ایران از نظر جغرافیایی و اقلیمی در منطقه خشک قرار دارد. همواره با مشکل کم آبی و خشکسالی مواجه است. سدهای قدیمی موجود، بقایای شبکه های آبیاری و قنات ها همگی نمونه هایی از مبارزه مردم با خشکسالی و آب در کشور ما هستند. کمبود آب و وجود بیابان های خشک باعث شده بود که در زمان های قدیم مردم ایران احترام خاصی به آب داشته باشند. در فرهنگ ملی ما، آب نماد روشنایی و پاکی است. در گذشته ای نه چندان دور خانه ای بدون حوض وجود نداشت. استخرهای بزرگ و کوچک زیبا با کاشی های آبی فیروزه ای نماد زندگی در هر خانه ای بود. استخر در خانه های ایرانی اهمیت زیادی داشته است. آب این حوض انباری برای آبیاری گلها و آبپاشی حیاط و ایوان است. همچنین مردم با ایجاد حوض‌های کوچک به اشکال مختلف در زیرزمین خانه‌ها حوض می‌ساختند که در تابستان‌های گرم در هوای خنک دلخواه آن استراحت و گفتگو می‌کردند. اماکن مسکونی و به‌ویژه حیاط‌های آنها مکان مناسبی برای ارتباط انسان با عناصر طبیعی از جمله آب بود. این ارتباط از طرق مختلف برقرار شد. یکی از آنها پاسیو بود. پاسیو که به تدریج از معابد به خانه تبدیل شد، به دلیل ذهنیت گرایی معماری ایرانی، تبدیل حیاط حجامت به پاسیو و باغ فرو رفته، خانه های ایرانی را زیبا کرد. حوض ها در حیاط ها با اشکال مختلف نقش بسزایی داشتند. اشکال مختلف حوض در حیاط و بین باغ ها ساخته می شد. پیرنیا درباره شکل حوض ها می نویسد: این حوض ها شش ضلعی ایرانی، دوازده ضلعی و مستطیل شکل با تناسبات طلایی بودند. در برخی از شهرها مانند شیراز گردآوری می شدند. همچنین حوضچه ها به ویژه در شهرهای کویری مانند کاشان در پیوند انسان با آب و تلطیف شرایط سخت طبیعی نقش بسزایی داشتند. حوض نمونه ای از خانه های خاص در کاشان است که در کنار قنات هایی که وارد شهرها می شد و در آن تردد می کردند ساخته شده است. همان طور که در فضاهای مذهبی اشاره شد، حیاط ها نمادی تمثیلی از بهشت ​​هستند که جلوه های خاص خود را در خانه های ایرانی داشته است. به قول بورکارت، طبیعت بهشت ​​مستلزم پوشاندن و رازآلودگی است زیرا با دنیای درون و ژرفای ذهنی سازگار است. به همین ترتیب، خانه‌های مسلمانان شبیه به عالم روحانی است که حیاط مرکزی آن را چهار ردیف درخت (باغ) احاطه کرده و آب بر روی آن جاری است.

فهرست مطالب
چکیده
مقدمه
جنبه نمادین آب
اشکال حضور آب (مرکزیت، شکل دهنده ، شکل پذیر، دعوت کننده ، پیوند دهنده ، جداکننده، گذرا و جاری، منظرین و نمایشی)
نقش روان درمان آب
اهمیت تاریخی و فرهنگی آب
آب سر منشاء پیدایش سکونتگاه ها
آب درون فضاهای معماری
ناهید (ایزد آب)
زیارتگاه پیر سبز
طاق بستان و آبگیر جلوی آن
معبد آناهیتا
جشن آب پاشان
مراسم طشت گردانی
آب و اصل معماری
سقاخانه ها
سقاخانه ها در تهران
احترام به آب
مروری بر تاریخچه آب گرمابه و پاکیزگی در ایران
آب انبارها
شیوه های آبرسانی در تمدن اورارتو
آب و هنر باغ
استخر
آبنماها
نهرها
حوضخانه های کاشان
باغ واقع در کنار رودخانه
باغ آبی
یافته ها
نتیجه گیری
منابع