فهرست مطالب
معرفی بنا
موقعیت طبیعی اثر
مشخصات اثر-بنا
نماهایی از حیاط
شرح وضعیت موجود خطر پذیری و دلایل آسیب های وارده
تاریخچه بنا
نقشه ها
عناصر و جزئیات
آسیب شناسی
جدول آسیب شناسی کلی بنا
آسیب شناسی ورودی بنا
آسیب شناسی ضلع جنوبی حیاط از دید شمالی
آسیب شناسی ضلع شرقی حیاط
آسیب شناسی ضلع غربی حیاط
طرح احیا
 
 خانه سمسار یزد این خانه بنایی قاجاری است ودر میدان امیر چخماق خیابان امام خمینی ،کوچه سوم (شهید پاک نژاد )واقع شده است ودر حدود صد سال قدمت دارد واخیرا خانمی آلمانی آن را خریده وتعمیر کرده است بخش اعظم این خانه به دور حیاط جمع شده اند بستر طرح در این بخش مستطیل شکل وگشیدگی آن در جهت شمال جنوب است .واز این رو جبهه جنوبی عمیق تر است و فضاهای وسیع تری دارد جبهه های شرقی وغربی حیاط بیشتر به فضاهای نیم باز ،مانند ایوان وایوانچه ،اختصاص یافته است این فضاهای نیم باز جبهه های مذگور را عمیق وحجیم جلوه می دهند به این ترتیب عناصر فضایی مختلف (بسته ونیم باز )حیاط را از چها ر طرف احاطه کرده اند وبدان می نگرند وپاره دیگر بستر طرح همچون تکه زمین الحاقی باریک وکشیده ای (در امتداد شرقی –غربی ) در پس ضلع غربی حیاط قرار گرفته است . این بخش به ورودی خانه اختصاص یافته است . این ورودی علاوه بر راهرو طویل وهشتی که معمول خانه سنتی است شامل عمارت کوچک دو طبقه ای است که خود حیاطی مجزا دارد وفضاهای بسته در جبهه شرقی آ ن قرارگرفته اند .فضای حیاط مذکور در طبقه دوم قدری وسیع تر شده و تنها اتاق روبه آن پنج دری است به این ترتیب در ورودی خانه واحد مسکونیکوچکی بوجودآمده که مستقل از بخش اصلی خانه قابل استفاده است راه ورود به حیاط خانه از درون ایوان شرقی است و این صورت دراین ن وع خانه ها معمول ها معمول نیست . غالبا راه ورود به حیاط از گوشه ها یا یکی از راهرو های کناری فضاهای اصلی است . وبه این ترتیب معمولا در منظره داخلی حیاط مدخل ورودی نقطه ای مشخص وپر اهمیت نیست ونمای آن مشابه نمای بسیاری از دیگر اجزای اطراف حیاط است . مانند کفش کن ها یا راهرو ها در الگوی معمول خانه های سنتی دستگاه ورودی شامل سر در وهشتی ودالان مخاطب را به تدریج به درون می کشاند . اما مدخل آن در حیاط چهره ای فروتن دراد تا چون خروجی جلوه نکند لیکن در طرح این خانه مدخل در یکی از ایوانها قرار گرفته واین مایه تظاهر بیشتر ان در حیاط شده است . به این ترتیب همچنان که سلسله مراتب کاملی برای ورودبه خانه وحیاط آن ترتیب یافته برای خروج از آن مسیر روشن وآشکاری پدید آمده است . ارتفاع نماهای فضاهای گرد حیاط یکسان وبه اندازه دو طبقه است . در این ترکیب مطابق معمول فضاهای کناری هر جبهه دو طبقه است حال آنکه فضاهای مرکزی که یک طبقه است ارتفاع یافته وبا فضاهای کناری هم اندازه شده است در بین جبهه های حیاط جبهه جنوبی مفصل تر است وفضاهای متعددی دارد و د رمرکز آن فضای نیم باز وسیع وچلیپا شکلی قرار گرفته است که به لحاظ شباهت قاعده اش به تالار های وسیع می توان آن راایوان تالار مانند نامید این مکان فضای اصلی این بخش ونیز کل خانه است . در دو سوی این فضای میانی اتاقهایی قرار دراد در جناح شرقی آن یک اتاق ودر جناح غربی ان دو اتاق پشت سر هم در منتها الیه بخش جنوبی خانه ودر دو سوی این فضای مرکزی دو فضای دیگر وجود دارد که یکی( غربی ) مطبخ ودیگری شرقی فضای خدماتی است که روبه حیاط دارد واز طرف دیگر فضایی است که به سبب قاعده صلیبی شکلش ودر نتیجه گشودگی میانه اش صاحب کانون ومرکزی مجزا شده است اتاقهای طبقه دوم که در چپ وراست این ایوان قرار دارند وروزنه هایشان به این فضای مرکزی باز شده است بر اهمیت این مرکز صحه می گذارند ترکیب کلی دو جبهه ی شما لی وجنوبی ونیز نمای آنها مانند یکدیگر است بااین تفاوتکه در مرکز یکی پنج دری ودر مرکز دیگری ایوان واقع است جبهه ها ی شرقی وغربی حیاط نیز بسیار شبیه هم است . در میانه هر یک ایوان یبلند ونسبتا وسیع نشسته ودر دو سمت آن کفش کن ها قرار گرفته ودر طرفین این کفش کن ها ایوان چه هایی در دو طبقه اسقرار یافته است به جز گوشه شمالی نمای غربی )که دهانه های آنها نما را خاتمه می بخشد علیرغم تاکید بر مرکز در همه جبهه ها ترکیب کلی واجزا ی جبهه های شمالی وجنوبی با جبهه ها یشرقی وغربی تفاوت دارد . همچنین در نمای ایوانها و ایوانچه های دوجبهه شرقی وغربی از قوس وقاب استفاده شده است در حالیکه در دو نمای شمالی وجنوبی قاب بیشتر است جبهه اصلی خانه در شمال وجنوب اصلی ترین فضای خانه که فضایی نیم باز است در مرکز جبهه جنوبی نشسته است . بادگیر رفیع وزیبایی نیز بر فراز این جبهه جلوه گری می کند در مقابل آب نمای حیاط چون جوی آبی کشیده در جهت شرقی غربی امتداد یافته است که می توان آن را تاکیدی بر ایوان های شرقی وغربی حیاط دانست به این ترتیب رقابتی زیبا در میا ن دو محورمتعامد حیا ت پدیدار شده است جالب آنکه به سبب قرار گرفتن دو آب نمای کوچک در دو طرف باغچه ها ودر مقابل دو نمای شمالی وجنوبی این رقابت گرمتر وشیرین تر جلوه می کند در میان فضاهای کوچک وبزرگ ومتنوع در زیر زمین خانه حوض خانه ای وسیع وچلیپا شکل در زیر ایوان اصلی جلب نظر میکند تزیینات سقف و وسعت آن واستقرارش بر محور حیاط ان را از فضاهای اصلی خانه مینماید