با مطالعه سير تطور شهرها و بررسي منظر شهري مي آموزيم که چگونه محيط، انسان و فعاليت هايش، زمان، فضا و مکان در شکل گيري منظر شهري تاثير داشته اند. کالن در آموختن «زبان خاموش شهر» به ما و فراگيري زبان بصري منظر شهري پيشگام بوده است. در واقع منظر شهري به مثابه ي يک متن، امکان قرائت و خوانش متن جنبه هاي نامحسوس حيات مدني شهر را فراهم مي کند، چرا که در منظر شهري است که تمامي ابعاد ناملموس حيات مدني خود را آشکار مي سازد؛ به عبارت ديگر با آموختن سواد بصري و مطالعه ي منظر شهرها مي توان به مواردي چون فقر يا غناي جامعه، چگونگي سلطه ي نهادهاي اقتصادي، اجتماعي، سياسي يا ارزش هاي حاکم بر آن جامعه ي شهري پي برد، حتي ذوق و سليقه ي زيباشناختي و خرده فرهنگ هاي شهري در منظر شهرشان متبلور است و لذا از گذر آينه منظر شهر مي توان به تاريخ دار بودن آن شهر، فرهنگ حاکم بر جامعه، ميزان ايمني و امنيت جامعه، چگونگي احترام جامعه به قراردادهاي اجتماعي و در يک کلام ماهيت و محتواي حيات اجتماعي ساکن در آن شهر پي برد، که در واقع اين امر از طريق نظامي از نمادها و نشانه هاي کالبدي امکان تجلي و بروز خارجي يافته و ارزيابي ما را ميسر مي سازد. امروزه با مباحث جهاني شدن و ظهور جهان شهرها شاهد رقابت شهرها در جذب سرمايه و نيروي انساني مبتکر هستيم در اين عرصه رقابت، منظر شهري، خود بيانيه اي است در معرفي آن جامعه ي شهري، منظر شهر مي تواند به عنوان ابزاري موثر در وسعت بخشيدن به تجربيات زيباشناسانه ي شهروندان، خصوصاً در ارتقاي تصوير ذهني جامعه از خويش نقش به سزايي داشته باشد، چرا که در اين رابطه مشخص گرديده که منظر شهري که خواناست مي تواند پايه ي ايجاد تصوير ذهني ماندگار شود. در اين راستا، همان طور که تجربيات تاريخي نشان داده است، همواره از اين ابزار براي تقويت غرور مدني و ايجاد حس تعلق به مکان در جذب سرمايه و اقشار خلاق استفاده شده است.
لذا در اين رابطه با توجه به اهميت بحث منظر شهر در طي تاريخ به دوره هاي تاريخي تطور طراحي منظر در مغرب زمين نگاهي مي افکنيم. بررسي اين مقوله در ايران مقاله اي جداگانه مي طلبد. لذا به عنوان درآمدي بر موضوع، ابتدا دوران با ستان تا دوره ي رنسانس را بررسي کرده، سپس بر اساس نظر جيمز استوارت در رابطه با مراحل شکل گيري مباحث شهري به تشريح هر دوره خواهيم پرداخت.
 
در ابتداي بحث به جاست به واژه ي «منظر شهر» و تعريف آن نگاهي داشته با شيم: اين واژه مانند واژه ي شهرسازي علي رغم آن که مفهومي «قديم» است که از ديرباز با پيدايش و تکوين شهرها همواره ماهيتاً وجود داشته؛ اما به عنوان واژه اي تخصصي در اواخر قرن نوزدهم ميلادي با طراحي و اقدامات فردريک لا المستد در رابطه با شهرهاي آمريکايي مطرح شد. ويليام ويلسون از وي با عنوان پدر طراحي منظر ياد کرده است. بعداً اين واژه را گوردن گالن در مجله ي آرکيتکچرال ري ويو عنوان کرد و سپس به صورت مجموعه در کتاب منظر شهري به سال 1961 منتشر شد و در اواخر قرن بيستم چارلز والرهيم آن را توصيف دستاوردهاي در حال وقوع در زمينه ي شهرسازي عنوان کرد و امروز مشخصاً رشته اي تخصصي و تعريف شده منشعب از شهرسازي و معماري است.
اما با همه ي اين ها معناي منظر شهري چيست؟ کالن از طراحي منظر شهر به عنوان «هنر يکپارچکي بخشيدن بصري و ساختاري به مجموعه ي ساختمان ها، خيابان ها و مکان هايي که محيط شهر را مي سازند و هنر چگونگي برقراري ارتباطات بين اجزاي مختلف سازنده ي کالبد شهر»، سخن گفته است.
منظر شهر بخشي از شکل شهر است که ناظر آن را دريافت مي کند. به عبارتي شکل شهر در لايه ي منظر شهري به کيفيتي مستقيماً محسوس تبديل مي شود؛ يعني منظر شهر عينيت قابل ادراک و فضاي مورد ادراک ما از واقعيت موجود شهر پيرامونمان است. آنچه کالن با بحث ديده هاي متوالي سعي در بيان آن داشته، آموختن سواد زبان بصري خاموش منظر شهري پيرامون ما بوده است که گوسلينگ در کتاب: (Gordon Cullen: Visions of Urben Design) تحت عنوان درس هايي از کالن از آن نام برده است. بحث منظر شهرها به ويژه امروزه با مطرح شدن نگرش هاي جديد خصوصاً رويکردهاي تعاملي و توجه به تاثيرات متقابل محيط بر انسان و انسان بر محيط اهميت بيش تري يافته است و اين در حالي است که مشخص شده منظر شهري که بتواند تصوير واضحي از خود به جا بگذارد، مي تواند نقشي اجتماعي نيز داشته باشد، چرا که به مردم کمک مي کند بدانند در کجا هستند و در نتيجه محيط را خوانده، به نحو مطلوب تري فعاليت هايشان را تنظيم کنند و حتي مي تواند خاطرات جمعي و ارتباطات گروهي را افزايش دهد. در واقع هدف از عنوان اين واژه اساساً توجه به بحثي است طراحي شهري در بستر تاريخ به توجه به فضاهاي عمومي زير پوسته ي شهر به دنبال آن بوده است و طراحي منظر با هدف ايجاد تصوير ذهني ماندگار، با ماهيتي پويا و تحويل يابنده در دل آن مستقر بوده است. نمودار شماره ي 1 مراحل گذار تاريخي طراحي منظر را ارائه مي نمايد که اجمالاً به شرح مختصري از هر دوره مي پردازيم.
 
عناوین این مقاله:
 
1- دوره ي باستان؛ از شکل گيري تمدن هاي کهن؛ دوران کلاسيک
 
کاخ ها
 
معابد و مناطق مذهبي و فضاهاي شهري (آگورا، فروم، بعدها ميادين شهري)
 
محورهاي اصلي شهر و طراحي حصارها، ديوارها و باروهاي شهري
 
باغ سازي و طراحي ويلا – باغ ها
 
2- دوره ي کلاسيسيسم تجديد حيات يافته، 1750-1450 ميلادي
 
3- دوران آرمان گرايي و اصلاح شهري، 1850-1750 ميلادي
 
4- دوره ي فن گرايي شهري و توسعه طلبي، 1930-1850 ميلادي
 
5- دوره ي جامع نگري و کلگرايي، ترقي خواهي و سلطه ي روش علمي، 1950-1930 ميلادي
 
6- دوره ي فرايند طراحي، نسبيت گرايي، 1980-1950 ميلادي
 
7- دوره ي طراحي تعاملي – ادراکي – پايدار، 2000-1980 ميلادي
 
جمع بندي و نتيجه گيري