهای نادرست از نظريات معماران بزرگ و مدرنيست به خيال خود خواسته اند آن ضوابط را
باضوابط و ويژگيهای معماری اسلامی – ايرانی درهم آميزند وبناهای جديدی بوجود آورند . مسلماَ اين کار
جز خطر آفرينی برای معماری مسجد نتيجه ديگری در بر ندارد .
لازمه ادغام ويژگيهای گوناگون دو فرهنگ ، آشنائی و تسلط کامل به ويژگيهای فرهنگی طرفين است
بنابر اين هويت چنين بناهايی با ويژگيهای قومی ، ملی به خصوص مذهبی ما منطبق و هماهنگ نيستند .
در واقع مهندسين معمار و سازه بايد از شيوه های معماری اسلامی – ايرانی و جزئيات مربوط به
مسجد سازی آگاهی کافی داشته و در برخورد بامشکلات از راهنمائيهای کارشناسی مرکز استفاده نمايند .
در امر مسجد سازی بايد به ٣ اصل بنيادی ؛ طراحی ، اساس سازی و نماسازی توجه نموده و ارتباط
فضاهای مورد نياز مسجد را طبق ضوابط تدوين شده مرکز مد نظر قرارداد . اميد است به لحاظ تعهد و
رسالت فرهنگی به عنوان يک خدمت در امر مسجد سازی اين دستور العمل مورد استفاده عموم بويژه
کارشناسان طراحی مساجد قرار گيرد .
پيشگفتار
هنر طراحی و معماری مساجد در سرزمين ايران اسلامی ، سابقه ای بيش از هزار سال دارد که
نمونه های فاخر اين مساجد در ايران و آسيای ميانه زبانزد خاص و عام می باشد .
بنا بر اين در برخی از زمينه های کمی و کيفی طراحی و ساخت مسجد می توان با استناد به شواهد
مطلوب و ماندگار معماری مساجد فاخر و کهن ، در جهت بکار گيری روشهای صحيح و انجام طراحی
مناسب برای دستيابی به الگوی اسلامی - ايرانی اقدام نمود.
بمنظور دستيابی به هدف فوق ، کار گروهی متشکل از آگاهان طراحی تحت هدايت مشاور عمرانی
مرکز رسيدگی به امور مساجد موظف به تهية ضوابط ويژه طراحی مساجد گرديد که با گرد آوری مطالب
مرتبط با موضوع (ضمن استفاده از مطالعات انجام شده توسط مرکز مطالعاتی و تحقيقاتی وزارت مسکن و
شهرسازی و گزارش تهيه شده توسط کار گروه تخصصی نهاد برنامه ريزی شهرداری تهران و همچنين
ساير منابع در دسترس ) نسبت به تدوين ضوابط ويژه طراحی مساجد اقدام نمايند
ضوابط تدوين شده توسط کار گروه مذکور حاصل بررسيهای مکرر از سال ١٣٨٩ تاکنون می باشد
که دراحداث ، بازسازی، توسعه ونوسازی مساجد توسط متوليان ، دست اندر کاران و هيئت های موسس
لازم الاجراء است .
ضوابط مذکور در برگيرنده حد اقل معيارهای مورد نياز طراحی مساجد ميباشد که در چهار فصل
( تنظيم شده ، و در هر سال يکبار مورد بازنگری قرار ميگيرد .(