پاورپوینت بررسی مکاتب و ساختار معماری اسلامی
بخشی از مطلب
معماری اسلامی و یا معماری مسلمین؟
تنها پس از فتوحات و آشنایی اعراب با تمدن ایران و روم بود که مساجد با تأثیر از معماری و مهمتر از همه «معماران» این تمدنها، به گونه‌ای دیگر توسط «معماران تازه مسلمان» ساخته می‌شد و آنها بودند که اولین بذر «معماری اسلامی» را در سرزمینهای خود می‌افشاندند. با توجه با احکامی نظیر حرمت ساخت کاخ در اسلام، مذمت اشرافی گرایی و اسراف، مذمت فاصله گرفتن رهبران جامعه اسلامی از مردم و غیره، و مقایسه آن با معماری رایج در تمامی ادوار خلفای اسلامی ازخلیفه سوم عثمان تا حکومت و امپراطوری عثمانی، این نکته را نشان می‌دهد که کاخ سازی (با توجه به حرمت ساخت آن) در تمامی ادوار در زمینه معماری اسلامی رواج داشته است و اگر واقعاً بخواهیم از لحاظ دینی به آنها بنگریم، بناهایی نظیر قصرالحمرا در اسپانیا، کاخ اخیضر در شام و تمامی دارالخلافه‌ها را نبایست در زمره معماری دینی و اسلامی لحاظ کرد، حال آنکه هرکدام از این بناهای یاد شده سمبلی از هنر و تعالی معماری اسلامی به شمار می‌آیند؛ و شاید این تعریف، که ما «معماری اسلامی» نداریم ولی واجد «معماری مسلمین» هستیم، می‌تواند به عنوان فصل الختام این بحث در نظر گرفته شود (صادق رشیدی فرد - روزنامه ابتکار ۴ خرداد 1394).
 حال در جدول ذیل به بررسی سنخیت دو واژه «معماری» و «اسلام» می‌پردازیم تا ببینیم چه سنخیتی بین این دو وجود دارد (روزنامه ابتکار ۲۳ خرداد 1394).
معماری اسلامی، شیوه‌ای از معماری است که تحت تأثیر فرهنگ اسلامی بوجود آمده و دارای چند ویژگی است: معماری جهان اسلام:
 
همان گونه که از نام بر می‌آید این گونه از معماری شامل معماری گستره‌ای از جهان می‌شود که ما با عنوان جهان اسلام می‌شناسیم. معماری این کشورها تحت تأثیر ایدئولوژی اسلام در طول زمانی مشخص قرار گرفته و به همین خاطر دارای برخی ویژگی‌های مشترک شدند.
گستره مکانی
در گستره مکانی جهان اسلام شامل:هند، افغانستان، کشورهای آسیای میانه و قفقاز، ایران، عراق، ترکیه، سوریه، فلسطین، مصر، تونس، الجزایر، مراکش (مغرب) رواج داشته‌است.
گستره زمانی
گستره زمانی معماری جهان اسلام را می‌توان از سالهای اولیه ظهور اسلام تا پیش از گستردگی عام معماری مدرن دانست. با این حال نمی‌توان این گسترگی و نقش اثر گذار در معماری را در همه مناطق یکسان دانست. به عنوان نمونه «چنین نقشی در مصر» از سال ۹۲۵ (قمری) به وجود آمد.
کانون مشترک معماری اسلامی، ایران است. پرتوافکنی آن به سوی آسیای صغیر و کرانه‌ی شمالی مدیترانه به معماری‌های گروه بیزانتین منجر می‌گردد و از انتشار آن به طرف کرانه‌ی جنوبی مدیترانه است که معماری‌های عرب سرچشمه می‌گیرند.
شیوه‌های ایرانی که توسط معماران قدیمی‌ترین مساجد مورد تقلید قرار گرفت، شیوه‌هایی است که طی دوره‌ی ساسانیان در سوریه استقرار یافته بود: از قرن هشتم تا قرن سیزدهم مساجد طبق اصول ساختمان‌های سوری احداث گردیدند. اینها بناهایی هستند با تراس روی طاق، که نمونه‌ی آن متعلق به عصر روم بوده، سنت آن تا به امروز در خانه‌های بیروت، «مرسینا (1)» و اطراف بیت المقدس محفوظ مانده است. ایالت سوریه که حکم یکی از اوّلین مراکز سیاسی اسلام را داشت، اوّلین مرکز تعلیم و تربیت معماری‌های اسلام می‌باشد. از سوریه، نوع مسجد روی طاق به مصر و از مصر به اسپانیا راه می‌یابد.
همان طور که مشاهده شد، تنها در قرن چهاردهم است که مسجد طاقدار کم کم جایگزین مسجد تراس دار گردید و این دگرگونی که در مصر توسط خلیفه حسن شروع شد، باز هم از یک ره آورد ایران منتج می‌گردد: مسجد حسن و مقبره‌های «قاعده بی» برگردانی از نوع سنگی مسجد ایرانی است که از آن مسجد سلطانیه مشتق می‌گردد.
جنبشی که از ایران آغاز گردید، چیزی نیست جز یک تحول ساده در معماری مادر: هر ایالت به هنر حالتی می‌بخشد که خاص آن می‌باشد؛ به طوری که یک مسجد اسپانیایی نمی‌تواند با یک مسجد مصری یا سوری اشتباه شود: بناهای شهر «کردو» و بناهای شهر قاهره و دمشق، تقلیدی کامل از یک معماری به خصوص نیستند بلکه خلقت‌ها یا لااقل تنوعاتی هستند که دارای اصالت خاص خود می‌باشند. لازم به تذکر است که مکتب‌های هنری با خصوصیات جغرافیایی چنان متضاد، فقط چند نسل بعد از دوره‌ی فتح و استیلا به وجود می‌آیند.
تسلط اسلام در سوریه و مصر بین سال‌های 630 و 640 م. آغاز می‌گردد. مسجد دمشق فقط به اوایل قرن هشتم تعلق دارد و مسجد موسوم به «عمرو» به پایان قرن نهم. اسپانیا در اوّلین سال‌های قرن هشتم عربی می‌شود. مسجد «کردو» تقریباً در قرن نهم ساخته شد.
آیا این شکفتگی دیررس هنر و چهره محلی بناهای بزرگ آن، مبین آن نیست که این بناها به هنرمندان محلی تعلق دارد که همه‌ی آنها برنامه‌ای مشترک دریافت نمودند و با منطبق ساختن آن با منابع و سلیقه‌ی مردم کشور، آن را به مورد عمل گذاشتند؟ ما عقیده داریم که هر کس مایل است می‌تواند ابنیه عربی را به عنوان بناهایی تلقی نماید که به انحصار توسط معمارانی فراخوانده شده از خارج، خلق شده‌اند؛ ولی به طور مسلم- و نوشته‌ها گواهی می‌دهند- ایرانیان، بیزانتین‌و.........

فهرست مطالب

معماری اسلامی و یا معماری مسلمین؟
بناهایی نظیر قصرالحمرا
سنخیت دو واژه «معماری» و «اسلام»
گستره مکانی
گستره زمانی
شیوه‌های ایرانی
مسجد طاقدار
تحول ساده در معماری مادر:
تسلط اسلام در سوریه و مصر
شکفتگی دیررس هنر
رنسانس (2)»
آثار ابتکاری منطبق
مکتب‌های هنر اسلام
هنر ارمنستان
تأثیر هنر اسلام روی معماری‌های مسیحی
قسطنطنیه و جهت سواحل آفریقا
صحرا
مرکز کارتاژ
هنر ایران در فرانسه
منطقه‌ی «رُن»
معماری اسلامی کشورهای عربی از قرن پنجم تا هفتم هجری
شهر دمشق
الگوی خاصی در معماری اسلامی
شهر بغداد
مکاتب
معماری اسلامی در تاج محل
سبک های معماری اسلامی
اصول معماری ایرانی
شیوه های معماری ایرانی
نقد معماری اسلامی
عهد قدیم به عصر جدید
آفرینش فرم مسجد
شکل‌گیری گنبدخانه
مسجد مرکز همایش‌های بین‌المللی اصفهان
کاربری بناها
اهمیت معماری اسلامی
دو گروه عمده بناهای دوره اسلامی
احداث کاخها در ایران
احداث کاخها
عناصر تشکیل‌دهنده معماری اسلامی
بادگیر
شهرهای کویری ایران
پله یک اثر معماری
سردابه
منابع و ماخذ