در طول تاريخ حيات شيراز، محور اصلی آرايش دهنده ديگر فضاهای شهری ، محور تقريباً شمالی – جنوبی آن بوده است . اين محور منطبق بر بخشی از محور منطقه اي اتصال دهنده دو قطب اصفهان به سواحل خليج فارس بوده است.
       محور دوم شهر عمود بر محور اصلی بوده و مسير شرقی - غربی ، از دروازه دولت قديم به دروازه بيضاء   می رسيده است . ديگر مسيرهای مهم به نحوی با اين دو محور و به خصوص مسير اصلی متصل می شده اند.
شيراز مانند بيشتر شهرهای نواحي مرکزي ايران ، داراي عناصر خاص آباديهاي بارو دار بوده و تقسيماتي چون کهندژ و ربض داشته است .
        شهر در گذر زمان در طول محور اصلي و محورهاي فرعي گسترش يافته است . محور اول گسترش ، محوردوره اتابکی است . در اين محورکه به طرف غرب امتداد داشته مسجد نو شيرازو بازار مربع اتابکي در قرن هفتم هجري ساخته شده است . محور دوم گسترش ، عمود بر محور اصلي ، محور دوره صفويه مي باشد که در طرف غرب مسير اصلي قرار گرفته است . در اين دوره ميدان شاه و ابنيه اطراف آن ساخته شده و در طرف شرق اين محور در دوره صفويه مدرسه زيباي خان جاي گرفته است . محور سوم ،محور کريمخاني و شامل بناهايي چون ارگ ، ديوانخانه ، مسجد وکيل ،( برروي مسجدي اززمان صفويه) باغ نظر، ميدان توپخانه و چند بناي ديگر است . 
در زمان قاجاريه ، در بخشي ازمحور اصلي شهر ، حد فاصل دروازه اصفهان تا بازار وکيل ، بازار سرپوشيده نو ساخته شده است . 
        در همين دوره در سه نقطه شهر به دستور بعضي امرا مجموعه هاي زيبايي بنا شده است ، در شرق شهر مجموعه حسينيه ، خانه وآب انبار قوام و مجموعه مسجد ، خانه و حمام نصيرالملک و در غرب شهر در 
محله سنگ سياه مجموعه مسجد ، حسينيه و خانه مشير و در بخشي از بازار وکيل ، کاروانسرا و بازار مشير ساخته شده و در سمت غرب محله ميدان شاه ، مسجد ، باغ ، حسينيه و حمام ايلخاني بنا شده است .
        شهر در ادوار ياد شده داراي تعدادي دروازه و محله بوده و قطعات تشکيل دهنده بافت آن بيشتر به شکل يک چهار گوش کشيده و متشکل از تعداد زيادي خانه است که همانند ديگر نقاط ايران ( بيشتر در مرکز ايران ) از کوچه هاي بن بست و دربند براي راه يافتن به خانه هاي مياني قطعات استفاده شده است .
 
1. 1. 7 .ورودی‌ها به شهر
در زمان کریم‌خان تعداد دروازه‌های ورودی به شهر شش دروازه بوده که عبارتند از:
1". باغشاه- محل چهارراه زند که در قرن هشتم به آن بیضاء می‌گفتند.
2. اصفهان- که در شمال واقع شده و در قرن‌های چهارم و هشتم به نام‌های اصطخر و سعادت معروف بوده.
3. سعدی که مشرف به سعدیه بوده و در قرن چهارم به فهندژ معروف بوده است.
4. قصاب‌خانه در شرق شیراز بوده و در قرن‌های چهارم و هشتم به نام‌های کوار و فنا نامیده می‌شده است.
5. شاه داعی‌الله در جنوب شیراز بوده و در قرن چهارم آن را سلم می‌گفتند.
6. کازرون- در جنوب‌غربی شیراز و گذرگاه راه کازرون است و در قرن 8  دراک و در قرن 4 آن را مندرود  می‌نامیدند."  
 
تصویر 1-3-نقشه ورودیهای به شهر 
 8.1.1برج و باروي شيراز 
دور شهر قديم شيراز در ادوار مختلف برج و باروهائي کشيده اند و در بعضي مواقع علاوه بر آن خندقي نيز حفر کرده اند که معمولاً پس از آب بوده است.
اولين باروي شهر شيراز در سال 436 ه.ق در زمان امير ابوکالنجار پسر ابو شجاع سلطان الدوله بوده در سالهاي مختلف باروي شيراز تجديد بنا و يا از نو ساخته شده است.
 
9.1.1محلات شیراز 
در قرن هشتم هجری شیراز 17 یا 19 محله داشته است این محلات در زمان کریم خان به یازده محله تقلیل یافته که عبارتند از : 
1.    محله اسحق بیگ – که محدود است به محلات درب شاهزاده – بالا کفت – لب آب و بازار مرغ 
2.    محله بازار مرغ – که در اصل از دو محله بازار مرغ و شاه چراغ تشکیل می شده است این محله به محلات اسحق بیگ – لب آب – در شاهزاده – میدان شاه – درب مسجد – و سر دزک محدود می شود.
3.    محله بالا کفت – ( کفت در فارسی به معنی دوش است و در عربی به معنای کتف ). این محله را بالا کد با بال نیز گفته اند و در زمان کریم خان زند محله باغ نور را به آن ملحق کرده اند.
4.    محله درب شاهزاده – که محله مور دستان و شیادان در زمان کریم خان جزء این محله محسوب شده است این محله محدود است به محلات بازار مرغ – میدان شاه اسحاق بیگ و بالا کفت .
5.    محله درب مسجد – که به محلات میدان شاه،سر باغ، بازار مرغ محدود می شود.
6.    محله سر باغ – که با محلات میدان شاه – سنگ سیاه – سردزک و درب مسجد محدود می شود.
7.    محله سردزک –که محله دشتک نیز با آن یکی شده محدود است به محلات بازار مرغ، سر باغ، سنگ سیاه، و لب آب.
8.    محله سنگ سیاه – که از زمان کریم خان به بعد محله درب کازرون را بااین محله یکی کرده اند این محله محدود بوده به محلات میدان شاه – سرباغ – سردزک و به باروی مغربی شیراز.
9.    محله لب آب –که از زمان کریم خان محله کازرون را با این محله یکی کرده اند این محله محدود بوده به محلات بالا کفت – اسحق بیگ – سر دزک و باروی جنوبی.
10.    محله میدانشاه – که به محلات درب شاهزاده – سنگ سیاه – سر باغ – بازار مرغ درب مسجد – محله یهودیان و به حصار شمالی محدود می شود .
 
و.....
 
 
فهرست مطالب
مطالعات جفرافیایی    
شناخت کلی استان  
جغرافیای فارس   
حدود و موقعیت شهر شیراز  
آب و هوا    
جایگاه شهر شیراز در طرحهای بالا دست 
ارتفاعات 
توپوگرافی    
رودخانه ها     
نظری به سیمای منطقه    
صنایع و محصولات    
نگاهی به شهر 
ورودی های به شهر 
برج و باروی شیراز    
محلات شیراز    
موقعیت پروژه درشهر   
موقعیت پروژه دررابطه با عناصر شاخص طبیعی 
شناسایی خاک منطقه  
لرزه خیزی شیراز   
مطالعات اقلیمی ( اقلیم گرم وخشک)  
ویژگیهای معماری بومی درمناطق گرم وخشک ایران 
بافت شهری منطقه گرم وخشک 
پلان ها ونقشه ها 
تعداد و مساحت بازشوها    
گذرها و معابر   
فرم ابنیه در منطقه گرم و خشک 
مقیاس و تناسب برای طراحی فضاهای شهری 
مطالعات اقلیمی   
مطالعات تاریخی   
مطالعات جمعیتی – اجتماعی   
مطالعات فرهنگی   
مطالعات اقتصادی   
مطالعات کالبدی   
منابع