پاورپوینت تحلیل و بررسی مسجد مدرسه سپهسالار تهران
بخشی از مطلب
مسجد و مدرسه سپهسالار نخستین و بزرگترین مسجد و مدرسه عالی در تهران است که طراحی آن آمیزهای از معماری ایرانی و معماری مسجدهای استانبول است. به طور کلی طرح این بنا الهام گرفته از مسجد جامع اصفهان و مدرسه چهارباغ اصفهان و مسجد ایاصوفیه استانبول است.
مسجد سپهسالار گنبد ویژهای دارد؛ تعداد هشت گلدسته بیش از تعداد رایج مناره در معماری مسجدهای ایران است و گنبد دو گوش خوابیدهاش الگو گرفته از شیوه معماری مساجد ترکیه دارد.
در پایداری سازه این بنا باید گفت که محوطه بنا در آغاز به ژرفای ۱۷ متر گودبرداری شده و شفتهریزی محکمی انجام پذیرفته است. معماری این بنا دارای الگوی چهارایوانی است.
بنای مسجد و مدرسه عالی رویهمرفته دارای ۸ مناره بلند است بلندترین آن ۳۷ متر و کوتاهترین آن ۲۵ متر بلندا دارد. همه منارهها از آجر ساخته شده و پوششی با کاشیکاری بسیار زیبا دارند.
بر پایه نقشه بنا، مجموعه شش ورودی دارد که پس از ساخت کتابخانه در سال ۱۳۴۲ خورشیدی پیوند این قسمت از بنا با عمارت بهارستان قطع شده است. ورودی جنوبی هنگام ساخت بنا، در کوچهای شش متری قرار داشته است. ورودی غربی مسجد و مدرسه عالی که در اصلی بنا محسوب میشود دارای جلوخان و سردر بزرگ و درب دو لَتی آهنی باشکوه و بزرگی است که در حاشیه خیابان بهارستان جای گرفته است. مجموعه بنای مدرسه عالی در بخش شرقی نیز دری دارد کوچکتر از در غربی که به در زنانه معروف بود است.
صحن یا حیاط مرکزی بنا، به شکل چهارگوش و با چهار ایوان است. ابعاد صحن این ساختمان تقریباً ۶۱ در ۶۲ متر است. ایوانها حدوداً ۱۸ متر هستند، و ساختمانش دو طبقه و در هر طبقه حجراتی جهت سکونت طلاب ساخته شده که مجموعاً قریب شصت حجره میباشد. در چهار طرف اضلاع ساختمان چهار ایوان قراردارد که ایوان بزرگ اصلی در طرف جنوب واقع شده و منتهی به مقصوره و گنبدی عظیم میشود.
در بخش بالایی ایوان شمالی دو گلدسته برپا شده که در میانه آن ساعت بزرگ و یگانهای است که در سال ۱۸۸۰ میلادی با سه ناقوس در فرانسه ساخته شده، نصب گردیده است. این ساعت که درون اتاقکی به بلندای ۵ متر، درازای ۵٫۲ متر و پهنای ۵٫۱ متر جایگیری شده دارای دو رویه است که یکی به سوی حیاط مرکزی مدرسهٔ عالی و دیگری به سوی عمارت بهارستان قرار گرفته است. بدنه اتاقک ساعت نیز کاشیکاری شده است.
شبستان تابستانی (گنبدخانه) بزرگترین فضای مسجد است. پهنای دهانه گنبد آن ۱۵ متر و بلندای آن ۳۴ متر است و در مجموع مساحتی نزدیک به ۱۶۰۰ متر مربع دارد. این محل از نظر فضاسازی یکی از کارهای نمونه در زمان خود است، چرا که گنبد بر چهارپایه استوار است؛ در نتیجه دید بسیار زیادی به شبستان تابستانی میدهد. چهار مناره بلندتر بنا در این ایوان و کنار گنبد شبستان تابستانی جای گرفته است. چهار گنبد کاربندی با قاعده مستطیلی، بالهای چلیپا را پوشش دادهاند. در نمای بیرونی نیز این چهار گنبد سلسله مراتبی در حرکت به سمت گنبد اصلی با بلندای ۲۵ متر به وجود میآورد. شبستان زمستانی نیز پشت ایوان شرقی واقع شده است که دارای ۴۴ ستون سنگی یکپارچه است و بین هر چهار ستون یک سقف گنبدی شکل است که از درون دارای گچبری است. در این شبستان محراب عریض با نمای سنگ مرمرین ساخته شده و بالای آن مقرنس و گچبری شده است. مقرنسها و گچبریهای این شبستان که به صورت اسلیمی و کتیبههای خطاطی شده است که در سال ۱۳۵۰ خورشیدی توسط استاد حسین لرزاده و استاد محمد حسین شکل آبادی ساخته شده بسیار زیبا و چشم نواز است. پیش از آن، طاق این شبستان نمایی آجری داشته است.
مصالح اصلی در ساخت این مسجد آجر است که کمتر برای تزئین به کار رفته است. تزئیناتی چون یزدیبندی و مقرنس، کاسهبندی و کاشیکاری به گونهای گسترده در این ساختمان بکار رفته است. سنگ و تزئینات سنگی در این مجموعه جابهجا به کار رفته و از این نظر با دیگر بناهای دوران قاجار ناهمسان و به معماری دوره زندیه همسانی دارد.و.......
