پاورپوینت بررسی نظريه پردازی در معماري

بخشی از مطلب
در يکي از يادداشت‎هاي پيشين با عنوان لزوم تدوين تئوري معماري، به نکات مهمي درباره جايگاه مباني نظري معماري اشاره گرديد. در ادامه اين سلسله مباحث نگاهي خواهيم داشت به مفهوم، اهميت و جايگاه تئوري يا نظريه معماري (Architectural Theory) در عصر حاضر.
تئوري نظامي از فرضيه‎ها، اصول پذيرفته شده و نظريه‎هاي هنجاري مي‎باشد که در حوزه‎هاي مختلف دانش براي تجزيه و تحليل، پيش‎بيني و توصيف ماهيت يا رفتار مجموعه مشخصي از پديده‎ها تدوين مي‎شود. همان‎گونه که از اين تعريف بر مي‎آيد، نظريه علاوه بر توصيف پديده‎ها به تحليل آنها نيز مي‎پردازد. هدف از تدوين نظريه، ايجاد ساختارهايي مفهومي براي نظم دادن به مشاهدات و تحليل آنهاست تا بتوان از قابليت اين ساختارها براي تحليل اتفاقات روزمره و پيش‎بيني اتفاقات آينده استفاده نمود.
پايه معرفتي و مباني نظري هر حرفه و دانشي نيازمند يک ساختار قوي و مستحکم است. بر اين اساس، در تمامي دانش‎ها براي ايجاد اين ساختار بنيادين، اهميت زيادي به تدوين نظريه داده شده است. نظريات علمي توسط افراد مختلف ابداع مي‎شوند و در يک پروسه تحقيقي مستمر بوسيله ساير دانشمندان مورد ارزيابي قرار مي‎گيرند و پذيرفته يا رد مي‎شوند. بدين ترتيب دانش علمي هميشه تازگي خود را حفظ مي‎کند و همواره مطالب جديدي را به بدنه خويش اضافه مي‎نمايد. بر خلاف اين جريان، معماران حرفه‎اي اطلاعات زيادي را در ذهن خود محفوظ نگهداشته‎اند و جهان بيني معماران کمتر بيان شده است. در نتيجه ديدگاه‎هاي شخصي يک معمار در دسترس ديگران نيست و امکان آزمون و کاربرد آن وجود ندارد. براي جبران خلاء ياد شده، نگرشي دوباره به جايگاه مباحث نظري در معماري لازم است.
در کتاب‎هاي فرهنگ واژگان و بر مبناي تاريخ معماري، نظريه معماري به عنوان تلاشي براي شناخت قوانين شاخص و رايج معماري از جنبه‎هاي مختلف فرمي و مفهومي و کوشش براي تدوين اين اصول در قالب الگوهاي آرماني تعريف مي‎شود. آرمان‎شهرهايي که توسط معماران مختلف در سده‎هاي گذشته طراحي شده‎اند، از جمله اين تلاش‎ها به شمار مي‎روند. نمونه شاخص نظريه معماري باستان که در حقيقت چندين دهه مورد استناد بود، اثر ويتروويوس با عنوان ده رساله در باب معماري است که در حدود سال‎هاي نخست ميلادي تأليف شده است. در حقيقت کتاب‎هاي ويتروويوس شالوده تمامي تلاش‎هايي قرار گرفته است که قصد داشتند مباني علمي معماري را تدوين و آن را نظام‎مند کنند.
در تلاش‎هايي که تاکنون براي تعريف نظريه معماري صورت پذيرفته است، دو رويکرد قابل بررسي است که هرکدام روش خاص خود را دارا هستند:
1. رويکرد تاريخي به نظريه معماري:
بر اساس اين رويکرد، نظريه معماري آن چيزهايي است که مردم درباره موضوع گفته يا نوشته‎اند. از اين ديدگاه، روش مناسب براي تدوين مباني نظري عبارت است از گردآوري و بررسي متون تاريخي، تفسير بيانات مختلف، سنجش ارزش نسبي بيانات اظهار شده و در نهايت استخراج نتايج جهت تدوين نظريه. در نتيجه در اين روش نظريه معماري از نوشته‎ها و ويژگي‎هاي بناهاي تاريخي (به عنوان مثال معيارها و تناسبات ساختماني آنها) اخذ مي‎شود. 
2. رويکرد فلسفي به نظريه معماري:
در اين رويکرد، نظريه معماري بر اساس ملاحظات فلسفي و زيبايي‎شناختي تعريف مي‎شود. از اين ديدگاه، روش مناسب براي تدوين نظريه معماري عبارت است از انجام دادن يک رشته بحث‎هاي عقلي در هر ساختار خاص نظري و تنظيم و تدوين سلسله مراتبي از مفاهيم براي درک موضوع.
به نظر مي‎رسد براي تعريف نظريه معماري هر دو رويکرد فوق لازم و ملزوم يکديگرند و بايستي در کنار هم مورد توجه قرار گيرند، چرا که بحث در مورد تاريخ نظريه معماري بدون بررسي ساختار مفاهيم آن همان قدر ناممکن است که بحث درباره ساختار مفاهيم بدون بررسي چگونگي کاربرد آن مفاهيم در تاريخ معماري.
صرف نظر از مباحث مربوط به نحوه تدوين تئوري معماري، نکته مهم چگونگي کاربردي کردن نظريه معماري است. از نظر تاريخي، نظريه معماري در متون نوشتاري و نيز به صورت ترسيمي و مدل سه بعدي معماري ـ و نه در ساختمان‎هاي واقعي ـ يافت مي‎شود. در بين معماران معاصر نيز اين ديدگاه وجود دارد که مباني نظري و کار عملي معماري هيچ ارتباط متقابلي با يکديگر ندارند. براي اصلاح اين نوع طرز تفکر، مباني نظري بايد به موارد مربوط به حرفه معماري بپردازد، در غير اين صورت سودمند نخواهد بود.
در پايان بايد خاطر نشان کرد نظريه‎ها تنها مباني بحث‎هاي مربوط به جهت‎گيري حرفه معماري را فراهم مي‎آورند. در نتيجه تعريف نظريه يا آزمون آن از طريق پژوهش و تجربه عملي و ارزيابي در فرايندي مداوم امکان پذير است. اين تداوم و پيوستگي امکان پيشرفت رشته معماري را فراهم مي‎آورد و تنها در اين صورت است که تئوري معماري مي‎تواند به مبنايي براي بحث در مورد معماري، به عنوان پديده‎اي هنري و علمي، تبديل شود و در زمينه ارزش‎هاي معماري و انديشه‎هاي معماران مختلف به ما آگاهي بدهد و باعث افزايش توانايي و خلاقيت ما در طراحي معماري و حتي لذت بردن از معماري شود.
10- تاريخ معماري
معماري به عنوان يکي از قديمي‎ترين اشکال هنر، از پيشينه‎اي کهن برخوردار است. از زماني که انسان پا به عرصه حيات نهاد، معماري نيز حيات خود را آغاز نمود و تا به امروز پا به پاي بشر و ساير پديده‎هاي بشري روند تکاملي خود را طي کرده و دگرگوني‎هاي بسياري را به خود ديده است. معماري پديده‎اي است که طي هزاران سال وجود داشته است و نمونه‎هاي آن به شکل بناها و ساختمان‎هاي متعدد در سراسر جهان پراکنده مي‎باشند. وجود چنين سابقه ديرينه‎اي يک مزيت در پژوهش معماري محسوب مي‎شود، چرا که در زمينه تحقيق، کمتر رشته‎اي است که مانند معماري از چنين گنجينه‎اي از مدارک و شواهد برخوردار باشد.
حقايق مربوط به معماري طي دوران‎هاي طولاني و از طريق تجربه و آزمون‎هاي مستمر توسط بشر بدست آمده‎اند. از اين رو مي‎توان گفت تاريخ معماري مجموعه مدون آزمون‎هاي تجربي ثبت شده بشر در امر معماري است. اگر از تاريخ دل خوشي نداريم، مي‎توانيم نام شواهد تجربي را به آن اطلاق کنيم. بررسي اين شواهد برخي از واقعيت‎هاي معماري را نشان مي‎دهد.
شناخت و مطالعه تاريخ معماري بنا به دلايل مختلف که در زير به برخي از آنها اشاره مي‎شود، از اهميت فراواني برخوردار است:
1. شناخت هر پديده مستلزم شناخت تاريخ شکل‎گيري آن است و هيچ پديده‎اي را نمي‎توان بصورت مجرد و فارغ از زمينه تاريخي‎اش مورد بررسي قرار داد. پژوهش در عرصه معماري نيز بدون تعمق در تاريخ و سير تحول آن کاري ناقص و يک جانبه خواهد بود.
2. معماري به عنوان پديده‎اي که جوانب فني و هنري را يکجا در خود جمع دارد، حرفه‎اي دشوار است. با قبول دشوار بودن معماري، دور از عقل است که نقش انبوه تجارب انسان را در آفرينش معماري‎هاي جديد ناديده بگيريم.
3. يک کار مهم تاريخ معماري اين است که شواهد و مدارک تاريخي موجود در زمينه معماري را بررسي نمايد و آنها را در بافت اجتماع واقعي‎اش تحليل کند، بطوري که ايجاد رابطه بين شواهد معماري و مردمي که آن را بوجود آورده و از آن استفاده کرده‎اند، امکان‎پذير شود. در اين صورت تاريخ معماري رابطه مردم و معماري را در طي دوره‎اي طولاني مطرح مي‎نمايد و خود تبديل به شالوده‎اي براي انديشيدن به مسائل معماري نوين مي‎گردد.
4. تاريخ معماري به ما کمک مي‎کند تا با انطباق مفاهيم و مسائل هر زمان با اثر ساخته شده در آن عصر، بتوانيم عوامل ثابت و عوامل متغير را در طراحي معماري پيدا نماييم و سعي کنيم که حقايق مربوط به معماري را از آنها استنتاج کنيم.
در بررسي تاريخ هنر و نيز تاريخ معماري دو رويکرد عمده يا دو روش متفاوت وجود دارد:
1. رويکرد توصيفي به تاريخ معماري:
در اين رويکرد به شکل توصيفي با تاريخ برخورد مي‎شود و تاريخ معماري به ترتيب دوره‎هاي آن تنها روايت مي‎شود و اطلاعات متعددي بدون تحليل چرايي آنها ارائه مي‎گردد. در اين روش معمولاً مطالعه ارزش‎هاي فرمال در درجه اول اهميت قرار مي‎گيرد و تنها به کيفيات و روابط فرم‎هاي خارجي توجه مي‎شود.
2. رويکرد تحليلي به تاريخ معماري:
در اين رويکرد معماري بصورت علمي و تحليلي و در ارتباط با ساير پديده‎هاي اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي بررسي مي‎شود. تاريخ تحليلي معماري حيطه مطالعات را وسيع‎تر کرده و تمام مسائل اجتماعي، اقتصادي، سياسي، نظامي، فلسفي و ... را که منجر به ايجاد معماري‎هاي مختلف شده است، مورد مطالعه قرار مي‎دهد، هرچند که در نگاه اول رابطه آنها با معماري چندان مشهود به نظر نرسد. به عبارت ديگر چرايي ايجاد سبک‎هاي مختلف را با کمک گرفتن از پديده‎هاي مرتبط با معماري بيان مي‎کند، مثلاً چرا معماري مصر کاملاً مونومانتال و خارج از ابعاد انساني است و برعکس در جزء جزء معماري يونان حضور مردم احساس مي‎شود. براي مورخي که اينگونه تاريخ را مي‎نويسد، يک بنا تنها مجموعه‎اي از طبقات و يا مصالح ساختماني نيست، در نظر وي معماري پديده‎اي است که تمام اعمال زندگي بشر را در بر مي‎گيرد.
و.....