بازار: فضایی که در آن کالاهایی برای فروش یا تولید وفروش عرضه شود ومحل تجمع واغلب مسیری ارتباطی باشد، بازار خوانده می شود جیمز هاکس در کتاب قاموس مقدس در تعریف کلمه بازار به دو جنبه مهم اشاره شده است:
 
 جنبه اقتصادی
 
 جنبه اجتماعی
 
 بازار در کنار داد وستد وبازرگانی محلی برای تجمع گروهها وقشرهای گوناگون مردم بوده است.
 
 از نظر کالبدی وفضایی به دو شکل بوده است:
 
نخست به شکل کوی وراسته ای که در دو سوی آن دکانهایی ساخته می شود سپس میدانگاهها وفضاهای باز وسیع در داخل شهر یا آبادی که به صورت محل تجمع وخرید وفروش مورد استفاده قرار می گرفته است.
 
آنچه که در این مجال بررسی می شود:
 
 سابقه تاریخی
 
 انواع بازار
 
 نحوه توزیع فضایی فعالیت ها ووجه تسمیه بازارها
 
 خصوصیات شهری ومعماری بازارها
 
 عملکرد اجتماعی بازار
 
 برخی از قوانین ومقرارت بازارها
 
سابقه تاریخ شکل گیری بازار
مجتمع های تجاری در معماری اسلامی
 
مجتمع های تجاری در معماری اسلامی
 
پیدایش بازار در سکونتگاههای پیش از تاریخ مراکز تجاری وصنعتی در شهر سوخته وسکونتگاههای ایلامی مراکزتولیدی وبازرگانی وتحولات اقتصادی از دوره مادها تا آغاز اسلام تحولات اقتصادی ومراکز تولیدی وبازرگانی از آغاز اسلام تا حمله مغولتحولات اقتصادی ومراکز بازرگانی وتولیدی از حمله تا استقرار صفویه تحولات اقتصادی ومراکزبازرگانی وتولیدی از دوره صفویه تا مشروطیت
 
پیدایش بازار در سکونتگاههای پیش از تاریخ
 
اکنون باکشف لوحه های حامل خط وعلائم نشانه ای در سکونتگاههای مزبور از جمله در سیلک، شهداد وتپه یحیی می توان تصور کرد که بازرگانی یکی از اشتغلات مهم جوامع فوق محسوب می شده است در این دوره فعالیت های صنعتی وتولیدی در سکونتگاههای کوچک در بخشی از فضای واحد های مسکونی صورت می پذیرفت. در مجتمع هایی که تولید صنایع دستی وتجارت نقش مهمی داشت صنعت گران وتجار در کوی خاصی زندگی می کردند.
 
مراکز تجاری وصنعتی در شهر سوخته وسکونت گاههای ایلامی
 
رشدوتوسعه شهرسوخته دردوره سوم سکونت منجر به شکلگیری فضاهای تجاری وصنعتی در بخشهای خاصی از شهر ودرپیرامون شهر وخارج از فضاهای مسکونی در هزاره سوم پیش از میلاد است.
 
 گستردگی واهمیت روابط بازرگانی وتبادلات اقتصادی-اجتماعی در هزاره دوم پیش از میلاد به گونه ای بود که قوانین پیشرفته ای تنظیم وتدوین شده بود. گفته اند یک شاهزاده اهل شوش موسوم به «‌آداپاکشو» کمی پیش از حمورابی دستور داد که قوانین قضایی را بر لوحی سنگی حک کنند وآن را در میدان بازار پایتخت نصب کنند.
 
 در شهر اور در بخشی از محوطه مسکونی شهر راسته هایی بود که در برخی قسمتها توسط سایبانی سرپوشیده شده بود ودو سوی آن دکانهایی قرارداشت که درآنهابرخی ازکالاهابرای فروش عرضه می شد
معماری مجتمع های تجاری در معماری اسلامی