بخشی از مطلب

خاص‌گرايي‌هاي فرهنگي، قشري، قومي، جنسي در اغلب جوامع توسعه نيافته يا در حال توسعه از جمله جامعه ما به مثابه يك مانع اساسي در توسعه «روابط عمومي» خود نمايي مي‌كند. گويا اصراري است كه نگرش عموم مردم نسبت به مسايل يك سازمان يا وزارتخانه يا شركت، متاثر از نگرش‌هاي سنتي يا نگرش‌هاي تعيين شده، توسط يك قشر يا گروه، بدون هيچ تغييري ادامه پيدا كند. غافل از اين كه اگر نگرشي در تعارض با ساير نگرش‌ها قرار نگيرد، در بستر افكار عمومي جاي نمي‌گيرد و اگر در بستر افكار عمومي قرار نگيرد در تعامل با جامعه واقع نخواهد شد. به عبارتي شفاف‌تر براي رسيدن به تفاهم در يك نگرش، بايد در جامعه ايجاد ذهنيت كرد و اين ذهنيت را در تعارض و تطابق با ذهنيت‌هاي متمايز هم موضوع هدايت كرد تا به عينيت تبديل شود و چون در اين حركت خود موضوع، مسيرتعالي و توسعه را مي‌پيمايد، دايم در معرض نو شدن و در چالش‌هاي علمي و منطقي زنده و پويا باقي مي‌ماند.
افكار عمومي محصول جدل‌ها و گفت و شنودهاي درون جامعه است. افكار عمومي نيرويي نهان و آشكار است كه محصول تعامل اجتماعي است. در هر شرايط اجتماعي چه بخواهيم و چه نخواهيم، پديده‌هايي كه با زندگي مردم و چگونگي بودن و شدن آن‌ها ارتباط دارند، در افكار عمومي حضور دارند. در جوامع بسته و دچار انسداد، جريان افكار عمومي پنهان است. اما در جوامع توسعه يافته، آشكار است افكار عمومي با مفاهيمي مانند وفاق عمومي، آداب و رسوم، احساسات و عواطف متفاوت است. افكار عمومي قابل تغيير است. جاي چون و چرا دارد و به همين علت قابل هدايت است. قابل ترميم است و قابل تشديد است. مي‌توان آن را به وجود آورد يا از ايجاد آن پيشگيري كرد. روابط عمومي موفق با توجه به افكار عمومي برنامه‌هاي خود را تنظيم مي‌كند. مهندسي افكار عمومي سازمان‌ها، نهادها و وزارتخانه‌ها با حضور روابط عمومي و توسط روابط عمومي صورت مي‌گيرد.
روابط عمومي است كه با «نظرسنجي» يا «افكارسنجي» جريان افكار عمومي را مي‌شناسد و براي ترميم، تغيير، تشديد يا همراهي با آن برنامه‌ريزي مي‌كند. روابط عمومي است كه مي‌داند نبايد با افكار عمومي مقابله كند بلكه بايد با آن همراه شود يا در آن تغيير به وجود آورد.
ارتباط جمعي يا عمومي 
ارتباط جمعي يا عمومي تعبير جديدي است كه جامعه شناسان آمريكايي براي مفهوم MassMedia به كار برده‌اند. اين واژه كه از ريشه لاتين media (وسايل) و اصطلاح انگليسي Mass يا توده تشكيل شده است. از نظر لغوي به معناي ابزارهايي است كه از طريق آنها مي‌توان با افرادي به طور جداگانه يا با گروه‌هاي خاص و همگون و جماعت كثيري از مردم به صورت يكسان دسترسي پيدا كرد. امروزه اين وسايل عبارتند از: روزنامه، راديو، تلويزيون، سينما و اعلانات. بديهي است كه در ميان ابزارهاي پخش پيام روزنامه و راديو و تلويزيون داراي نكات مشتركي است چرا كه پيام‌هاي آنها به صورت متناوب پخش مي‌شود.
بنابراين در تعريف ارتباط جمعي مي‌توان گفت:
ارتباط جمعي يا عمومي انتقال اطلاعات با وسايلي چون (روزنامه- كتاب- امواج، راديو، تلويزيون و …) براي گروه غير محدودي از مردم با سرعت زياد است اين نوع ارتباط هم به نوبه خود داراي ويژگي‌هايي است.
1- ناآشنا بودن و پراكنده بودن پيام‌گيران:
در اين قسمت اشاره به سطح اطلاعات و آگاهيهاي افراد مختلف جامعه نسبت به موضوعات مختلف دارد و همچنين پراكندگي و گسترده بودن افرادي كه در حوزه گيرنده پيام قرار دارند.
2- بازگشت پيام يا بازخورد با تاخير 
به علت گستردگي پيام در هنگام فرستادن ان و همچنين گسترده بودن مخاطبين تاثير و بازخورد پيام با تاخير مواجه خواهد شد.
3- سرعت عمل زياد 
كه به نوع ارتباط در وسايل ارتباط جمعي بستگي دارد كه معمولاً در رسانه‌هايي همچون تلويزيون و راديو اين سرعت بيشتر ديده مي‌شود.
4- تكثير پيام 
پيام به سرعت انتشار مي‌يابد و حتي افكار عمومي نيز در اين تكثير نقش ويژه‌اي دارند.
5- ارتباط سطحي و ناپايدار:
به دليل گسترده بودن موضوعات در پيام‌ها و تسريع بودن آن تاثير آن در افراد به صورت سطحي خواهد بود.
6- پيام‌هاي انبوه 
با گسترده شدن وسايل ارتباط جمعي به مراتب پيام‌ها نيز به فراواني افزايش خواهد يافت.
7- قابل رويت نبودن آثار پيام 
اين مشكل ويژه در اين گونه وسايل ارتباط جمعي همواره فكر انديشمندان را به خود مشغول كرده كه چگونه تاثير پيام را در افراد مختلف با آگاهيهاي متفاوت بتوانند در آنها مشاهده نمايند.
 افكار عمومي (Public opinion) يكي از جنجالي‌ترين موضوعات در علوم اجتماعي است كه از دو واژه poll (نظرخواهي) و Public (عمومي، عامه) گرفته شده است. افكار عمومي برخاسته از ضمير باطن يك ملت و نوعي واكنش مردم است نسبت به موضوعي كه در سرنوشت آنها تاثير مي‌گذارد اين واژه در اصل (Doxa) به معني نظر بوده است.
آلن بيرو در تعريف آن مي‌نويسد: افكار عمومي عبارتند از «طرز تلقي و واكنش جمعي و مشهود اكثريت افراد يك جامعه در مقابل رويدادهاي اجتماعي كه اغلب مهم تلقي مي‌شوند.» 
گابريل تارد كه او را بنيانگذار افكار عمومي علمي مي‌دانند درباره آن مي‌گويد:
«افكار عمومي داوري توده‌هاي مردم درباره مسايل روز است» به عبارتي ديگر افكار عمومي نظرات اكثريت مردم را در يك زمان معين نشان مي‌دهد. هنگامي كه مساله‌اي براي مردم مهم باشد و با منافع آنها ارتباط پيدا بكند افكار عمومي شكل مي‌گيرد، ممكن است بر اساس پيش داوري باشد و يا از شايعه تاثير بپذيرد.
مطالعه افكار عمومي و شناخت آن كه ارتباط نزديكي به شناخت مردم دارد. از قرن‌ها پيش مورد توجه سياست گذاران (اجتماعي، سياسي، فرهنگي و اقتصادي) بوده است. به دنبال آن از ده‌ها سال پيش در كشورهاي مردم سالار جهان تبديل به يك مساله موثر و با اهميت شده است و مردم و حكومت‌هاي اين گونه كشورها هر روز جايگاه والاتري براي ان قايل مي‌شوند در واقع بايد گفت اين گونه كشورها همواره بر اساس نظرات مردم به تصميم‌گيري مي‌پردازند و يا اقدامات خود را اصلاح مي‌نمايند. آگاهي از افكار عمومي مردم از مهمترين نيازهاي هر دولت است آنان به خوبي مي‌دانند كه افكار عمومي در يك سيستم دموكراتيك مي‌تواند شخص يا گروهي را بر قدرت بنشاند و يا از آن خارج سازد. در حكومت‌هاي مردم سالار اطلاع از اين كه مردم به چه فكر مي‌كنند و نظراتشان نسبت به مسايل چگونه است از اهميت زيادي برخوردار است. چرا كه بدين وسيله نهادها، سازمان‌ها، موسسات، كارخانجات و شخصيت‌ها به مقبوليت خدمات خود پي مي‌برند و از طريق بازسازي خود يا گاه با نفوذ بر افكار عمومي آن را جلب و يا به سمت منافع خود سوق مي‌دهند.
افكار عمومي در يك زمان خاص و تحت شرايط متغير اجتماعي ايجاد مي‌شود. كه غالباً از طريق ابراز عقايد و افكاري كه صريحاً و علناً ابراز مي‌شود شروع مي‌شود و سپس دهان به دهان در ميان افراد جامعه بازگو مي‌گردد كه اين خود نشان‌دهنده‌ي ارتباط دروني ميان مردم است، ممكن است زمينه عقلاني يا احساسي داشته باشد، ديويد هيوم فيلسوف انگليسي تا بدان حد افكار عمومي را موثر مي‌دانست كه معتقد بود «افكار عمومي شكل دهنده دولت‌ها است».
در خصوص اينكه چه عواملي باعث شكل‌گيري افكار عمومي مي‌شوند تا كنون نظرات مختلفي مطرح شده است؛ «لازارسفلد» و «برسون» افراد مطلع يا گروه‌هاي مرجع را عوامل پيدايش افكار عمومي مي‌دانند اما «ماكس وبر» نقش رهبران كاريزماتيك را در اين مقوله با اهميت تلقي مي‌كند. برخي نيز «سهم شايعه را در تشكيل افكار عمومي انكار ناپذير دانسته‌اند» احزاب سياسي نيز سهم به سزايي در شكل‌دهي افكار عمومي دارند و در فقدان احزاب سياسي فعال و موثر، وسايل ارتباط جمعي، رهبران بانفوذ، اماكن مذهبي مانند مسجد هستند كه افكار عمومي را شكل مي‌دهند.
هر چند ابداع مفهوم افكار عمومي را به ژان ژاك رسو نسبت مي‌دهند اما پيشينه افكار عمومي به قدمت تشكيل اجتماعات انساني است، توسعه دموكراسي، صنعتي شدن، افزايش امكانات و سطوح آموزشي و گسترش ارتباطات جمعي باعث توجه بيشتر به افكار عمومي در دنيا شده است در جوامع مختلف از جمله در كشور خودمان افكار عمومي بارها توانسته است شخص يا گروهي را بر سر كار بياورد و يا از قدرت كنار بنشاند. اگر افكار عمومي با سياست‌ها و برنامه‌هاي كلان مسوولان همنوايي نداشته باشد، بدون ترديد امكان توفيق آنان بسيار كم خواهد شد. اهميت افكار عمومي و تاثير ان باعث شده است تا در جهت شناخت آن گام‌هاي موثري برداشته شود علي‌الخصوص در سال 1933 با تاسيس موسسه سنجش افكار در آمريكا اقدامات عملي در اين زمينه به كار گرفته شد. قبل از اين «روش‌هاي شناخت بيشتر بر اطلاعات موجود، نامه‌هاي شهروندان و مطالب روزنامه‌ها استوار بود». نظرسنجي يكي از معمول‌ترين شيوه‌هاي سنجش اطلاعات است. نيازها و كمبودهاي هر جامعه، با تحقيق و نظرسنجي روشن مي‌شود. بدين وسيله انديشه‌ها و افكار پنهان جامعه به سطح آورده مي‌شوند. اصطلاح نظرسنجي در جامعه شناسي (kep snidy) خوانده مي‌شود نظرسنجي سعي دارد كه افكار عمومي را درباره مسايل مختلف براي مسوولان و نهادهاي مربوط نشان دهد و اطلاعات لازم را براي تصميم‌گيري در اختيارشان قرار دهد و ارتباطي بين مردم و مسوولان باشد. نظرسنجي‌ها نشانگر ميزان علايق و ديدگاه‌هاي مردم يك كشور راجع به موضوعات مختلف است. اين حرفه امروزه تبديل به يك صنعت شده است و ازاين طريق بسياري از پژوهشگران و علاقه‌مندان خصوصاً دانشجويان به تجارب علمي براي آشنايي با روش تحقيق دست مي‌يابند و حتي به كسب درآمد مي‌پردازند.
نظرسنجي در دوران معاصر تبديل به يكي از منابع عمده درآمد در موسسات تحقيقاتي و از ابزارهاي مهم مورد استفاده تصميم‌گيران و صاحبان انديشه شده است.
از خصوصيات اين روش آن است كه در محيط طبيعي انجام مي‌پذيرد و معمولاً اطلاعات در يك زمان كوتاه گردآوري مي‌شود گرچه در كشور ما نيز مراكز تحقيقاتي معتبري براي نظرسنجي درباره مسايل و رويدادهاي مختلف جامعه تاسيس شده است. اما نظرسنجي‌ها در عمل معمولاً بامشكلاتي مواجه هستند. مشكلات حاصل از جنبه‌هاي فني و روش‌شناسي، اوضاع و شرايط موجود در جامعه، حساسيت نسبت به نظرسنجي در بين مردم، بي‌توجهي و اهميت نداشتن افكار عمومي براي مسوولان و مردم، ضعف در توجيه مردم در خصوص پژوهش به طريق نظرسنجي و يا موضوع مورد بررسي، استفاده از شيوه نمونه‌گيري و روش‌هاي آماري كه اگر غلط باشد ممكن است نتايج غلطي را به بار بياورد. از سوي ديگر نتايج نظرسنجي‌ها زماني قابل اطمينان و اعتبار است كه محدوديتي در مقابل بيان افكار وجود نداشته باشد زماني كه در جامعه فشار بر افكار وجود داشته باشد مردم با احتياط ناشي از ترس نظراتي مي‌دهند كه ممكن است با مكنونات قلبي آنها فاصله داشته باشند. لهذا در اين گونه مواقع نتايج نظرسنجي‌ها با واقعيات فاصله دارند و به عبارتي ما را فريب مي‌دهند نتايج نظرسنجي‌ها در موسسات معتبر نظرسنجي با واقعيت معمولاً نسبت 2+ يا 2- به دست مي‌آيد. در نظرسنجي‌هاي راجع به انتخابات ممكن است با گذشت هر ساعت نظرات مردم تغيير يابد و نظري را كه مثلاً ديروز ابراز كرده‌اند بر اثر پيشامد و تبليغات كانديداها، امروز كاملاً تغيير كند. استوتزل مي‌گويد: «اقليت امروزي مي‌تواند، اكثريت فردا باشد، زيرا تفسير در نظر وجود دارد. چرا كه تغييرات اجتماعي وجود دارد» يكي از نظريه‌هاي معروف در حوزه افكار عمومي نظريه مارپيچ سكوت مي‌باشد كه بر اساس ان وقتي بيشتر مردم از هم‌فكري يكديگر در يك مورد ناآگاه باشند باعث خودنمايي اقليت مي‌شود و به تدريج نظر اكثريت خاموش مي‌شود.
تنها با تحقيق، پژوهش، گسترش وسايل ارتباط جمعي و ارتباطات مي‌توان پيش از آنكه مشكلات و نارضايتي‌ها افزايش يابد آن را مورد شناسايي قرار داد و بدين ترتيب با تدابير لازم در جهت 
,.....