📍 روستای بانوج داراب – گنجینه‌ای بکر از معماری و فرهنگ

🌿 روستای بانوج، از مناطق شاخص شهرستان داراب در استان فارس، به دلیل ساختار معماری سنتی، سبک زندگی بومی و طبیعت منحصربه‌فردش، توجه پژوهشگران و علاقه‌مندان به توسعه روستایی و معماری اقلیمی را جلب کرده است. این روستا در میان دشت‌های خشک و نیمه‌بیابانی قرار گرفته و نمونه‌ای از سازگاری هوشمندانه انسان با محیط زیست محسوب می‌شود.

🏡 ویژگی‌های معماری بی‌نظیر این روستا شامل خانه‌های خشتی، کوچه‌های باریک و حیاط‌های مرکزی است که به منظور کاهش اثرات گرما و صرفه‌جویی در مصرف انرژی طراحی شده‌اند. این الگوهای بومی، نه‌تنها از نظر تاریخی حائز اهمیت هستند، بلکه امروزه نیز می‌توانند در طراحی پایدار الهام‌بخش باشند.

👥 مردم روستای بانوج، با حفظ فرهنگ بومی، صنایع‌دستی و آداب سنتی، جلوه‌ای از اصالت و سبک زندگی روستایی ایران را به نمایش می‌گذارند. فعالیت‌های کشاورزی و دامداری همچنان بخش اصلی معیشت این منطقه را تشکیل می‌دهد.

🌄 روستای بانوج در دهستان هشیوار از توابع شهرستان داراب در استان فارس واقع شده و در فاصله ۱۲ کیلومتری از شهر داراب قرار دارد. این روستا با جمعیتی حدود ۲٬۶۷۶ نفر (۷۹۴ خانوار) بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، به دلیل جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی، مورد توجه گردشگران و پژوهشگران قرار گرفته است. از جمله مکان‌های دیدنی این منطقه می‌توان به آبگیر محلی "سلخ" و چشمه کوهستانی "آب کرمکان" اشاره کرد که به زبان محلی "او کرمکون" نامیده می‌شود. همچنین، کوه‌های اطراف روستا دارای مکان‌هایی مانند چاه نر، قبر عمر، تل کله‌پاچه و پوزه کوتوره هستند که هر یک داستان‌ها و پیشینه خاص خود را دارند.
🏡 معماری و بافت روستا

🏘️ بافت سنتی روستای بانوج شامل خانه‌های خشتی با حیاط‌های مرکزی و کوچه‌های باریک است که نشان‌دهنده معماری بومی و سازگار با اقلیم گرم و خشک منطقه می‌باشد. مصالح ساختمانی مورد استفاده در این بناها عمدتاً شامل سنگ، چوب، گل، سیمان، آجر و آهن است. طرح هادی روستا که در سال ۱۳۷۵ تهیه شده، به توسعه و بهبود زیرساخت‌های محلی کمک کرده و امکاناتی مانند مدرسه، خانه بهداشت، دفتر پست و زمین ورزشی در اختیار ساکنان قرار داده است.

🌿 پوشش گیاهی و محصولات محلی

🌱 کوه‌های اطراف بانوج مملو از گیاهان دارویی و معطر مانند زیره، آنغوزه، آویشن و الوک است که علاوه بر تأمین نیازهای محلی، به عنوان محصولات صادراتی و اقتصادی نیز اهمیت دارند. همچنین، تولید عسل طبیعی با کیفیت بالا در این منطقه رواج دارد که نشان‌دهنده پتانسیل‌های کشاورزی و دامداری در این روستا است.

فهرست مطالب

✅ معرفی استان فارس
✅ شناخت شهرستان داراب
✅ جدول شماره 1: مشخصات آبادی‌ها در سطوح مختلف سال 1390
✅ مطالعات پایه و تشخیص وضعیت موجود
✅ 1ـ پیشینه و زمینه
✅ 1ـ1ـ بررسی اجمالی موقعیت سیاسی و جغرافیایی روستا و پیشینه تاریخی آن
✅ 1ـ2ـ بررسی طرح‌های فرادست مصوب
✅ 1ـ2ـ1ـ نقش و جایگاه روستا در طرح فرادست
✅ 1ـ2ـ2ـ ارائه فهرست پیشنهادهای طرح‌های مذکور در مورد خدمات و امکانات پیشنهادی برای روستا
✅ جدول شماره 2: خدمات پیشنهادی طرح پویش 7 برای روستای بانوج
✅ طرح هادی روستای بانوچ
✅ 1ـ3ـ ارائه دیدگاه روستاییان
✅ 1ـ3ـ1ـ معرفی مسائل و مشکلات روستا از دیدگاه ساکنین آن
✅ 1ـ3ـ2ـ معرفی و اولویت‌بندی پروژه‌های عمرانی مورد نیاز روستا که به وسیله طرح هادی قابل رفع می‌باشند
✅ 2ـ شناسایی پایه
✅ 2ـ1ـ شناسایی پایه در سطح حوزه نفوذ
✅ 2ـ1ـ1ـ بررسی و تعیین الگوی مراجعه خدماتی و مبادله کالا بین حوزه نفوذ و روستای مورد مطالعه با استفاده از اطلاعات محلی و نتایج طرح‌های فرادست
✅ جدول شماره 3: الگوی مراجعات روستاهای اطراف جهت دریافت خدمات
✅ 2ـ1ـ2ـ بررسی و تحقیق محدوده حوزه نفوذ مستقیم روستا با استفاده و تلفیق اطلاعات طرح‌های فرادست مصوب و اطلاعات مربوط به برداشت میدانی
✅ 2ـ1ـ3ـ بررسی تحولات جمعیتی آبادی‌های حوزه نفوذ با استفاده از نتایج طرح‌های فرادست و آخرین سرشماری جمعیتی صورت گرفته
✅ جدول شماره 4: تعداد جمعیت و خانوار آبادی‌هایی که به روستای بانوج مراجعه خدماتی دارند
✅ 2ـ1ـ4ـ بررسی منابع عمده معیشت روستاهای حوزه نفوذ براساس اطلاعات محلی و نتایج طرح‌های فرادست
✅ نقشه الگوی مراجعات خدماتی
✅ نقشه الگوی جریان مبادلات اقتصادی
✅ 2ـ2ـ شناسایی پایه در سطح روستا
✅ 2ـ2ـ1ـ بررسی‌های محیطی
✅ 2ـ2ـ1ـ1ـ بررسی کلیات ویژگی‌های محیطی روستا
✅ میزان بارندگی و رطوبت
✅ جدول شماره 5: میزان بارندگی و رطوبت هوا در ایستگاه داراب
✅ دما
✅ جدول شماره 6: دمای هوا در ایستگاه داراب سال 1390
✅ توپوگرافی
✅ 2ـ2ـ1ـ2ـ بررسی منابع تأمین آب اعم از آب شرب و کشاورزی و میزان آب‌دهی و تغییرات تقریبی آن در طی دهه اخیر براساس اطلاعات محلی
✅ 2ـ2ـ1ـ3ـ بررسی نظام حرکت آب در سطح بافت روستا و نحوه دفع آب‌های سطحی و محل تخلیه آن
✅ 2ـ2ـ2ـ بررسی‌های اجتماعی
✅ 2ـ2ـ2ـ1ـ بررسی تحولات جمعیتی روستا در دوره‌های مختلف سرشماری
✅ الف) تحولات جمعیتی روستا
✅ جدول شماره 7: جمعیت و خانوار روستای بانوج طی دوره‌های سرشماری مختلف
✅ نمودار شماره 1: روند تغییرات جمعیت روستای بانوج طی سرشماری‌های مختلف
✅ ب) نرخ رشد جمعیت روستای بانوج
✅ جدول شماره 8: نرخ رشد روستای بانوج
✅ نمودار شماره 2: نرخ رشد جمعیت روستا طی سرشماری‌های مختلف
✅ 2ـ2ـ2ـ2ـ بررسی ویژگی‌های جمعیتی روستا در وضع موجود
✅ الف) تعداد و بعد خانوار
✅ جدول شماره 9: جمعیت و خانوار روستای بانوج سال‌های 86ـ1380
✅ ب) ساختار سنی و جنسی روستا
✅ جدول شماره 10: ساختار جنسی روستای بانوج در سرشماری‌های مختلف
✅ جدول شماره 11: وضعیت گروه‌های عمده سنی روستای بانوج 85 و 87
✅ جدول شماره 12: توزیع گروه سنی جمعیت روستای بانوج 1387
✅ نمودار شماره 3: هرم سنی جمعیت روستای بانوج
✅ ج) نرخ رشد طبیعی روستا
✅ جدول شماره 13: نرخ رشد طبیعی روستای بانوج طی سال‌های 1380-1386
✅ نمودار شماره 4: نرخ رشد طبیعی روستای بانوج طی سال‌های 1380-1386
✅ ج) بررسی روند مهاجرفرستی و مهاجرپذیری
✅ جدول شماره 14: برآورد میزان مهاجرت روستای بانوج با توجه به نرخ رشد طبیعی
✅ ج) بررسی وضعیت جمعیت شاغل و فعال روستا
✅ جدول شماره 15: وضعیت نیروی انسانی روستای بانوج 1385
✅ جدول شماره 16: مقایسه وضعیت نیروی انسانی روستای بانوج با سطوح بالاتر 1385
✅ نمودار شماره 5: مقایسه شاخص‌های اقتصادی روستا با دیگر سطوح
✅ د) سواد
✅ جدول شماره 17: وضعیت سواد روستا در سرشماری‌های مختلف
✅ جدول شماره 18: مقایسه وضعیت سواد روستا با دیگر سطوح تقسیمات سیاسی سال 1385
✅ نمودار شماره 6: مقایسه نرخ باسوادی روستا با سطوح سیاسی بالاتر
✅ هـ) جمعیت لازم‌التعلیم
✅ جدول شماره 19: تعداد دانش‌آموزان در حال تحصیل روستای بانوج سال تحصیلی 88-1387
✅ 2ـ2ـ2ـ3ـ بررسی ویژگی‌ها و تفاوت‌های اجتماعی موجود بین ساکنین روستا و تأثیر آن در شکل‌گیری محلات و استقرار خدمات و امکانات موجود
✅ 2ـ2ـ2ـ4ـ بررسی زمینه‌ها و نحوه مشارکت اجرایی، فنی و اقتصادی روستاییان در اجرای طرح‌های عمرانی گذشته در سطح روستا
✅ جدول شماره 20: پروژه‌های انجام‌شده در روستا و میزان مشارکت مردم
✅ تعیین نقاط قوت و ضعف مشارکت روستاییان
✅ 2ـ2ـ3ـ بررسی‌های اقتصادی
✅ 2ـ2ـ3ـ1ـ بررسی وضعیت اقتصادی روستا به تفکیک بخش‌های اقتصادی، شناخت منابع درآمد روستاییان و نیز تعیین حجم و نوع مبادلات اقتصادی با دیگر مراکز با استفاده از اطلاعات رسمی و محلی
✅ جدول شماره 21: ساختار اشتغال روستای بانوج 1387
✅ نمودار شماره 7: ساختار اشتغال روستای بانوج 1387
✅ جدول شماره 22: اراضی زیر کشت و آیش روستا
✅ جدول شماره 23: میزان سطح زیر کشت و میزان برداشت روستا 1387
✅ جدول شماره 24: نوع و میزان دام
✅ 2ـ2ـ3ـ2ـ بررسی و تعیین ارزش اقتصادی زمین و ساختمان در روستا و شناخت عوامل تأثیرگذار بر آن به ویژه در سطح محلات مختلف براساس اطلاعات محلی
✅ بررسی‌های فرهنگی در روستا
✅ بازی‌های محلی
✅ 2ـ2ـ4ـ بررسی‌های کالبدی
✅ 2ـ2ـ4­ـ1ـ شناخت عوامل طبیعی یا مصنوعی مؤثر در شکل‌گیری و استقرار روستا
✅ 2ـ2ـ4ـ2ـ شناخت مراحل گسترش کالبدی روستا و جهت گسترش فعلی آن
✅ نقشه مراحل گسترش کالبدی روستا
✅ 2ـ2ـ4ـ3ـ بررسی و شناخت کیفیت ابنیه روستا شامل تعیین نسبت ساختمان‌های غیرقابل سکونت، قابل نگهداری، مرمتی و نوساز، تعیین نوع مصالح به‌کاررفته در ساختمان‌های موجود در روستا
✅ جدول شماره 25: کیفیت ابنیه روستا
✅ نقشه کیفیت ابنیه روستا
✅ نقشه مالکیت اراضی روستا
✅ برداشت و تحلیل منازل روستایی
✅ پلان معماری منزل قدیمی
✅ خانه جدید واقع در روستای بانوج
✅ ساختمان‌های جدید درحال احداث
✅ نوع پوشش سقف در ساختمان‌های جدید

✅ 2ـ2ـ4ـ4ـ تعیین تعداد واحدهای مسکونی و ابعاد قطعات مسکونی براساس اطلاعات موجود
✅ جدول شماره 26: تعداد و متوسط واحدهای مسکونی موجود
✅ جدول شماره 27: ابعاد قطعات واحدهای مسکونی موجود
✅ بررسی شاخص‌های کمی مسکن
✅ تراکم خانوار در واحد مسکونی
✅ تراکم نفر در واحد مسکونی
✅ تراکم خالص و ناخالص مسکونی
✅ جدول شماره 28: شاخص‌های کمی مسکن در روستای بانوج
✅ 2ـ2ـ4ـ5ـ شناخت بناها و بافت‌های با ارزش احتمالی موجود در روستا
✅ 2ـ2ـ4ـ6ـ بررسی شبکه معابر روستا شامل سطح‌بندی معابر، تعیین طول و عرض آنها، شیب معابر و تعیین نوع وسایل نقلیه و حجم تقریبی تردد آنها در معابر اصلی با استفاده از اطلاعات محلی
✅ معابر روستا
✅ تصاویری از معابر روستا
✅ نقشه شبکه معابر موجود در روستا
✅ 2ـ2ـ4ـ7ـ شناخت و تعیین محدوده محلات و مراکز آنها
✅ نقشه محله‌بندی روستا
✅ 2ـ2ـ4ـ8ـ بررسی و نحوه توزیع خدمات زیربنایی و رفاهی در سطح روستا
✅ جدول شماره 29: امکانات و خدمات موجود در روستا
✅ تعیین شعاع عملکرد خدمات روستا
✅ 2ـ2ـ4ـ9ـ شناخت و تعیین کاربری اراضی در روستا و محاسبه سطح سرانه آنها
✅ جدول شماره 30: سطح سرانه و درصد کاربری‌های اراضی موجود بر حسب مترمربع
✅ نقشه کاربری اراضی پیشنهادی
✅ تحلیل و استنتاج بررسی‌های روستا بانوج

تحلیل و استنتاج مطالعات مربوط به روستا
✅ 2ـ تحلیل و استنتاج مطالعات مربوط به روستا
✅ 2ـ1ـ ارزیابی ویژگی‌های محیطی موجود در روستا
✅ 2ـ2ـ ارزیابی و اولویت‌بندی خطر بروز سوانح طبیعی در روستا و امکان‌سنجی کاهش پیامدهای سوانح طبیعی
✅ 2ـ3ـ تحلیل ویژگی‌ها و برآوردهای جمعیتی روستا
✅ 2ـ3ـ1ـ تحلیل روند تحول جمعیت و میزان مهاجرفرستی و مهاجرپذیری
✅ 2ـ3ـ2ـ ارزیابی پیش‌بینی طرح فرادست در مورد جمعیت آتی روستا و تعداد شاغلین
✅ 2ـ3ـ3ـ ارائه و ارزیابی گزینه‌های مختلف برآورد جمعیت روستا تا سال افق طرح و انتخاب گزینه مناسب
✅ جدول شماره 31: گزینه‌های محتمل جمعیت روستا در افق طرح
✅ جدول شماره 32: گزینه‌های پیش‌بینی وضعیت نیروی انسانی روستا
✅ جدول شماره 33: پیش‌بینی تعداد شاغلین روستا
✅ 2ـ3ـ5ـ برآورد جمعیت لازم‌التعلیم روستا به تفکیک جنس و مقاطع تحصیلی در سال افق طرح
✅ جدول شماره 34: جمعیت لازم‌التعلیم روستا
✅ 2ـ4ـ ارزیابی زمینه‌های مشارکت روستاییان در اجرای طرح‌های عمرانی
✅ جدول شماره 35: ارزیابی زمینه‌های مشارکت
✅ تعیین روش مشارکت روستاییان در مراحل اجرا، بهره‌برداری و نگهداری پروژه‌های طرح هادی روستا
✅ محورهای مشارکت
✅ 2ـ5ـ تحلیل تغییر و تحول منابع درآمدی روستاییان و فعالیت‌های اقتصادی و تدوین چشم‌انداز آتی آنها
✅ 2ـ6ـ تعیین محدودیت‌ها و امکانات توسعه کالبدی روستا و جهات و حدود منطقی توسعه و اولویت‌بندی آن تا سال افق طرح
✅ 2ـ7ـ ارزیابی میزان فرسودگی بافت روستا، نوع مصالح، مقاومت بناها و مستحدثات
✅ 2ـ8ـ برآورد نیاز به مسکن در روستا، نتایج مطالعات مربوط به کیفیت ابنیه، سطح و سرانه مرکزی جمعیت و خانوار پیش‌بینی‌شده
✅ جدول شماره 36: پیش‌بینی مساحت کاربری مسکونی پیشنهادی
✅ 2ـ9ـ ارزیابی کمبودهای خدماتی موجود سرویس‌دهنده به روستا و حوزه نفوذ آن براساس الگوی سطح‌بندی خدمات روستایی
✅ جدول شماره 37: الگوی سطح‌بندی خدمات‌رسانی به سکونتگاه‌های روستایی
✅ 2ـ10ـ ارزیابی و تحلیل مشکلات موجود شبکه معابر و امکان‌سنجی میزان ضرورت اصلاح و تعریض معابر اصلی روستا

تعیین پروژه‌ها و برنامه‌های پیشنهادی
✅ 1ـ تعیین برنامه‌ها و پروژه‌های پیشنهادی
✅ 1ـ1ـ نیازسنجی برنامه‌ها و پروژه‌های موردنیاز در سطح روستا
✅ 1ـ2ـ اولویت‌بندی برنامه‌ها و پروژه‌های پیشنهادی
✅ 1ـ2ـ1ـ تعیین و اولویت‌بندی برنامه‌ها و پروژه‌های مربوط به ایمن‌سازی و کاهش خطر سوانح طبیعی در روستا
✅ 1ـ2ـ2ـ تعیین و اولویت‌بندی برنامه‌ها و پروژه‌های زیست‌محیطی
✅ 1ـ3ـ اولویت‌بندی نهایی برنامه‌ها و پروژه‌های پیشنهادی در کلیه زمینه‌ها براساس نیازهای اساسی روستا
✅ 2ـ ارائه طرح هادی
✅ 2ـ1ـ ارائه طرح و گزینه‌های مختلف کاربری اراضی پیشنهادی روستا و انتخاب طرح و گزینه مناسب و مقدور
✅ 2ـ2ـ ارائه طرح اصلاح معابر، مراکز محلات، میادین، گره‌های اصلی و تعیین شبکه معابر پیشنهادی و سلسله‌مراتب و اولویت‌بندی اجرای آن با لحاظ نمودن وضعیت موجود معابر
✅ سلسله‌مراتب شبکه معابر پیشنهادی
✅ اولویت‌بندی اجرای معابر
✅ 2ـ3ـ تعیین محدوده‌های با ارزش معماری، تاریخی، فرهنگی و طبیعی احتمالی روستا با توجه به ضوابط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
✅ 2ـ4ـ تعیین فضاهای نیازمند نوسازی یا بهسازی احتمالی در روستا
✅ جدول شماره 38: سطح سرانه و درصد کاربری‌های اراضی موجود و پیشنهادی بر حسب مترمربع
✅ 6- ارائه طرح هندسی معابر و تقاطع‌ها
✅ 1-2-6- طراحی و تهیه پلان معابر و تقاطع‌ها
✅ 2-6-2- تهیه پروفیل طولی و تعیین خط پروژه محورهای اصلی روستا
✅ 2-6-3- طراحی مقاطع عرضی تیپ معابر و تقاطع‌ها (شامل جانمایی سواره‌رو، پیاده‌رو، سیستم هدایت و دفع آب‌های سطحی و تأسیسات روشنایی)
✅ نقشه پلان معابر و تقاطع‌ها
✅ نقشه پروفیل طولی معابر

تدوین ضوابط و مقررات
✅ 3ـ تدوین ضوابط و مقررات
✅ 3ـ1ـ ضوابط ایمن‌سازی در روستا در مقابل سوانح طبیعی از جمله زلزله، سیل و زمین‌لغزش
✅ 3ـ2ـ مقررات زیست‌محیطی مربوط به نحوه استفاده از عناصر طبیعی و فعالیت‌های اقتصادی و خدماتی موجود یا پیشنهادی طرح بر اساس ضوابط مصوب سازمان حفاظت محیط زیست
✅ 3ـ3ـ ضوابط مربوط به نحوه ساخت‌وساز در روستا
✅ 3ـ4ـ ضوابط مربوط به نما و سیمای کالبدی روستا و نحوه ساخت‌وساز و نگهداری ابنیه در محدوده احتمالی بافت با ارزش روستا
✅ 3ـ5ـ مقررات تفکیک زمین و نحوه استفاده از اراضی در کاربری‌های مختلف
✅ 3ـ6ـ تعیین ضوابط اصلاح معابر روستا
✅ 3ـ7ـ ارائه ضوابط حریم‌های مختلفی نظیر حریم جاده، رودخانه، خطوط انتقال انرژی، حریم ابنیه و آثار تاریخی
✅ جدول شماره 39: حریم خطوط انتقال نیروی برق


پاورپوینت حاضر با بررسی دقیق ویژگی‌های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی روستای بانوج، شناخت جامعی از وضعیت موجود این روستا ارائه می‌دهد. تحلیل‌های انجام‌شده در حوزه‌های مختلف، از تعیین تعداد واحدهای مسکونی گرفته تا ارزیابی شبکه معابر، توزیع خدمات زیربنایی، شناخت کاربری اراضی و تحلیل خطرات طبیعی، همگی در جهت تدوین یک طرح توسعه‌ای کارآمد و پایدار برای این روستا انجام شده‌اند. در نهایت، با تدوین برنامه‌های پیشنهادی و ارائه ضوابط و مقررات لازم، راهکارهای مناسبی برای بهبود وضعیت روستا، افزایش رفاه ساکنین و توسعه متوازن آن تا افق طرح ارائه شده است.