توده پهناورو گسترده اب که پیرامون انرا خشکی فرا گرفته باشد مانند دریای خزر که در اصل بزرگترین دریاچه جهان است
_یا قسمتی از یک اقیانوس که در مجاورت یک قاره قرار گرفته باشد مانند دریای عمان
خواص فیزیکی اکوسیستم های آبی
اقیانوسها بزرگترین و پایدارترین اکوسیستمها هستند. حدود 70 درصد سطح زمین با آب شور پوشانده شده است. زنجیرههای غذایی اقیانوسها از کوچکترین اتوتروف شناخته شده شروع شده به بزرگترین حیوانات ختم میشوند. زندگی دریایی به شدت تحت تاثیر عوامل فیزیکی بسیاری مانند جریان دریایی جزر و مد ، موج ، دما ، فشار و شدت نور است. اما آشناترین خاصه فیزیکی آب دریا ، مواد کانی بسیار زیاد آن است. از آنجا که سدیم و کلر سهم بزرگی از یونها را در آبهای شور تشکیل میدهند، حدود 5/3 کانیهای موجود در اقیانوسها را نمک طعام تشکیل میدهد.کل تراکم نمک یا شوری آب دریا از منطقهای به منطقه دیگر فرق میکند. بیشترین میزان شوری در آبهای استوایی است که دمای زیاد و تبخیر موجب تراکم نمک میشود. شوری آب اقیانوس با غلظت و شناوری معین میشود که هر چه بیشتر باشد شوری آب بالاتر است. هم شوری و هم شناوری برای تمام موجودات زنده دریایی اهمیت قابل توجه دارند.
تقسیم بندی اقیانوسها
اقیانوسها به عنوان زیستگاه جانداران دریازی به 5 منطقه اصلی تقسیم میشوند که تقسیم بندی سه منطقه آن افقی و دو منطقه دیگر قائم است. از کناره ساحل تا انتهای فلات قاره منطقه لیتورال را تشکیل میدهد. پس از آن یعنی تمامی کف دریا در شیب قارهای و دشت مغاکی منطقه پنتوئیک خوانده میشود و آبی که اقیانوس را پر میکند، منطقه پلاژیک است. نور خورشد بطور متوسط تا عمق 75 متر و در برخی مناطق تا ژرفای 180 متر نفوذ میکند. جانداران فتوسنتز کننده تنها میتوانند در منظقه روشن آبها زندگی کنند. زندگی جانورانی هم که مستقیما وابسته به آنهاست، در نزدیکی سطح آب خواهد بود.
جانداران آبزی
زندگی دریایی از جهت ارتباط با این زیستگاهها عموما در سه رده پلانکتونها ، نکتونها و کف زیها طبقه بندی میشود. پلانکتون اصطلاحی است کلی که برای پلانکتونهای گیاهی و جانوری بکار میرود شامل همه جانداران شناور است. نکتونها شامل شناگران قوی هستند که میتوانند جایشان را به خواست خود تغییر دهند. بنابراین همه نکتونها جانورانی هستند که هم در سطح و هم در عمق دریا یافت میشوند. کف زیها شامل انواعی هستند که بر بستر دریا میخزند یا خود را به جایی میچسبانند و بر کنارهها و کف اقیانوسها زندگی میکنند. پلانکتونهای گیاهی
فیتوپلانکتونهای سطح اقیانوسها شامل میلیاردها جلبک هستند که روی هم شاید بیش از دو برابر همه گیاهان ساکن خشکی مواد غذایی تولید میکنند. این گیاهان که غنیترین چراگاه کره زمین هستند بطور مستقیم یا غیرمستقیم مبنای تغذیه جانداران دریازی را تشکیل میدهند. بیشتر جلبکهای این مجموعه ذره بینی هستند و احتمالا دیاتومههای تک سلولی زرد و سبز مایل به قهوهای در بین آنها از همه فراوانتر هستند. پلانکتونهای جانوری
اینها در کنار فیتوپلانکتونها زندگی میکنند. این موجودات شامل باکتریها ، پروتوزوآ ، میگوهای کوچک و دیگر جانورانی هستند که با حرکتهای آب به هر سو رانده میشوند. آنها از گیاهان ذره بینی تغذیه میکنند.
تقسیم بندی محیط دریا
_بر اساس شکل:
فلات قاره قسمتی از کرانه دریا به سمت سراشیبی قسمت مرکزی
با عمق 200مترو پوشش7.6
شیب قاره قسمتی از کف دریا از200تا2000 و3.5تا7.5 درصد
که گاهی به 15%نیزبرسد
کف اقیانوس ودریاها 200تا600بیشترین پوشش سطح76.2 شیب0%
ستیغهای کوهستانی،پشته های کف اقیانوس،کافت ها،ترافت وشکافهای
عمیق با پوشش1.2سطح
_بر اساس عمق:
منطقه ساحلی یعنی حد بین جذرومد
منطقه عمیق بین200تا1000
منطقه عمیق بین 1000تا2000
_براساس محیط زندگی موجودات زنده:
1.محیط نبتیک،تمام کف اقیانوس از ساحل تا عمق زیاد
منطقه کم عمق محل زندگی کف زی ها با حرکت کم یا عدم
حرکت،مرجانها،اسفنجها،حفاران ساحل از عمق 200نسبت موجودات بی هوا زی بیشتر می شود
2.پلازیک،تمام جحم اب اقیانوس،شامل ماهیان ومرجانهای غیر صخره ایست
3.اپی پلازیک،از سطح تا عمق200موجودات شناوروغیر شناورمانند فیتوپلانگتنهای حفار
4.باتی پلازیک،200تا1000،مزوپلازیک1000تا2000
ابی سالوپلازیک منطقه عمیق تر از 2000متر
تفاوت بین زیستگاه سطحی و عمقی دریاها
تفاوت بین زیستگاه سطحی که نور خورشید به آن میرسد و منطقه تاریک پایین بسیار زیاد است. نخست اینکه در مناطق عمقی به علت فقدان مطلق نور ، چنان تاریکی پایان ناپذیری حکمفرماست که نظیرش در هیچ جای کره زمین وجود ندارد. دوم اینکه در مناطقی عمقی تغییر فصلی و دگرگونی آب و هوایی عملا در کار نیست. سوم اینکه فشار آب از سطح آب به پایین به نسبت هر 10 متر یک اتمسفر افزایش مییابد.بنابراین فشار آب در ژرفترین گودالهای اقیانوسی تقریبا هزار برابر فشار آب سطح خواهد بود. برعکس باورهای پیشنیان که زندگی در چنین محیطی را غیر ممکن میدانستند، تنوعی غنی از موجودات زنده در اعماق اقیانوسها یافت شده است. فشار بالای اعماق آبها ، ژرفای دریا را به صورت یکی از سختترین زیستگاهها برای رقابت درآورده است. در آنجا بین حیوانات گوشتخوار شیوه بخور یا خورده میشوی برقرار است.
_بر اساس نوع رسوب:
1.منطقه بین جذر مد،رسوبات تخریبی،سنگ،قلوه سنگ،ماسه
2.کم عمق از سطح تا 200رسوبات ریزودرشت حاوی صدف وبقایای جانداران
3.نیمه عمیق از200تا2000رسوبات تخریبی،بقایای پلانگتونهاو اسکلت مرجانها،خارپوستان وروزنه داران
4.سطح عمیق تراز2000رسوبات شیمیای شامل اهک مارن وخاکسترهای اتشفشانی
شناخت ما از دریا:
درگذشته دریا بعنوان یک محیط ناارام شناخته میشد اما با پیشرفت فناوری وتوسعه ابزارهای الکترونیکی امروزه دریا به عنوان یک منبع مکمل غذایی مورد توجه است،البته بیشتر اطلاعات ما بیشتر از مناطق خط سواحل مرجانیست بخاطرتنوع زیستی،تا سال 1882مطالعات زیادی در توجه به دریا صورت نگرفته بود در این سال کشتی تحقیقاتی هوم چلنجراز انگلستان به مدت 3سال کاووشی به طول125000طی میکند،کلوم در1962با استفاده ازیک دستگاه حفاربا قدرت حفر7000مترشروع به اکتشاف اعماق دریا میکند،از این زمان به بعد پیشرفت فناوری وتوسعه امکانات راه برای شناخت هرچه بیشتر این منبع غنی تجدید شونده هموار گشته است
فرایند های حرکتی مهم دریا
حرکت اب از سطح بوسیله باد صورت میگرد،طبق قانون هلم هولتس براثر اصطحکاک بین دو محیط متفاوت درلایه مرزی انها یک حرکت تعادلی به شکل موج به وجود میاید که بعد از مرحله اول به شکل سینوسی متحرک میشود
1.جذرومد“تغییرات منظم ارتفاع اب در طول یک دوره معین با دامنه تغییرات صفرتاچند صدکیلومتر
جذرپس رفتن اب دریا دراثر کاهش کشش از طرف ماه است
مد بالا امدن اب دریا در اثرتقابل نیروهای گریزاز مرکز زمین،نیروی جاذبه ماه وهچنین جاذبه خود زمین است
تحت اثر کرات سماوی
2.امواج،سونامیها،زلزاه های کف دریا،اتشفشانهای دریایی همه باعث تلاطم اب دریا میشوند
3.جریانات دریایی،اب اقیانوسها دراثر تفاوت ویزگی های فیزیکی وشیمیای مانند میزان شوری،دمای اب ،عمق همانند رودهای زیردریای جریان حرارت ومواد مغذی اعماق را به همراه خود به گردش درمیاورند که درغیر اینصورت حرکتی وجود نداشت،برخی از این جریانات مانند:گلف استریم،کوروشیو،استوایی ازاین نوعند.
برخی ازجانوران وگیاهان دریایی:
دوکفه ایی ها،توتیای دریاییی،خیاردریایی،نیلوفردریایی ووجود انواع بسیار بیشمار ماهیان با خواص بسیار مفید دارویی وغذایی که امروزه از صنعت شیلات به عنوان کشاورزی اکواریوم یاکشاورزی دریایی یاد میشود،
حفاظت از محیط زیست دریا(دریای خزر):
_کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر(کنوانسیون تهران)13ابان1382با حضور کشورهای مشترک المنافع،
_اجلاس کمیته هماهنگی هواشناسی_ابشناسی ومراقبت محیط دریای خزر30نوامبر_1دسامبر2005
خلیج فارس یکی از الوده ترین دریا های جهان:
هرجایی که دست انسان در کار باشد وپای منافعش در میان دیگر جان ومحیط زیست ماهیان وگیاهان دریایی چه اهمیتی دارد انها زمانی اهمیت دارند که بتوانند خاویار بیشتری را تولید کنند ما باید ظرفیت استخراج نفت را بالا ببریم 100بشکه در روز 100000بشکه دیگر گاو دریایی،کوسه نهنگ(کولی کر)مرغان دریایی،مرجانها زنده از یاد میروند تنها کاری که میکنیم جمع کردن لاشه های اغشته به نفت جانداران دریایست،نکند ظاهر بدی به سواحل بدهند،اخر ما باید توریست پذیر هم باشیم.
قابلیت های اکوتوریسم دریا:
جزیره ها،کوها اتشفشانی،غواصی
جزیرهای دور افتاده از ساحل دریا که تحت تاثیر نوسانات اب در یا هستند یا قله های بیرون مانده از اب اتشفشان های دریایی،جاذبه های دیدنی اکوسیستم دریاست،جزایر قناری،جزایر یونان ،جزایر ابسکون میانکاله دریای مازندران،جزایر قشم وکیش در خلیج فارس نمونه های اشنا از جزایر توریست پذیر هستند،جزیره تریستین داکونها مجموعه کوهای اتشفشانی است که دور افتاده ترین جزیره دنیاست که در اقیانوس اطلس قرار دارد با فاصله بسیار زیاد از کنارهای افریقا و امریکا با اب وهوای مناسب گونه
های گیاهی و جانوری منحصر به فردش،
جزیره کیش با جاذبه های طبیعی چون ماسه های خاکستری
ابهای کم عمق، صخره های مرجانی جاذبه های تمام عیار
یک جزیره توریستی را داراست
جزیره هرمزبیضویی شکل است ودر مدخل خلیج فارس قرار دارد یک گنبد نمکی بسیار بزرگ است با شرایط مناسب رشد صخرها مرجانی
خلیج چابهار با وجود گل فشانها صخرهای مرجانی که به صورت سکوی پرتاب امواج درامده اند،همچنین جانوران چون تمساح پوزه کوتاه ،غروب زیبای خورشید در این سواحل شرایط اکوتوریستی متفاوتی را با جزایر شمال کشورفراهم اورده شباهت این جزایر با جزایر گرمسیری قناری وجزیره های یونان به خوبی پیداست اب وهوای گرم،اب های کم عمق صخره های مرجانی،کوهای مریخی چابهار هم ازجاذبه های مهم این جزیره تنها بندر ساحلی کشور است که به ساحل صخره ای معروف است
جزیره میانکاله و جزیره ابسکون :
میانکاله در جنوب شرقی دریای خزر جدا کننده خلیج گرگان از این دریااست مجموعه ای از شنزارها ،اراضی باتلاقی،ابگیرها وزمین های پست شبه جزیره ابسکون در شمال شرقی دریای خزر تحت تاثیر نوسانات اب دریا در گذشته که امروزه دارای کرانه های ارام برای گذران اوقات فراغت است همچنین این خلیج به خاطر مسکونی بودنش در طول تاریخ زمینه ساز مجموعه های تاریخی واجتماعیست
ساحل خاویار ایران نیز هست
کوهای اتشفشانی تریستین داکونها:
جزیره ای دور افتاده مسکونی که جاذبه دیدنی اش کوها ومناظر زمینهای کشاورزی ان است
جزایر قناری در کناره های جدا از اسپانیا
جزایر یونان که به بهشت مدیترانه شهرت دارند با روستاها ی کوچک اسمانی لاجوردی،جزیره کرت بزرگترین جزیره یونان است واقع در جنوب دریای اژه