پاورپوینت بررسی مطالعات اقلیمی تاريخي شهر مشهد
نخستين قومي كه پيش از اسلام در شمال خراسان اقامت گزيد، قوم پارت بود. پس از اسلام، ولايت طوس مهمترين و پرجمعيت‌ترين سكونتگاه خراسان شمالي بود. پس از حمله اعراب به ايران و حكومت خلفاي بني‌اميه، جنبش‌هايي پا گرفت كه با قيام ابومسلم خراساني سلسله آنان منقرض و حكومت عباسيان تأسيس گرديد. در زمان مأمون عباسي، امام رضا براي ولايتعهدي به خراسان دعوت و به صورت مرموزي در طوس به شهادت رسيد. سناباد كه تا پيش از اين دهكده گمنامي بيش نبود، از اين پس بنام مشهد معروف مي‌گردد و بتدريج بر اهميت سناباد افزوده مي‌شود.1
1-2- پيدايش شهر مشهد
پس از طاهريان، صفاريان و ديلميان به آرامگاه امام هشتم توجه زيادي مبذول مي‌كنند و از اين رهگذر، زمينه‌هاي توسعه هر چه بيشتر مشهد فراهم مي‌گردد به نحوي كه روستاي نوغان راكه در مجاورت آن قرار داشت در بر مي‌گيرد. در زمـان سلطنت سلطان محمود غزنوي، اولين حصار اطراف شهر مشهد كشيده مي‌شود. كمتر از يك قرن بعد، دومين حصار پيرامون شهر در سال 515 هجري قمري در زمان امير علاءالدين غزنوي ساخته شد. در تاريخ 818 هجري قمري شاهرخ ميرزا براي گسترش شهر فرمان مي‌دهد تا حصار سومي در اطراف شهر برپا شود و اين بار نيز همانند گذشته جهت اصلي توسعه شهر به سمت غرب و شمال غرب يعني اطراف حرم مطهر بوده است. در زمان شاهرخ تيموري علاوه بر احداث حصار جديد، ابنيه ديگري نيز در مشهد بنا مي‌گردد كه از آن جمله مي‌توان مسجد گوهرشاد، مدارس پريزاد و بالاسر و دو درب و همچنين بند گلستان را نام برد. در دوره صفوي آثار و ابنيه ديگري از جمله مدارس خيرات خان، فاضل‌خان، عباسقلي‌خان، باقريه و بهزاديه در مشهد ساخته مي‌شود. در سال 1240 هجري قمري چهارمين وآخرين حصار احداث مي‌گردد. در اين زمان نيز شهر در همه جهات توسعه مي‌يابد، اما همانند گذشته جهت اصلي توسعه سمت شمال غرب و بطرف دروازه قوچان بود. در زمان شاه عباس دو خيابان بالاخيابان و پايين‌خيابان احداث شد. اين دو خيابان در امتداد يكديگر قرار دارند و از يك سو به جاده سرخس و از سوي ديگر به جاده قوچان متصل مي‌شود و درميان آن نيز مرقد مطهر و مسجد گوهرشاد و مدارس نواب و باقريه قراردارند. از اماكن ديگر موجود در اين دوره، دروازه‌هاي مشهد بنام‌هاي طرق، عيدگاه، نوغان، شاهرود، قوچان و ارگ و همچنين ارگ حكومتي و چند محله ديگر هستند.
شهر مشهد تا سال 1253 هجري شمسي كه اولين نقشه آن در دست است، داراي ساختي سنتي و توسعه‌اي تدريجي در حول حرم بوده است. اين شهر در كليه دوره‌هاي تحول خود تا قرن حاضر داراي ساخت و عناصر شهري شاخص بوده است. اين عناصر سنتي را مي‌توان به شرح زير در نظر گرفت:
- بازار ها و معابر اصلي
- مراكز مذهبي و مراكز اجتماع شهري
- ارگ و باروي شهر
- دروازه‌ها
اولين عامل خارجي غيرسنتي در دوره شاه عباس در بافت شهر ايجاد گرديد و آن خيابان عريضي بود كه در امتداد نهر چشمه گيلاس قرار گرفته و در دو انتهاي خود شهر را از طريق دو دروازه قوچان و دروازه پايين خيابان بيكديگر متصل نموده و حرم مطهر را در مركز اين خيابان قرار مي‌داد. اين محور با خصوصياتي نظير عريض و مستقيم بودن، وجود درختان و نهر آب زيباترين و عمده‌ترين عنصر ارتباطي شهري در بافت سنتي گرديد.
در 25 سال اول قرن حاضر سه عنصر شاخص شهري، هدايت و توسعه شهر را بعهده داشته و مناطق شهري جديد را بوجود آورده‌اند.
اين عناصر عبارتند از: خيابان، فلكه و ساختمان‌هاي دولتي و يا خدماتي كه با نوعي معماري مونومانتال در موقعيت‌هاي بسيار مناسب شهر قرار مي‌گرفته‌اند. در اين دوره تسهيلاتي در مركز شهر بوجود آمد. بمنظور تقويت مجموعه حرم، فلكه‌اي در اطراف مجموعه ايجاد و چند خيابان اصلي در چهار طرف آن احداث گرديد. به اين ترتيب اگر در بافت قديم، بازارها و گذرها از مركز مذكور منشعب مي‌گرديدند، در بافت جديد چهار خيابان كه از طريق يك فلكه بيكديگر اتصال مي‌يافتند، مركزيت مجموعه را بر اساس دسترسي سواره تثبيت نمودند.
مركز ديگري نيز در بافت قديم شهر در اين دوره احداث گرديد كه امروزه ميدان شهدا نام دارد. با قرارگيري ساختمان‌هاي دولتي در ميدان شهدا و در طول محور منشعب از آن، اين مركز به عنوان مركز ساختمان‌هاي دولتي شكل
گرفت. محورهاي شاخص اين دوره به شرح زيرند:
1- محور بالا خيابان و پايين خيابان
2- محور خيابان طبرسي و خيابان تهران كه مركز حمل ونقل مسافرين بود.
3- محور خيابان خواجه‌ربيع و خيابان ارگ: با احداث اين محور و قرارگيري
بخشي از ساختمان‌هاي دولتي در حاشيه خيابان ارگ، اين خيابان معرف توسعه جديد شهر گرديد و ساختمانهايي با سبك جديد در كنار آن قرار گرفتند. در محل ارگ سابق، ساختمان بانك ملي و در طول خيابان ارگ، ساختمان‌هاي اداره دارايي، هلال‌احمر، باغ ملي، چهارطبقه و ساختمان‌هاي نوساز ديگر قرار داشت.
4- محور خيابان دانشگاه و كوهسنگي
5- محور جاده قديم تهران و خيابان وكيل‌آباد
تا سال 1335 اقدامات انجام گرفته در چهارچوب خطوط گذشته بود و دو كاربري راه آهن و فرودگاه احداث شد. در سال 1345 جاده جديد تهران احداث و جاده قديم (خيابان بهار) بصورت يك خيابان درون شهري عمل مي‌كند. محور اطراف خيابان احمد آباد و كوهسنگي نيز شكل گرفت. ديگر توسعه مسكوني كوي طلاب در اين سالها بود. همچنين در داخل بافت قديم سه خيابان سعدي، خسروي نو و ادامه خيابان آزادي از گنبد سبز تا خيابان دوچرخه احداث شد. در توسعه شهر از سمت غرب، خيابان آبكوه، سناباد، ابن‌سينا و اسدالله‌زاده تأسيس شد. از سال 45 به بعد توسعه شهر عملاً توسط طرح جامع تعيين و هدايت شده است. ايجاد دانشگاه فردوسي و پارك ملت از عواملي بودند كه توسعه شهر را به سمت غرب تشديد نمودند.
و.....