پاورپوینت بررسی نقوش و نمادهاي معماري دوره اسلامی در نشانه هاي نوین شهري
 
بخشی از مطلب
نقوش اسلامی از تزئینات پرکاربرد در بناها به ویژه در بناهاي دوران پس از اسلام است کاربرد این
نقوش را در تزئینات بناهاي معاصر از جمله عناصرشهري مانند تزئینات پلها ،المان هاي شهري
،میدان ها و حتی دیوار نگاره ها می بینیم هدف از این تحقیق بررسی این نقوش ونشانه ها و
چگونگی کاربرد آن در عناصرشهري و رضایت و خوشایندي مردم از این گونه تزئینات از
معماري دوره اسلامی است. پرسش اصلی تحقیق این است که چگونه نقوش و تزئینات دوران
اسلامی می تواند با تزئینات ومعماري مدرن امروز مطابقت یابد و آیاتغییراتی در اصل آنها براي
کاربرد در ساختمان هاي امروزي صورت می گیرد یا خیر روش تحقیق توصیفی تحلیلی و بر پایه
اسناد و مدارك کتابخانه اي و اینترنتی خواهد بود.نتایج تحقیق نشان می دهد که کاربرد این
تزئینات در عناصر دوران معاصر بهروش هاي مختلف سعی در تطابق با معماري مدرن و امروزي را
دارد که این روش ها در طول تحقیق شرح داده خواهد شد .روش تحقیق توصیفی تحلیلی و بر پایه
اسناد و مدارك کتابخانه اي و اینترنتی خواهد بود.
-1 مقدمه :
شهر مجموعهاي فرهنگی-کالبدي است که بر اساس نیازها و فعالیتها و رفتارهاي ساکنین آن شکل گرفته
است انسانها بسته به نیاز فردي وگروهی خود ، الگوهاي رفتاري خاص خود را عرضه می کند این گونه
اتفاقات رفتاري وابستگی شدیدي به نحوه فعالیت و الگوهاي رفتاري استفاده کنندهگان از عناصر و فضاهاي
شهري دارد (پاکزاد، 76،1385 ).عناصر شهري، آن چیزيکه امروزه به آن اتلاق میشود، با معناي گذشته و
کلاسیک آن در بعضی موارد تفاوت زیادي پیدا نکرده این در حالی است که بسیاري از ابن فضاها و
عناصر یا از بین رفته و یا معناي کلاسیک و گذشته خود را از دست داده یا به عبارتی تغییر ماهیت داده
است.در برخی موارد نیز با حفظ شکل و شمایل به سوي مدرنیته 2 گرایش پیدا کرده استو تا حدود زیادي
کاربري معنا و مفهوم آن به همان شکل باقی مانده است.به طور مثال در گذشته دروازه ها یکی از عناصر
شهري محسوب می شد که به نوعی مرز داخل و خارج شهر را مشخص می کرد که البته موضوع امنیتی نیز
در آن مطرح بوده است. امروزه نیز در ابتداي برخی از شهرها میدانی وجود دارد که به صورت نمادین
بیانگر دروازه ورود به شهر است و نشانه شهري محسوب می شوداین میادین در واقع نمادي از همان دروازه
ها هستندکه شکل و شمایل آن تغییر کرده و البته موضوع امنیتی در آن مطرح نمی باشد.
-2 عناصر شهري و نشانه ي شهري
در روم باستان فضاهایی به نام فروم 3 قرار داشت که از مهمترین وشاخص ترین فضاهاي شهري روم باستان
به شمار می آمدو مجسمه ها و تندیس هاي درون آن از مهمترین عناصر داخل آن ویک نشانه مهم براي
شناخت و نام گذاري این گونه فضا ها به شمار می رفت و یا به طور مثال در قرون گذشته مناره ها ویا نشانه
هاي شهري که راهنما از علامت هاي مهم نزدیکی به شهر و همچنین گم نشدن مسافران محسوب میشد
امروزه نیز بسیاري از ساختمانها وجود دارند که با وجود اینکه کاربري گذشته را ندارند ولی به نوعی همان
نشانه شهري و نمادي از یک مجوعه شهري محسوب می شوندمانند برج میلاد یا برج آزادي در تهران و یا
برج ایفل در پاریس، برج العرب در دبی و... که با وجود کاربري خاص خود به عنوان یکی از عناصر مهم
شهر محسوب می شوند پس امروزه در بسیاري از موارد تنها جنبه فرمال نداشته بلکه جنبه عملکردي آن (به
دلایل اقتصادي و...)مد نظر طراحان و کارفرمایان شهري قرار داردبیشتراین عناصر نوین شهري که- همان
طور که گفته شد- نمادي از شهر در جامعه محسوب می شود همواره با یک سري از نشانههاي فرهنگی و
اجتماعی گره خورده است در واقع این نشانههاي شهري شاید به این علت به عنوان نمادهاي شهري مطرح
هستند که به نوعی با تاریخ و تمدن یک سرزمین ارتباط مستقیم دارند. به خصوص در کشور ما ایران که
داراي سابقه تاریخی غنی می باشد، شاید کمتر عنصر یا نشانه شهري را بیابیم که هیچ گونه تاثیري از این
نمادها نگرفته باشد . نقوش ونمادها یکی از این علائم می باشد .در ابتدایی ترین آثار پیدا شده از بشر
(حتی به شکل محدود و ابتدایی) تزئینات جایگاه ویژه اي دارد و همواره مورد توجه انسان قرار داشته است.
با گذشت زمان این تزئینات سر سامان گرفت وشکل تازه و منطقی و منظم پیدا کرد.کمکم از دل این
تزئینات نقوش پیدا شدند و با گذشت زمان تنوع بیشتر و بااستفاده مصالح متعدد ،به تعداد آنها اضافه شد.در
واقع بسیاري از عناصر شهري که امروزه در شهرها حتی با سروشکل مدرن به گونه اي سعی در استفاده از
یک فصل مشترك گره خورده با معماري گذشته دارند به طور مثال برج میلاد که نمادي از مدرنیته در شهر
تهران به شمار می رود، در قسمت بالاي آن نمادهایی از گره اسلامی دیده می شود.
-3 تحلیل فرمی محیطی کالبد نشانههاي شهري
اگر فضاي شهري را واجد دو بخش اصلی فرم و محتوا بدانبم فرم آن کالبد آن محسوب می شود، یافتن
معبارهاي مشترك وعام داوري زیبایی شناختی به بخش کالبدي عناصر شهري و ویژگیهاي فرمی آن را در
بر می گیرد. در تحلیل ویژگیهاي فرمی به ناچار باید از تجزیه کالبد فضاهاي شهري به عناصر متشکله آن و
شناخت این عناصر آغاز کردعناصر مذبور ویژگیهایی دارند که می توان آنها را چنین دسته بندي کرد
برخی از این ویژگیها به تنهایی قابل بررسی است مثل مقیاس، تناسب، بافت، الگو و...برخی دیگر در رابطه
با هم مثل همجواري، تعادل و ...شناخت تاثیري که هر کدام بر یک ترکیب بندي ضروري به نظر می
رسدبه کمک چنین شناختی میتوان با افزودن یا کاستن برخی ویژگیها در یک ترکیب بندي، به تاثیر مورد
نظر دست یافت. اما صرف شناخت تکتک این عناصر راهگشا نیست زیرا روابط میان ویژگیها ي فرمی
تعامل آنها و نحوهي ترکیب این ویژگیها با هم کلیت و مناسب بودن یا نبودن کار را آشکار می -
کند(توسلی، 32،1384 ).از دیدگاه روانشناسی محیط کیفیت فضا نقش مؤثري در فراهم آوردن شرایط
مناسب براي ایجاد روابط اجتماعی دارد در این ضمینه در کیفیت فضایی با مضمون گردهم آورنده و
پراکنده کننده در جهت برقراري روابط اجتماعی می توان اشاره نمود.داده هاي فیزیکی محیط ، داده هاي
ارزشی و کالبدي و جو محیط علاوه بر عوامل درونی تاثیر می پذیرد.
-4 خصوصیات نشانهها و عناصر شهري
عناصر و نشانه هاي شهري به عنوان مامن روابط انسانی و اجتماعی داراي خصوصیات ذیل هستند:
از عناصر ساخت فضایی شهر، که امکان دسترسی براي همه شهروندان، وجود تعامل و تقابل اجتماعی در
آنها،تبادل دیدگاه ها و افکار و... در آنها وجود دارد،بسیاري از عناصر و فضاهاي شهر علاوه بر زیباسازي
ساختار شهرها به خصوص شهرهایی که در حال توسعه و تبدیل به کلان شهرها می باشند؛ به واسطه مقیاس
عملکردي و همچنین طیف متنوع و گسترده می تواند نقش زیادي در سلامت روانی جامعه داشته باشد.
سرزندگی و شادابی و استفاده از طیف رنگهاي شاد، استفاده از گل و سر سبزي درختان و همچنین به
کاربردن نماهایی از اعتقادات و فرهنگ هاي عمیق و متنوع در فضایی که گره خورده با عناصر نوبن و
مدرن شهر امروزي می باشد.درواقع علاوه بر زیبایی چهره شهر خلاقیت و استعداد بسیاري از افراد به منصه
ظهور خواهد رسید و چه بسا در آینده در پروژه هاي بزرگتر از این نوع خلاقیت و استعداد، استفاده بهینه
شود.حتی گاهی چنین عناصر به ظاهر ساده بعدها به نماد شهري تبدیل میگردد مانند برج ایفل که قرار بود
بعد از اتمام نمایشگاه جمع شود و امروز به عنوان نمادشهر پاریس مطرح است و...جذابیت شهرها به علت
وجود فضاهاي شهري پویا و امکان ارتباط و برخورد افراد با یکدیگر است از سوي دیگر کیفیت بسیاري از
عناصر شهري نقش مهمی در ادراك کیفبتشهر و عاملی مؤثر در تصویر مثبت آن می باشد و میتواند یکی
از مهمترین عوامل ازریابی شهرها باشد.در مطالعات انجام گرفته در تحقیق چنین استنباط شد :عواملی که
موثر بر حیات اجتماعی نشانه هاي شهري هستنددر دو دسته عوامل فیزیکی و غیرفیزیکی جاي میگیرند
عوامل فیزیکی شامل جنیه هاي کالبدي محیط جو محیط و دادههایی فیزیکی میباشد و عوامل غیر فیزیکی
شامل زیر شاخه هاي اقتصادي ، فرهنگی و اجتماعی سیاسی و ذهنی هستند.بنابراین عوامل متعدد در رونق
حیات اجتماعی فضاهاي شهري ( که نشانه هاي شهري از زیر مجموعه هاي آن محسوب می شود) و
برقراري روابط اجتماعی در آنها نقش دارند. مکان انسان ساخت فهم او را از محیطش نمایان می سازد ،
تکمیل میکند و نمادینه می سازد به علاوه می تواند تعدادي از معناها را در کنار هم آورد( نورنبرگ -
شولتز، 88،1388 ).در واقع مکان انسان ساخت سلسه مراتبی از سطوح محیطی را شکل می دهند.
-5 دیدگاه اندیشمندان در مورد فضاهاي(به طور خاص نشانهها) شهري
از منظرهاي مختلف ملاحظه گردید که کیفیت فضایی نقش مهمی در حیات اجتماعی خواهد داشت و با
توجه به این که "عناصر شهري یکی از موارد تعریف شده در فضاي شهري است" از این رو با ت ....