بخشی از مطلب
مدرسه ی عمادیه با پلانی مستطیل شکل و به صورت 4 ایوانی و با فرم حیاط مرکزی است که همه عناصر آن به صورت قرینه و با فرم و ریتم منظم و یکسانی کنار هم قرار گرفته اند.ورودی بنا در جناح غربی و در شرق مرکز محله درب نو در بافت قدیم گرگان قرار دارد.این ورودی مسقف و پوشیده از تیر های ضخیم چوبی افقی است.در دو طرف شمالی و جنوبی درب ورودی بنا مغازه هایی قرار دارد که محل کسب و کار است و ارتباطی با فضای داخلی مدرسه ندارد.مرزهای ورودی از داخل مدرسه دارای طاق نماهای جناقی است که به شیوه ی رومی و با آجر های نیمه در ردیف جلویی طاق اجرا و با رنگ آبی لاجوردی مزین شده است.بالای این طاق تزیینات آجری قرار دارد که با کنتراست رنگی آراسته شده است.این طاق ها نسبت به سطح زمین تقریبا نیم متر بالاتر اجرا شده است و عمق آن حدودا 30 سانتی متر می باشد.
چهار ایوان مدرسه در دو طبقه و حجره ها در یک طبقه ساخته شده اند.حجره ها با ریتم های منظم و با فرم یکسان و زیبایی گرداگرد محیط داخل ساخته شده و ایوان ها باعث متمایز ساختن این حجره های مشابه از یکدیگر می شوند.
در ایوان غربی موذنه مدرسه قرار دارد که به شکل کلاه فرنگی است.موذنه فضای مربع شکل مرتفعی است که دارای تیر های چوبی عمودی-افقی شیروانی و سفال پوش است.
حجره های مدرسه عمادیه یک طبقه و در همکف قرار دارند و آن شامل اتاق ساده ای که بعضی از آنها یک دری-دو دری-سه دری و بعضی هم چهار دری است.حجره ها دارای پنجره ها و طاقچه های بالایی متعددی است.
این بنا حدود 500 سال پیش توسط مرد خیری به نام خواجه عمادالدین ساخته شده است.قولت و تصدی مدرسه از دیرباز به عهده ی خانواده ی سپهر استرآبادی بود که همگی از عالمان مشهور دوره ی خود بودند.
کتیبه های تاریخی :
در بنا کتیبه ی تاریخی وجود ندارد.
بانی و سازنده ی بنا :
از بانی اطلاع دقیقی در دست نیست.در سند مربوط به وقفیات مدرسه،نام میر محمد مومن عقیلی به عنوان واقف ذکر شده است.
اطلاعات منابع مدون :
مولف «جغرافیا و جغرافیای تاریخی گرگان و دشت» آورده که مدرسه ی عمادیه واقع در محله ی درب نو از بناهای قرن هشتم است.در کتاب «از آستارا تا استارآباد» به سندی مورخ 1097 اشاره شده که بر اساس آن تعدادی از موقوفات مدرسه ی عمادیه به تصدیق دیوان صدارت رسیده است.
مولف «سفرنامه ی مازندران و استرآباد» از این بنا با عنوان مدرسه ی آقا حسین عمادیه یا دروازه نو یاد کرده است.
سیر تحول بنا :
چنانچه آمد به نظر بعضی محققین بنای مدرسه مربوط به قرن هشتم می باشد.ایم مدرسه احتمالا در طول زمان مرمت ها و تغییرات زیادی را به خود دیده است که از آن جمله می توان طبق مدارک موجود به تعمیر این بنا در سال 1341 ه.ش توسط اداره ی اوقاف اشاره کرد.