معماری بومی ایران در مناطق مختلف کشور متناسب با ویژگی‌های اقلیمی شکل گرفته است. به عنوان مثال، در اقلیم گرم و مرطوب، ساختمان‌ها به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که حداکثر تهویه طبیعی را داشته باشند و از سایه‌اندازی مناسب برخوردار باشند. استفاده از بادگیرهای بزرگ، پنجره‌های بلند، و کوچه‌های باریک از راهکارهایی است که در این مناطق به کار گرفته می‌شود تا جریان هوا به داخل ساختمان هدایت شود و گرما کاهش یابد
🏡 اقلیم سرد؛ چالش سرما و پاسخ‌های هوشمندانه
در مناطق سردسیر، معماری بومی به‌گونه‌ای طراحی شده است که کمترین هدررفت انرژی را داشته باشد. خانه‌ها بافتی متراکم دارند و بیشتر در کنار یکدیگر ساخته می‌شوند تا از سرمای شدید در امان بمانند. بام‌های مسطح که برف را نگه می‌دارند، به عنوان عایق حرارتی طبیعی عمل می‌کنند. این تدابیر در شهرهایی مانند کردستان و آذربایجان به‌وفور دیده می‌شود و نمونه‌های تاریخی آن در بافت‌های قدیمی شهرها همچنان قابل مشاهده است
🏜 معماری در اقلیم گرم و خشک؛ زندگی در دل طبیعت سخت
در فلات مرکزی ایران، معماری بومی با استفاده از مصالحی مانند خشت، گل و چوب شکل گرفته است که علاوه بر در دسترس بودن، خاصیت عایق حرارتی نیز دارند. در این مناطق، خانه‌ها حیاط مرکزی دارند که هم باعث ایجاد سایه می‌شود و هم از نظر روانی حس آرامش را به ساکنان منتقل می‌کند. همچنین، بادگیرها و سرداب‌ها در خانه‌های سنتی این اقلیم برای خنک کردن فضاهای داخلی بسیار رایج هستند
فهرست مطالب
✅ تقسیم‌بندی اقلیمی در ایران
✅ حوزه‌های اقلیمی ایران
1- اقلیم معتدل و مرطوب (سواحل دریای خزر)
✅ ویژگی‌های اقلیمی
✅ ویژگی‌های معماری بومی مناطق معتدل و مرطوب
✅ ساخت خانه‌ها بر روی پایه‌های چوبی
✅ استفاده از ایوانک‌های عریض و سرپوشیده
✅ استفاده از مصالح با حداقل ظرفیت حرارتی
✅ استفاده از کوران و تهویه طبیعی
✅ ساختمان‌ها غیرمتمرکز و پراکنده
✅ بام‌ها شیبدار
2- اقلیم گرم و خشک (فلات مرکزی)
✅ منطقه نیمه بیابانی و بیابانی
✅ ویژگی‌های اقلیمی
✅ ویژگی‌های معماری بومی مناطق گرم و خشک
✅ ساخت با مصالحی از جمله خشت و گل
✅ سقف ساختمان‌ها به شکل خرپشته، طاق یا گنبد
✅ ساختن خانه‌ها در دل تپه‌ها یا زیرزمین
✅ سیستم گودال باغچه در خانه‌های اقلیم گرم و خشک
✅ پلان ساختمان‌ها تا حد امکان متراکم و فشرده
✅ نمونه بافت متراکم و فشرده در خانه عباسیان کاشان و ایجاد بیشترین سایه ممکن بر سطوح خارجی
✅ نمونه پلان متراکم و فشرده خانه عباسیان در کاشان
✅ سطوح خارجی سفیدکاری شده
✅ سفیدکاری سطوح خارجی در خانه عباسیان کاشان به‌منظور کاهش حرارت ایجاد شده در دیوارها بر اثر تابش آفتاب
✅ استفاده از بادگیر
✅ استفاده از حیاط‌های داخلی
3- اقلیم سرد (کوهستان‌های غربی)
✅ ویژگی‌های اقلیمی
✅ ویژگی‌های معماری بومی مناطق سرد
✅ بافت متراکم و فشرده در اقلیم سرد و کوهستانی
✅ انتخاب بام‌های مسطح و نگهداری برف بر روی بام‌ها به‌عنوان عایق حرارتی
✅ تفاوت بین معماری این مناطق و مناطق گرم و خشک
4- اقلیم گرم و مرطوب (سواحل جنوبی)
✅ ویژگی‌های اقلیمی
✅ ویژگی‌های معماری بومی مناطق گرم و مرطوب
✅ فرم کوچه‌ها در این اقلیم و سایه‌اندازی‌های انجام شده
✅ استفاده از بادگیرهای بزرگ در مناطق نزدیک به دریا
✅ خنک‌سازی فضاهای درونی با بادگیر
✅ اصول رعایت شده در معماری بومی مناطق اقلیمی چهارگانه ایران
معماری بومی ایران نمونه‌ای از سازگاری هوشمندانه با محیط زیست است. از طراحی‌های خاص در اقلیم‌های گرم و مرطوب گرفته تا تکنیک‌های سرمایشی طبیعی در اقلیم گرم و خشک، همگی نشان‌دهنده‌ی درک عمیق ایرانیان از شرایط اقلیمی و استفاده بهینه از منابع موجود هستند. این اصول همچنان می‌توانند در معماری مدرن مورد استفاده قرار بگیرند تا ساختمان‌هایی پایدارتر و هماهنگ با طبیعت ساخته شوند.