مقدمه
تاریخچه
پرسپکتیو مجموعه
تصاویر

مدرسه علمیه خان، توسط مرحوم محمد تقی خان، از والیان مشهور و خیراندیش یزد، در سال 1186 هجری قمری در بازار و بافت تاریخی یزد، در مساحتی به متراژ حدود2910 مترمربع، در سه حیاط که دو حیات آن به صورت قرینه و یک حیات مرکزی بزرگ در میان مدرسه، با دو طبقه بنا شده است.

سبک معماری این مدرسه، که چشم هر گردشگری را خیره می‌کند، به اواخر دوران زندیه و اوایل دوران قاجاریه بازمی‌گردد و پیشینه تاریخی بزرگی برای شهر یزد محسوب می‌شود و در ایامی که درس و بحث طلاب تعطیل است، گردشگران داخلی و خارجی زیادی از آن بازدید می‌کنند.

یکی از نکات جالب توجه این مدرسه، راه زیرزمینی است که مدرسه خان را به مدرسه مصلای یزد متصل می‌کند و نشان‌دهنده آن است که اساتید و طلاب این دو مدرسه، از این طریق با هم ارتباط داشته‌اند.

رونق علمی مدرسه علمیه خان هیچ‌گاه متوقف نشده و همچون نگینی در دل بازار یزد می‌درخشد و هم اکنون نیز دارای رونق علمی خاصی است، به طوری که 177 طلبه که 60 درصد آنان معمم هستند، در سطوح مختلف تحصیلی و حتی درس خارج در آن مشغول به تحصیل می‌باشند.

حجت الاسلام مجتبی معقولان، معاون اجرایی مدرسه علمیه خان یزد در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در خصوص تاریخچه این مدرسه، اظهار داشت: یکی از اسناد نشان می‌دهد که این مدرسه نه تنها موقوفه است، بلکه تاریخ تأسیس آن در سال 1186 هجری قمری به دست یکی از والیان مشهور و خیراندیش یزد به نام محمد تقی خان بوده است.
وی ادامه داد: محمد تقی خان آثار خیر بسیاری را در سطح شهرستان‌های استان یزد بنا کرده که از جمله آن، این مدرسه را به عنوان پایگاه تحصیل علوم دینی برای طلاب در نظر گرفته است.

معاون اجرایی مدرسه علمیه خان یزد ادامه داد: مجموعه موقوفات محمد تقی خان در بافت تاریخی یزد شامل بازار، حمام و مدرسه علمیه خان است که در مرکز شهر قرار گرفته و از لحاظ تاریخی پیشینه تاریخی بسیار بزرگی برای شهر یزد محسوب می‌شود.
معماری مدرسه

حجت الاسلام معقولان با اشاره به اینکه مدرسه خان به ثبت ملی رسیده و به نوعی میراث فرهنگی یزد نیز در زمینه تعمیرات و ساخت و ساز بر آن نظارت دارد، گفت: این مدرسه در متراژ زمینی حدود 2910 متر در سه حیات با پیشینه تاریخی که سبک معماری آن به اواخر دوران زندیه و اوایل قاجاریه بازمی‌گردد ثبت سند شده است.
وی ادامه داد: این مدرسه در سه حیات که در واقع دو حیات آن به صورت قرینه و یک حیات مرکزی بزرگ در میان مدرسه، در دو طبقه با 78 حجره احداث و قدمت تاریخی حجرات همچنان حفظ شده است.
معاون اجرایی مدرسه علمیه خان یزد ادامه داد: این مدرسه از قدیم الایام تاکنون محل تحصیل علمای بزرگ و بنامی بوده و در تمام دوران‌ها رونق علمی خود را حفظ کرده و هم اکنون نیز تولیت آن به عهده حجت الاسلام والمسلمین معزالدینی، از علمای یزد می‌باشد.
راه زیرزمینی؛ حلقه وصل دو مدرسه علمیه

حجت الاسلام معقولان با اشاره به اینکه مدارس علمیه از گذشته به هم متصل بوده و حتی کوچه‌ها و خیابان‌ها هم نتوانسته در این ارتباط خللی ایجاد کند، گفت: مدرسه خان، راه زیرزمینی به مدرسه مصلای یزد دارد و از این طریق اساتید و طلاب این دو مدرسه با هم در ارتباط بوده‌اند. این مسأله نشان می‌دهد که علما از گذشته با هم وحدت رویه خوبی داشته‌اند و به همین دلیل مدارس را از هم جدا نکرده‌اند و تنها اسم این مدارس با هم متفاوت بوده است.
وی درباره وضعیت کنونی این راه زیرزمینی گفت: این راه هنوز هم وجود دارد و ما آن را حفظ کرده‌ایم، ولی در حال حاضر از آن استفاده نمی‌شود. اما این راهروی ارتباطی بین مدارس از گذشته بوده و در موقوفات ذکر شده، تا این مدارس به هم متصل باشند و جدایی در حوزه‌ها حس نشود.