مسجد جامع نطنز
كتيبه هاي تاريخ دار بنا:
قديمي ترين كتيبه بنا ، ضلع شرقي گنبد خانه ، مورخ به 389 است . اين كتيبه در مرمت سال هاي اخير آشكار شده است . بر كتيبه سر در مسجد ، تاريخ 704 ثبت است . و در منبت كاري شده اين ورودي كتيبه اي دارد به تاريخ 825. ايوان شمالي مسجد و مقبره شيخ عبدالصمد هر يك كتيبه اي به تاريخ 707 دارد . بخش پاياني كتيبه سر در خانقاهي كه در غرب مسجد بوده فرو ريخته بود كه اكنون با تاريخ 716 مرمت شده است . سر در خانقاه چهار لوه مرمر دارد . كه يكي از آن ها مورخ به 912 است و بر بالاي در چوبي آن تاريخ 1348 ديده مي شود . بر دو كتيبه مناره ، تاريخ هاي 725 ، 1342 ثبت است . در قديمي ترين مسجد كه به كوچه مجاور ضلع شمالي آن گشوده مي شود ، كتيبه اي دارد گه طبق آن تاريخ اتمام ساخت درسال 972 و تاريخ نصب آن سال 1012 بوده است . درايوان جنوبي مسجد ، دولوح وقفنامه به تاريخ هاي 1103 و 1259 وجود دارد . در اين ايوان ، كتيبه اي ديگر حاكي از تعمرات سال 1178 است . از زير لايه هاي گچي پوشش اين ايوان ، نوشته هايي به نظم و نثر با تاريخ هاي مختلف آشكار شده است . از جمله تاريخ هاي ، 899، 940، 951، 993، 1178 كتيبه اي منظوم در ايوان شمالي ماده تاريخي دارد كه خبر از تعميرات و سفيد كار ي مسجد در سال 1139 مي دهد .كف اين ايوان نيز پوشش كاشي مورخ به 1366 و نيز 1326
ش دارد . صندوق قبر شيخ عبدالصمد نيز پوششي از كاشي دارد كه بر اساس كتيبه منصوب بر بالاي آن در سال 1045 انجام شده است . ضريح چوبي اين آرامگاه مورخ 1064 است علاوه بر اين كتيبه ها دو فرمان از شاه عباس صفوي وشاه زاده حسام السلطنه قاجار بر سر در مسجد وجود دارد كه به ترتيب مرخ به 1024 و 1281 است .
بانيان و سازندگان بنا :
بر اساس كتيبه هاي موجود ، باني مسجد جامع و خانقاه و مقبره شيخ عبدالصمد خليفه بن حسين بن علي ماشتري و مباشر احداث اين ابنيه شمس الدين محمد بن علي نطنزي بوده است . بر اساس كتيبه هاي گنبد مقبره ، معمار آن ابراهيم بن اسماعيل بنا اصفهاني و دستيارش شيخ اسماعيل بوده است . بر بدنه مناره نام محمد بين ابي علي و نيز اميركبير جلال الدين عبدالله ديده مي شود و چنين نگاشته شده كه اين مناره به سعي كمال الدين محمد احداث شده است .
درديگر كتيبه هاي مسحد ، نام بانيان مرمت قسمت هاي مختلف بنا ، مهدي بن غضنفر كاشاني و مولانا محمد باقرا دماوندي و حاجي مير ابراهيم حسيني نظنزي و غلامحسين خان نو.ري حاكم وقت نطنز ، ديده مي شود . نام خطاطان اسدالله حسيني ، و محمد رضا امامي و اسكندر ابراهيم آبادي نطنزي ، و قربانعلي كريم پور نطنزي ، و ميرزا عبداللطيف و محمد علي بن محمد سعيد حسيني نطنزي وميرزا عباس ( فرزند حاجي ميرزا حسين نطنزي ) در كتيبه ي بنا آمده است . همچنين نام استادان حجار و كاشي كار و گچ بر بنا ، استاد حيدر و استاد حسين خراساني و استاد مجدي و استاد حسن قصاع ، فرزند علي محمد نطنزي ، و حسن اسلامي نطنزي ، در كتيبه هاي محسد به چشم مي خورد واقف و سازنده ي در چوبي ورودي شمال